خَلّاد سِندی، راوی امامی در قرن دوم و از اصحاب امام صادق(ع) بود. وی از دیدگاه علمای رجال متأخر ثقه است. خَلّاد کتابی داشته که برخی از جمله ابن ابی عمیر و صفوان از آن روایت کرده‌اند.
| از اصحاب و راویان احادیث امام صادق(ع) | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | خَلّاد سِندی |
| وفات | سال کوفه |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام صادق(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام صادق(ع) |
| راویان از او | محمد بن ابی‌عمیر • صفوان بن یحیی |
| اعتبار | ثقه |
| موضوع روایات | فقهی • فضائل اهل‌بیت(ع) |
شخصیت خَلّاد
شیخ طوسی لقب خلاد را سندی ثبت کرده[۱] و در اسناد روایات نیز با همین عنوان ضبط شده است.[۲] از این‌رو، ظاهرا ضبط آن به صورت سُدّی[۳] و سرّی[۴] تصحیف سندی است.[۵] همچنین او را با لقب بزاز خوانده‌اند[۶] که احتمالا از شغل او یا خانواده‌اش حکایت دارد. رجالیان متقدم او را کوفی دانسته‌اند.[۷]
نجاشی احتمال می‌دهد خلّاد سندی همان خلّادبن خلف مُقری، دایی ابوسمینه محمد بن علی صیرفی، باشد.[۸] در حالی که همو[۹] ذیل عنوان ابوسمینه محمد بن علی صیرفی، این فرد را خلّاد بن عیسی معرفی کرده است.[۱۰]
بهبهانی این دو قول را چنین جمع کرده که نام پدر خلّاد، خلف بن عیسی بوده و در اولی با نام پدر (خلّاد بن خلف) و در دومی با نام جد (خلّاد بن عیسی) یاد شده است.[۱۱] از سوی دیگر، طوسی[۱۲] از فردی با نام خلّاد بن خالد مقری یاد کرده، که ظاهرآ همان خلّاد مقری مذکور در رجال نجاشی و در نتیجه همان خلّاد سندی است.[۱۳] در این صورت، خلف تصحیفِ خالد و لقبش صیرفی[۱۴] خواهد بود.[۱۵] مؤید این احتمال را می‌توان در کتاب‌های طبقات قرّاء یافت که از خلّاد بن خالد صیرفی به‌عنوان راوی قرائت حمزة بن حبیب از قاریان هفت‌گانه یاد شده است.[۱۶] گفته شده است او هم‌نشین سُلیم بن عیسی از شاگردان خاص حمزة‌بن حبیب بود و قرائت قرآن را نزد وی آموخت.[۱۷] ذهبی از تسلط فوق‌العاده وی بر قرائات قرآن حکایتی نقل کرده است.[۱۸]
از اصحاب امام صادق(ع)
نام خلّاد در شمار اصحاب و راویان امام صادق(ع) آمده[۱۹] و او بی‌واسطه از آن حضرت روایت کرده است. در کتاب‌های رجالی، توصیفی دالّ بر مدح یا ذم وی نیامده اما رجالیان متأخر نقل ابن‌ابی‌عُمَیر و صَفوان از او را دالّ بر وثاقت وی دانسته‌اند.[۲۰] ابن‌ابی‌حاتِم رازی از رجالیان اهل‌سنّت نیز او را صدوق دانسته است.[۲۱]
کتاب خَلّاد
خلّاد کتابی داشته که برخی از جمله ابن ابی عمیر و صفوان از آن روایت کرده‌اند.[۲۲] احتمال دارد که این همان کتاب مختصری باشد که هشت روایت دارد و راوی آن ابن‌ابی‌عمیر است.[۲۳] چهار روایت آن در دیگر کتاب‌های حدیثی شیعه نیز آمده است.[۲۴] این کتاب به همراه چند اصل دیگر در کتاب الاصول الستة عشر منتشر شده است.[۲۵] موضوع روایات این کتاب، به‌جز دو روایت در فضل امام علی(ع) و شیعیان او[۲۶] و مسائل فقهی است. یک نقل اضافی دیگر از خلّاد در مصادقة الاخوان ابن‌بابویه[۲۷] آمده است که در کتاب مذکور نیست.
درگذشت
در کتب رجالی شیعه از تاریخ وفات خلّاد ذکری نیست، اما در منابع اهل سنّت درگذشت او را به سال ۲۲۰ در کوفه دانسته‌اند.[۲۸]
پانویس
- ↑ ۱۴۲۰، ص۱۷۵؛ ۱۴۱۵، ص۱۹۹
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به کلینی، ج۵، ص ۴۴۷، ج۷، ص ۶۹؛ طوسی، ۱۳۹۰، ج۵، ص۳۷۸
- ↑ رجوع کنید به نجاشی، ص۱۵۴؛ نیز رجوع کنید به ابن‌داوود حلّی، ص۸۸؛ علامه حلّی، ص۱۷۴
- ↑ اردبیلی، ج۱، ص۲۹۶؛ مامقانی، ج۲۵، ص۳۵۲-۳۵۳؛ نیز رجوع کنید به طوسی، ۱۳۹۰، ج۹، ص۳۸۷
- ↑ رجوع کنید به اردبیلی، همانجا؛ شوشتری، ج ۴، ص ۱۸۷؛ قس مامقانی، همانجا، که سندی و سری را تصحیف سدی دانسته است
- ↑ رجوع کنید به نجاشی؛ طوسی، ۱۴۱۵، همانجا‌ها؛ قس مامقانی، همانجا، که آن را تصحیف بزار شمرده است
- ↑ رجوع کنید به نجاشی؛ طوسی، ۱۴۱۵، همانجا‌ها
- ↑ همانجا
- ↑ نجاشی، ص ۳۳۲
- ↑ نیز رجوع کنید به همان، ص ۱۳۷، که خلادبن عیسی را پسرعموی حکم‌بن حکیم صیرفی دانسته است؛ ابن‌غضائری، ص ۹۴
- ↑ بهبهانی، ص ۱۳۳
- ↑ ۱۴۲۰، همانجا
- ↑ رجوع کنید به بهبهانی، ص ۱۳۲؛ شوشتری، ج ۴، ص ۱۸۵، ۱۸۷، ۱۹۱؛ زنجانی، ص ۷۲۵۷۲۶
- ↑ رجوع کنید به نجاشی، ص ۳۲۴؛ خلادبن عیسی صیرفی
- ↑ الاصول الستة‌عشر، مقدمه محمودی، ص ۶۶۶۹؛ قس مامقانی، ج ۲۵، ص ۳۴۸۳۴۹، که اختلاف خالد و خلف را دلیل عدم اتحاد این دو دانسته است؛ نیز رجوع کنید به طریحی، ص ۶۵؛ کاظمی، ص ۵۶؛ موحد ابطحی، ج ۵، ص ۴۱۴
- ↑ رجوع کنید به ذهبی، ۱۴۱۸، ج ۱، ص ۲۴۸؛ ابن‌جزری، ج ۱، ص ۲۷۴؛ خویی، ۱۳۹۵، ص ۱۳۷۱۳۸؛ همچنین برای اختلاف در نام پدر وی رجوع کنید به ذهبی، همانجا، که گفته با نام خلّادبن خلف یا خلّادبن عیسی نیز از او یاد شده است
- ↑ رجوع کنید به ذهبی، ۱۴۱۸، ج ۱، ص ۱۵۷، ۲۴۸؛ صفدی، ج ۱۳، ص ۳۷۵؛ ابن‌جزری، همانجا
- ↑ ۱۴۱۸، ج ۱، ص ۲۴۹
- ↑ رجوع کنید به نجاشی، ص ۱۵۴؛ طوسی، ۱۴۱۵، همانجا
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به بهبهانی، ص ۱۳۲۱۳۳؛ مامقانی، ج ۲۵، ص ۳۴۸، ۳۵۵، ۳۶۶؛ قس خویی، ۱۴۰۳، ج ۷، ص۶۰؛ برای نقد توثیق عام مشایخ صفوان و ابن‌ابی‌عمیر رجوع کنید به کلباسی، ج ۳، ص۴۴۰؛ خویی، ۱۴۰۳، ج ۱، ص ۶۳۶۹
- ↑ رجوع کنید به رازی، ج ۳، ص ۳۶۸
- ↑ رجوع کنید به نجاشی؛ طوسی، ۱۴۲۰، همانجا‌ها؛ نیز رجوع کنید به مدرسی طباطبائی، ج ۱، ص ۳۱۴
- ↑ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، ج ۲، ص ۱۴۹
- ↑ رجوع کنید به کلینی، ج ۲، ص ۱۱۱، ج ۴، ص ۲۳۳۲۳۴، ج ۵، ص ۴۴۷، ج ۷، ص ۱۶۹؛ ابن‌بابویه، ۱۳۶۲ش، ج ۱، ص ۲۳؛ همو، ۱۴۱۴، ج ۲، ص ۲۵۹؛ طوسی، ۱۳۹۰، ج ۵، ص ۳۷۸، ج ۹، ص ۳۸۷
- ↑ برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به کولبرگ، ص ۱۵۵
- ↑ رجوع کنید به الاصول الستة عشر، ص ۳۱۴۳۱۵؛ نیز برای روایتی مشابه درباره مودت اهل بیت از خلّاد رجوع کنید به برقی، ج ۱، ص ۶۱
- ↑ ابن‌بابویه، ص ۳۶
- ↑ رجوع کنید به بخاری، ج ۲، قسم ۱، ص ۱۸۹؛ ابن‌حِبّان، ج ۸، ص ۲۲۹؛ ذهبی، ۱۴۲۴، ج ۵، ص ۳۰۹
منابع
- آقابزرگ طهرانى.
- ابن‌ابى‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن، ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت، بى‌تا.
- ابن‌بابویه، کتاب الخصال، چاپ على‌اکبر غفارى، قم، ۱۳۶۲ش.
- همو، کتاب مَن لایَحضُرُه الفقیه، چاپ على‌اکبر غفارى، قم، ۱۴۱۴ق.
- همو، مصادقة الاخوان، کاظمیه ۱۴۰۲/۱۹۸۲؛ ابن‌جزرى، غایة النهایة فى طبقات القرّاء، چاپ برگشترسر، قاهره، بى‌تا.
- ابن‌حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت، بى‌تا.
- ابن‌داوود حلّى، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم، بى‌تا.
- ابن‌غضائرى، الرجال لابن الغضائرى، چاپ محمدرضا حسینى جلالى، قم، ۱۴۲۲ق.
- محمدبن على اردبیلى، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- الاصول الستة عشر من الاصول الاولیة: مجموعة من کتب الروایة الاولیة فى عصر الائمة المعصومین علیه‌السلام، چاپ ضیاءالدین محمودى، قم، ۱۳۸۱ش.
- محمدبن اسماعیل بخارى، کتاب التاریخ الکبیر، دیاربکر: المکتبة الاسلامیة، بى‌تا.
- احمدبن محمد برقى، کتاب المحاسن، چاپ جلال‌الدین محدث ارموى، تهران، ۱۳۳۰ش.
- محمدباقر بن محمداکمل بهبهانى، تعلیقات على منهج المقال، در محمدبن على استرآبادى، منهج‌المقالفى تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگى، تهران، ۱۳۰۷.
- ابوالقاسم خویى، البیان فى تفسیر القرآن، بیروت، ۱۳۹۵/۱۹۷۵.
- همو، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳، چاپ افست قم، بى‌تا.
- محمدبن احمد ذهبى، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
- همو، طبقات‌القرّاء، چاپ احمدخان، ریاض، ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
- موسى‌بن عبداللّه زنجانى، کتاب الجامع فى الرجال، قم، ۱۳۹۴ق.
- شوشترى.
- صفدى.
- فخرالدین‌بن محمد طریحى، جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال، چاپ محمدکاظم طریحى، تهران؟] ۱۳۷۴ق.
- محمدبن حسن طوسى، تهذیب‌الاحکام، چاپ حسن موسوى خرسان، تهران، ۱۳۹۰.
- همو، رجال‌الطوسى، چاپ جواد قیومى اصفهانى، قم، ۱۴۱۵ق.
- همو، فهرست کتب الشیعة واصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائى، قم، ۱۴۲۰ق.
- حسن‌بن یوسف علامه حلّى، ایضاح‌الاشتباه، چاپ محمد حسون، قم، ۱۴۱۵ق.
- محمدامین‌بن محمدعلى کاظمى، هدایة‌المحدثین الى طریقة المحمدین، چاپ مهدى رجایى، قم، ۱۴۰۵ق.
- محمدبن محمدابراهیم کلباسى، الرسائل الرجالیة، چاپ محمدحسین درایتى، قم، ۱۳۸۰ـ۱۳۸۱ش.
- کلینى.
- عبداللّه مامقانى، تنقیح‌المقال فى علم الرجال، چاپ محیى‌الدین مامقانى، قم، ۱۴۲۳ق.
- محمدبن على موحد ابطحى، تهذیب‌المقال فى تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابى‌العباس احمدبن على النجاشى، ج ۵، قم، ۱۴۱۷ق.
- احمدبن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشیعة المشتهرب رجال النجاشى، چاپ موسى شبیرى زنجانى، قم، ۱۴۰۷ق.
منابع لاتین
- Etan Kohlberg, "Al-usul al-arbaumi'a", Jerusalem studies in Arabic and Islam, no.10 (1987).
- Hossein ModarressiTabataba'i, Tradition and survival: a bibliographical survey of early shiite literature, vol.1, Oxford 2003.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام