سید عبدالاعلی سبزواری

سید عَبْدُالاَعْلی موسوی سبزواری (۱۳۲۸ - ۱۴۱۴ق) مرجع تقلید و مفسر شیعه در قرن پانزدهم. او پس از وفات آیت‌الله خویی در ۱۴۱۳ق، مدت کوتاهی عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف بود. کتاب تفسیری مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن و کتاب فقهی مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام از آثار برجسته او است. برخی معتقدند وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.

سیدعبدالاعلی سبزواری

اطلاعات فردی
تاریخ تولد	۱۸ ذی‌الحجه ۱۳۲۸ق
محل زندگی	سبزوار، مشهد، نجف
تاریخ وفات	دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ش (برابر با (۲۷ صفر ۱۴۱۴ق)
محل دفن	نجف اشرف
اطلاعات علمی
استادان	محمدحسین نائینی، آقاضیاء عراقی، محمدحسین غروی اصفهانی، سید ابوالحسن اصفهانی،شیخ عباس قمی ، عبدالله مامقانی
تألیفات	مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، تهذیب الاصول، لباب المعارف، رفض الفضول عن علم الاصول، منهاج الصالحین، مناسک الحج
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	حمایت از انقلاب اسلامی ایران، حمایت از انتفاضه شعبانیه
اجتماعی	مرجع تقلید، رئیس حوزه علمیه نجف، تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه، فرستادن نمایندگانی به اروپا، امریکا و کشورهای عربی و آسیایی

زندگی‌نامه

سید عبدالاعلی در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۳۲۸ق در سبزوار به دنیا آمد. مقدمات ادبیات عرب، فقه، اصول و ... را از پدر و عمویش، آیت‌الله سید عبدالله برهان (م ۱۳۸۴ق)، فراگرفت. او تا ۱۴ سالگی در زادگاه خود به تحصیل مقدمات علوم اسلامی و عربی پرداخت.

سید عبدالاعلی در سال ۱۳۴۲ق به مشهد رفت و در آنجا نزد عبدالجواد ادیب نیشابوری (م‌۱۳۴۴ق)، میرزا عسکر شهیدی، معروف به ‹‹آقا بزرگ حکیم›› (م ۱۳۵۴ق)، سیدمحمّد عصّار لواسانی‌ (م ۱۳۵۶ق) و علی‌اکبر نهاوندی (م ۱۳۶۹ق) شاگردی کرد.

سبزواری پس از حدود هشت سال اقامت در مشهد، برای تکمیل درس سطح فقه و اصول‌ و نیز فلسفه و تفسیر و دیگر علوم اسلامی به نجف اشرف سفر کرد و در آن شهر در درس نائینی‌ (م ۱۳۵۵ق)، آقاضیاء عراقی (م ۱۳۶۱ق)، محمدحسین غروی اصفهانی (م ۱۳۶۱ق)، سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسین بادکوبه‌ای (م ۱۳۵۸ق) و... شرکت نمود. وی تفسیر قرآن و مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیری علامه محمدجواد بلاغی فراگرفت. او همچنین از عبدالله مامقانی(م ۱۳۵۱ق) و شیخ عباس قمی (م ۱۳۵۹ق) و دیگران اجازه روایتی و اجتهادی دریافت کرد . او از سال ۱۳۶۵ق به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.محمدآصف محسنی قندهاری از مراجع تقلید در افغانستان را ازشاگردان وی برشمرده اند.

سنگ مزار سید عبدالاعلی سبزواری

وفات

سیدعبدالاعلی سبزواری دوشنبه ۲۶ مرداد ۱۳۷۲ش مطابق با (۲۷ صفر ۱۴۱۴ق) و مصادف با شب رحلت رسول خدا(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) در نجف درگذشت. برخی معتقدند که وی توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.

بعد از درگذشت، به علت سخت‌گیری‌های رژیم بعثی صدام، مراسم دفن وی، تنها با حضور پنج نفر از نزدیکان، پس از نماز آیت الله سید علی بهشتی بر پیکر او در مسجدی(مسجد حویش) که نماز می‌خواند و درس می‌گفت، برگزار شد و در همان‌جا دفن گردید.

دوران مرجعیت

پس از وفات آیت‌الله خویی در ۸ صفر ۱۴۱۳ق. سید عبدالاعلی سبزواری، مرجع تقلید شیعیان و همچنین عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف شد. دوران مرجعیت وی یک سال به طول انجامید و در ۲۷ صفر سال ۱۴۱۴ق وفات یافت.

ویژگی‌های شخصیتی و سیاسی

درباره ویژگی‌های شخصیتی سید عبدالاعلی سبزواری گفته‌اند که وی مردی متواضع، بردبار، کم سخن و دائم‌الذکر و از حافظان قرآن کریم بود. وی در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ایران و عراق نقش داشت و از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن - امام خمینی - کمال حمایت و پشتیبانی را نمود. در زمان اقامت امام خمینی در نجف، در کنار وی بود و از امام و نهضت وی حمایت می‌کرد. چندین بار درس خویش را برای توجّه‌دادنِ حوزه علمیه نجف، به وقایع انقلاب اسلامی ایران تعطیل کرد و به هنگام همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی، در فروردین ۱۳۵۸ ش. پیامی مبنی بر حمایت از آن صادر کرد.

وی همچنین حامی مردم مظلوم و مسلمان عراق بود و در انتفاضه شعبانیه حمایت خویش را از این انقلاب با صدور فتوایی اعلام کرد. او با رژیم بعث حاکم بر عراق سازش نکرد و چند بار منزلش به محاصرهِ نظامیان بعث درآمد و رژیم بعث برایش محدودیت‌هایی قائل شد.

از اقدامات تبلیغی و اجتماعی وی، می‌توان به فرستادن نمایندگانی به اروپا، آمریکا و کشورهای عربی و آسیایی، و نیز طرح وسیع ایشان برای تجدید بنای مسجد سهله و مسجد کوفه اشاره کرد.

آثار و تالیفات

مواهب الرحمن

از آثار و تألیفات وی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

• مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن

مقالهٔ اصلی: مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (سبزواری)

این کتاب با موضوع تفسیر قرآن است که مفسر طرح آن را در ۳۰ جلد ریخته بود و تاکنون قریب به ۱۲ جلد آن به چاپ رسیده و باقی مجلدات در صورت وجود، چاپ و منتشر نشده است.

این تفسیر به عربی است و نخستین‌بار تا جلد چهارم آن، در "مطبعةالاداب" نجف به سال ۱۴۰۴ق به چاپ رسید و در سال ۱۴۰۹ق مؤ‌سسه اهل‌البیت بیروت آن را تجدید چاپ کرد.

چاپ دیگر آن در همان سال در "مطبعةالدیوان" بغداد صورت پذیرفت. امّا چاپ بهتر و با حروف‌چینی و تحقیق جدید، با اشراف فرزند مفسر، در سال ۱۴۱۴ق انجام گرفت که با درگذشت وی در همان جلد اول توقف یافت و بعد با همکاری "مؤ‌سسه`‌المنار" حدود ۱۲ جلد آن به چاپ رسید.

• مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام

این کتاب در فقه امامی است و شامل یک دورهِ کامل فقه استدلالی در ۳۰ جلد وزیری در مطبعة الاداب نجف به سال ۱۹۸۲م. چاپ شد.

• تهذیب الاصول

یک دوره اصول فقه، به صورت فشرده، ولی روان در ۲ جلد که به طبع رسیده است.

• لباب المعارف

در علم کلام و دفاع از عقاید شیعه و از جمله اولین آثار آیت‌الله سبزواری است که در ۲ جلد به عربی تأ‌لیف شده است.

• افاضة الباری فی نقد ما ا‌لّفه الحکیم السبزواری

این کتاب در نقد و بررسی آثار فلسفی حکیم ملا هادی سبزواری (م ۱۲۸۹ق) نگاشته شده است.

• رفض الفضول عن علم الاصول، در علم اصول.
• منهاج الصالحین، در فقه.
• مناسک الحج، در مسائل حج.
• رسالهِ توضیح المسائل، به فارسی‌
• حاشیه بر برخی از کتاب‌های شیعه چون: عروة‌الوثقی، وسیلةالنجاة، حدائق الناضره، جواهرالکلام، مستندالشیعه، اسفار، تفسیر صافی، شرح منظومهِ حکیم سبزواری، و...
• مجموعه‌ای در رسائل فقهی و... .

کنگره بزرگداشت عبدالاعلی سبزواری

همایش بزرگداشت آیت الله سبزواری، اردیبهشت ۱۳۸۹ش (عکس از خبرگزاری ایسنا)

در سال ۱۳۸۹ش، کنگره بزرگداشت آیت الله العظمی سیدعبدالاعلی سبزواری برگزار گردید؛ ۲۱ اردیبهشت در سبزوار و ۲۳ اردیبهشت در قم.

در کنگره برگزار شده در قم، آیت الله سبحانی، نمازی (امام جمعه کاشان)، مقتدایی (مدیر وقت حوزه علمیه قم)، باغانی (از علمای سبزوار) و سید علی سبزواری، فرزند آیت الله سیدعبدالاعلی، در پژوهشگاه قرآنى علامه طباطبایى سخنرانی کردند.

در کنگره برگزارشده در سبزوار نیز، ابراهیمی (امام جمعه سبزوار)، ابوترابی (نایب رییس وقت مجلس شورای اسلامی) و سیدان (از علمای مشهد) ازجمله سخنرانان اصلی این همایش بودند.

تک‌نگاری

درباره زندگینامه و آراء و اندیشه‌های سید عبدالاعلی سبزواری کتابی با عنوان «آفتاب سبزوار»، نوشته احمد عابدی، توسط انتشارات شرکت تعاونی کار آفرینان فرهنگ و هنر در سال ۱۳۸۹ش به چاپ رسیده است.