خلید بن اوفی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| لقب | ابوالربیع شامی ابوالربیع عنبری |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام صادق (ع) |
| فعالیت‌ها | نقل روایت |
خُلَید بن اوفی، مشهور به ابوالربیع شامی، راوی امامی از امام صادق (ع) است که برخی از اصحاب اجماع همچون حسن بن محبوب و عبدالله بن مسکان از او روایت کرده‌اند روایات منقول از وی بیشتر فقهی است. ابن مسکان و خالد بن جریر بجلی از وی کتابی نقل کرده‌اند.
نام، پدر و لقب
نام او را خالد، خُلَید، خلد و خلیل آورده‌اند.[۱] علامۀ حلی خلید را صحیح دانسته است.[۲] ضبط‌های دیگر را تصحیف یا سهوالقلم دانسته‌اند.[۳] محمد تقی مجلسی احتمال داده که نام وی خالد باشد ولی به قصد تحقیر به خلید شهرت یافته است.[۴]
پدرش اوفی بن موله، از تیره بنی عنبر از قبیلۀ تمیم صحابی پیامبر (ص) بود.[۵] از این رو خلید نیز به عنبری شهرت یافته که به خطا در کتب رجالی به عنزی ثبت شده است.[۶] گفته شده که نام پدر وی در برخی نسخه‌های خلاصة الاقوال أرفی یا أرقی آمده است. که هر دو تصحیف أوفی است.[۷]
شهرت وی به ابوالربیع چنان است که در برخی کتب رجالی از او فقط در بخش کنیه‌ها، با همین عنوان یاد شده است.[۸] سبب انتساب او به شام روشن نیست.[۹] حر عاملی وی را به جبل عامل نیز منسوب کرده است.[۱۰] امین این را ناشی از علاقۀ زیاد وی برای زیاد کردن شمارۀ عالمان سرزمینش می‌داند.[۱۱]
ولادت و درگذشت
تاریخ ولادت و درگذشت خلید معلوم نیست، اما چون وی از راویان امام باقر(ع)[۱۲] و امام صادق(ع)[۱۳] بوده، احتمالاً در اواخر قرن اول و نیمۀ نخست قرن دوم قمری می‌زیسته است.
ظاهرا او از یاران نزدیک امامان بوده، چنانکه بنا به روایتی در سفر حج، امام باقر(ع) در سالی که هشام بن عبدالملک و نافع مولی ابن عمر حج گذاردند از همراهان امام بوده[۱۴] و به منزل امام نیز رفت و آمد داشته است.[۱۵]
روایت
خالد بن جریر بجلی بیشتر روایات منقول از وی را روایت کرده است.[۱۶]
روایات
بیشتر روایات منقول از خلید فقهی است. بیش از صد روایت با عنوان ابوالربیع یا ابوالربیع شامی در کتب اربعۀ حدیث شیعه آمده است[۲۱] همچنین برقی[۲۲] محمد بن حسن صفار قمی[۲۳] عیاشی[۲۴] ابن بابویه[۲۵] و مفید[۲۶] احادیثی از او روایت کرده‌اند.
مذهب
رجالیان متقدم به مذهب وی اشاره نکرده‌اند، اما برخی متأخران با توجه به ظاهر حال او یا با استناد به برخی روایاتش[۲۷] وی را شیعه دانسته‌اند.[۲۸]
وثاقت
در کتاب‌های متقدمان مدح یا ذمی برای خلید ذکر نشده است. اما متأخران در وثاقت او اختلاف دارند. برخی او را ضعیف[۲۹] مهمل[۳۰] یا مجهول شمرده‌اند.[۳۱]
اما برخی دیگر قرارداشتن نام برخی از اصحاب اجماع از جمله حسن بن محبوب و ابن مسکان را در طریق روایات او، ذکر نام وی در شمار اصحاب امام صادق (ع)، روایت علمای متقدم از او و صاحب کتاب بودن را نشانۀ مدح خلید دانسته و او را توثیق کرده‌اند.[۳۲]
مامقانی دست‌کم او را حسن دانسته[۳۳] آیت الله خویی نیز بر مبنای توثیق مشایخ علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش، ابوالربیع را که از رجال اسناد این تفسیر است[۳۴]، موثق شمرده است.[۳۵]
برخی رجالیان از طریق روایات منقول از ابوالربیع به بررسی مذهب و وثاقت وی پرداخته‌اند؛ محمد باقر بهبهانی، معتقد است که روایت ابوالربیع از امام باقر(ع)[۳۶] گرچه بر تشیع وی دلالت می‌کند، قدح او را نیز می‌رساند.[۳۷] اما آيت الله خویی بر آن است که این قدح منافاتی با وثاقت راوی ندارد.[۳۸]
کتاب
نجاشی و طوسی خلید را صاحب کتاب دانسته‌اند. آنان طرق خود را در نقل این کتاب، ابن مسکان[۳۹] و خالد بن جریر بجلی ذکر کرده‌اند.[۴۰] آیت الله خویی طریق طوسی به کتاب ابوالربیع را صحیح دانسته است.[۴۱]ابن بابویه نیز احادیث ابوالربیع را، از طریق حسن بن رباط نقل می‌کند[۴۲] که محمدباقر مجلسی آن طریق را مجهول و آن را ضعیف دانسته است.[۴۳]
پانویس
- ↑ مامقانی، ج۲۵، ص۵۲-۵۳؛ شوشتری، ج۴، ص۱۰۱، ۱۰۲؛ امین، ج۶، ص۳۴۸
- ↑ علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص۱۷۳؛ مصغّر خالد بر خلاف قواعد صرفی؛ امین، ج۶، ص۲۸۰، ۳۴۸
- ↑ اردبیلی، ج۱، ص۲۹۸؛ ساروی، ستون ۱۴۷؛ مامقانی، ج۲۵، ص۴۰۷؛ امین، ج۶، ص۳۴۸
- ↑ محمدتقی مجلسی، ج۱۴، ص۳۶۱-۳۶۲؛ نیز: بهبهانی، ص۱۲۸
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۶؛ ابن اثیر، ج۱، ص۱۵۱؛ ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۳۰۹
- ↑ نجاشی، ص۱۵۳؛ طوسی، رجال، ص۱۳۴، ۲۳۵
- ↑ استرآبادی، ص۱۳۲؛ اردبیلی، ج۲، ص۳۸۵؛ مامقانی، ج۲۵، ص۵۲-۵۳
- ↑ طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم...، ص۵۲۵؛ علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۴۲۸
- ↑ امین، ج۶، ص۳۴۸؛ موحد ابطحی، ج۵، ص۴۰۵
- ↑ حر عاملی، قسم۱، ص۸۲؛ افندی اصفهانی، ج۵، ص۴۵۸.
- ↑ امین، ج۶، ص۳۴۸
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۱۳۴
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص۴۳؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۲۵؛ نجاشی، ص۱۵۳
- ↑ قمی، ج۱، ص ۲۳۲، ج۲، ص۲۸۴؛ کلینی، ج۸، ص۱۲۰
- ↑ برقی، المحاسن، ج۲، ص ۳۷۵، کلینی، ج۲، ص۶۳۷، ۶۸۸
- ↑ کلینی، ج۳، ص۵۶۹، ج۴، ص۱۴۲، ص۲۶۷، ج۵، ۱۳۲، ۱۸۹، ۱۴۶و... ج۶، ص۳۹۳ ،۳۹۶ و...، ج۷، ص۴۷۱، ۴۵۶؛ خویی، ج۲۲، ص۱۶۷، ۲۹۶-۲۹۸؛ موحد ابطحی، ج۵، ص۴۰۸-۴۰۹
- ↑ قمی، ج۱، ص۲۳۲، ج۲، ص۲۸۴؛ کلینی، ج۸، ص۱۲۰
- ↑ برقی، المحاسن، چ۱، ص۲۱۱؛ ابن بابویه، معانی الاخبار، ص۳۹۳
- ↑ کلینی، ج۳، ص۵۲۷
- ↑ عیاشی، ج۲، ص۳۰۰؛ کلینی، ج۲، ص۲۹۸، ج۶، ص۲۷۹
- ↑ خویی، ج۲۲، ص۱۶۶-۱۶۸، ۲۹۶-۲۹۸؛ مدرسی طباطبایی، ج۱، ص۳۱۰
- ↑ برقی، المحاسن، ج۱، ص۳۱۲، ج۲، ۳۵۷
- ↑ محمد بن صفار قمی، ص۴۶، ۲۸۰، ۳۳۵
- ↑ عیاشی، ج۱، ۱۹۲، ۳۴۲، ۳۴۸، ۳۶۱، ج۲، ص۲۶۴، ۳۰۰
- ↑ ابن بابویه، کتاب الخصال، ج۱، ص۳۵، ۲۵۱؛ ۱۳۸۵-۱۳۸۶، ج۲، ص۴۵۳، ۴۷۷، ۵۲۷؛ ۱۳۶۱ش، ص۲۲۴، ۲۴۰، ۳۹۳
- ↑ مفید، ص۳۸۴، ۳۸۵
- ↑ کلینی، ج۱، ص۲۵۸، ج۲، ص۳۶۷
- ↑ نوری، ج۵، ص۴۳۴-۴۳۵؛ مامقانی، ج۲۵، ص۵۴، ۴۰۷
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۴۲۸
- ↑ ابن داوود حلی، ستون ۱۴۱
- ↑ موسوی عاملی، ج۷، ص۷۸؛ محمد باقر مجلسی، ص۷۴، قس، ص۲۱۸
- ↑ شهید اول، ج۲، ص۴۱؛ میرداماد، ص۷۴؛ حرعاملی، قسم۱، ص۸۲، نوری، ج۵، ص۴۳۳-۴۳۴؛ مامقانی، ج۲۵، ص۴۰۹-۴۱۰؛ برای نقل این ادلۀ توثیق اردبیلی، ج۲، ص۳۸۵؛ کلباسی، ج۱، ص۱۵۶-۱۵۷؛ خویی، ج۱، ص۵۵-۷۸، ج ۸، ص۷۶
- ↑ مامقانی، ج۲۵، ص۵۵، ۴۱۱
- ↑ قمی، ج۱، ص۲۳۲، ج۲، ص۲۸۴، علی استرآبادی، ص۷۸۷-۷۸۸
- ↑ خویی، ج۸، ص۷۶
- ↑ کلینی، ج۲، ص۲۹۸
- ↑ بهبهانی، ص۳۸۹
- ↑ خویی، ج۸، ص۷۷؛ قس: نوری، ج۵، ص۴۳۴-۴۳۶؛مامقانی، ج۲۵، ص۴۰۸،۴۰۹؛ امین، ج۶، ص۳۴۸-۳۴۹، که این روایت را حاکی از مدح او می‌دانند.
- ↑ نجاشی، ص۱۵۳
- ↑ نجاشی، ص۴۵۵؛ طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم، ص۵۲۶
- ↑ خویی، ج۸، ص۱۴
- ↑ ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۹۸
- ↑ محمدباقر مجلسی، ص۲۱۸؛ قس بهبهانی، ص۳۸۹؛ خویی ج۸، ص۷۵
منابع
- ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالکتب العربی، بی تا، چاپ افست تهران، بی تا.
- ابن بابویه، علل الشرایع، نجف، ۱۳۸۵-۱۳۸۶، چاپ افست قم، بی تا.
- ابن بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۲ش.
- ابن بابویه، کتاب من لا یحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۱۴ق.
- ابن بابویه، معانی الاخبار، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۱ش.
- ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۸۳ش.
- محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم، مکتبة المحمدی، بی تا.
- علی استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، چاپ حسین استاد ولی، قم، ۱۴۱۷ق.
- محمد بن علی استر آبادی، منهاج المقال فی تحقیق احوال الرجال المعرف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی تهران، ۱۳۰۷ق.
- عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ، احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف.
- احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلی، همان منبع.
- احمد بن محمد برقی، المحاسن، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۳۰ش.
- محمد باقر بن محمد اکمل بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف برجال الکبیر، چاپ سنگی تهران، ۱۳۰۷ق.
- محمد بن حسن حر عاملی، امل الآمل، چاپ، احمد حسینی بغداد ۱۳۸۵؟، ، چاپ افست قم، ۱۳۶۲ش.
- ابوالقاسم خویی، معجم الرجال الحدیث و تفصیل الطبقات الرواة، قم، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
- محمد علی ساروی، توضیح الاشتباه و الاشکال، در سه رساله رد علم رجال، چاپ کاظم موسوی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۵ش.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
- محمد بن مکی شهید اول، غایة المراد فی شرح النکت الارشاد، قم، ۱۴۱۴-۱۴۲۱ق.
- محمد بن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد، چاپ محسن کوچه باغی، تبریزی، تهران، ۱۳۶۲ش.
- محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ داوود قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۲۰ق.
- حسن بن یوسف، علامه حلی، ایضاح الاشتباه، چاپ محمد حسون،قم، ۱۴۱۵ق.
- حسن بن یوسف علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۷ق.
- محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، چاپ هاشم زسولی محلاتی، قم، ۱۳۸۰-۱۳۸۱، چاپ افست، تهران، بیتا.
- علیابن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، چاپ طیب موسوی، جزائری، قم، ۱۴۰۴ق.
- ابوالهدی کلباسی، سماء المقال فی علم الرجال، چاپ محمد حسینی قزوینی، قم، ۱۴۱۹ق.
- کلینی، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
- عبدالله مامقانی،تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محی الدین مامقانی، قم، ۱۴۲۳ق.
- محمد باقر مجلسی، الوجیزة فی علم الرجال، چاپ محمد کاظم رحمان ستایش، تهران، ۱۳۷۸ش.
- محمدتقی بن مقصود علی مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم، ۱۴۰۶-۱۴۱۳ق.
- محمد بن محمد مفید، المقنعه، قم، ۱۴۱۰ق.
- محمدعلی موحد ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ اللجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، ج۵، قم، ۱۴۱۷ق.
- محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام، قم، ۱۴۱۰ق.
- محمدباقر بن محمد میرداماد، اثنی عشر رسالة للمعلم الثالث، رسالة۸، حاشیة علی الاستبصار، تهران، بی تا.
- احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء المصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- حسین بن محمد تقی نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق.
- Hosaaein Modarressi Tabatabai , Tradition and survival: a bibliographical survey of early Shjlite Literature ۱, Oxford ۲۰۰۳.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام