سید زین‌العابدین خوانساری
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زین العابدین بن جعفر بن حسین خوانساری |
| نسب | خاندان روضاتی - خاندان خوانساری - امام کاظم(ع) |
| تاریخ تولد | ۱۱۹۰ق |
| محل زندگی | خوانسار • اصفهان |
| تاریخ وفات | ۱۲۷۵ق |
| محل دفن | تخت فولاد |
| شهر وفات | اصفهان |
| خویشاوندان سرشناس | جعفر بن حسین خوانساری (پدر) • محمدباقر خوانساری (فرزند) • سید محمدهاشم خوانساری (فرزند) • سید محمدمهدی خوانساری (نوه) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوالقاسم بن حسن خوانساری • محمدمهدی بن حسن خوانساری • ملا علی نوری |
| اجازه روایت از | محمدباقر شفتی • محمدمعصوم رضوی مشهدی • محمد باقر بیدآبادی |
| اجازه اجتهاد از | صدرالدین عاملی |
| اجازه روایت به | محمد باقر • محمدهاشم • حسن بن علی اصفهانی مشهور به مدرس • محمد خوانساری |
| تألیفات | شرح معالم الاصول • شرح زبدة الاصول • الطلع النضید • رسالات متعدد با موضوعاتی چون نیت، اجماع، تداخل اسباب، احباط و تکفیر و قواعد عربی • حاشیه بر برخی کتاب‌های فقه و... |
| سایر | استنساخ کتب |
زین‌العابدین بن جعفر بن حسین خوانساری (۱۱۹۰-۱۲۷۵ق) مشهورترین فرزند میر صغیر، از فقیهان شیعه در قرن سیزدهم قمری بود. او آثاری در فقه و اصول دارد و به استنساخ کتاب‌های پیشینیان نیز می‌پرداخت. نوادگان او به چهارسوقی یا چهارسویی شهرت دارند. مشهورترین فرزند او محمدباقر صاحب روضات الجنات است و نواده او سید محمدمهدی خوانساری، مرجع تقلید جمعی از مردم اصفهان به شمار می‌رفت.
نسب
زین‌العابدین مشهورترین فرزند ابوالقاسم جعفر بن حسین خوانساری معروف به میر صغیر بود. وی را سرسلسه خاندان روضاتی دانسته‌اند، که نسبشان به خاندان خوانساری و امام کاظم(ع) می‌رسد.[۱] زین‌العابدین خوانساری پس از درگذشت پدرش در سال ۱۲۴۰ق از خوانسار به اصفهان رفت. و در محلۀ چهار سوق یا چهار سوی شیرازی‌ها سکونت گزید؛ از این رو اعقاب وی به چهار سوقی یا چهار سویی مشهورند.[۲]
تولد و درگذشت
زین‌العابدین در ۱۱۹۰ق در خوانسار به دنیا آمد و در ۱۲۷۵ق در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد در تکیۀ آقا شیخ محمدتقی (تکیۀ مادر شاهزاده) به خاک سپرده شد. مزار او مورد توجه مردم است.[۳]
تحصیلات
زین‌العابدین نزد پدر و عموزادگان خود، ابوالقاسم بن حسن خوانساری و محمدمهدی بن حسن خوانساری درس خواند. مدت کوتاهی هم در نجف تحصیل کرد. و در ۱۲۱۰ق به اصفهان رفت. در آنجا نزد ملا علی نوری، محمدابراهیم بن محمدحسن کرباسی و علی‌اکبر بن محمدباقر ایجی شاگردی کرد. و از آنان و محمدباقر شفتی، صدر الدین عاملی، محمدمعصوم رضوی مشهدی، و محمدباقر بیدآبادی اجازه اجتهاد یا روایت گرفت.
دو فرزندش محمدباقر و محمدهاشم و حسن بن علی اصفهانی مشهور به مدرس و محمد خوانساری هم از او اجازۀ اجتهاد و روایت داشتند.[۴]
خوانساری از مجتهدان مبرّز و عالمان مشهور اصفهان بود که کتاب‌های زیادی استنساخ کرد.[۵]
آثار
برخی آثار زین العابدین خوانساری عبارتنداز:
- شرح بر معالم الاصول نوشته حسن بن زین‌الدین عاملی
- شرح زبدة الاصول اثر شیخ بهائی
- الطلع النضید در اصول فقه
- رسالات متعدد با موضوعاتی چون نیت، اجماع، تداخل اسباب، احباط و تکفیر و قواعد عربی
- شرح خلاصة الحساب شیخ بهائی
- مجموعه کشکول گونه بهجة الناظر و سرور الخاطر
- حاشیه بر برخی کتاب‌های فقهی و اصولی[۶]
فرزندان و نوادگان
زین‌العابدین خوانساری هشت پسر داشت؛ محمدجواد، محمد، علی (در کودکی از دنیا رفت)، محمدباقر نویسندۀ روضات الجنات، محمدصادق، محمدکاظم، محمدهاشم، و حسن که در جوانی درگذشت. پسران او و اعقاب پر تعداد او غالباً از عالمان دین و صاحب تألیفاتی بوده‌اند. مشهورترین آنها نوادگان محمدباقر خوانساری هستند. که به روضاتی مشهورند، در میان هشت پسر محمدباقر[۷]، محمدمهدی، محمدمسیح (د۱۳۲۵)، و میرزا احمد (د۱۳۴۱) شهرت بیشتری دارند. سید حسن چهار سوقی روضاتی (د۱۳۷۷) پسر محمدمسیح روضاتی از فقها و مجتهدان اصفهان مشهور است که در نجف به خاک سپرده شده است.
محمدعلی روضاتی نیز فرزند محمدهاشم بن جلال‌الدین بن محمدمسیح روضاتی است. زندگانی آیة الله (حسن) چهار سوقی، جامع الانساب و فهرست کتب خطی کتابخانه‌های اصفهان از آثار اوست.[۸]
محمدمهدی موسوی اصفهانی، نوۀ محمدصادق بن زین‌العابدین خوانساری، از عالمان دینی بود، پدرش محمد (۱۳۵۵) نیز عالم دین بود و در کاظمین سکونت گزید. محمدمهدی از عالمان عراق اجازۀ اجتهاد و روایت داشت و در کاظمین اقامۀ نماز جماعت می‌کرد. او بیش از پنجاه اثر تألیف کرد که مشهورترین آنها احسن الودیعة فی تراجم اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة یا تتمیم روضات الجنات است. وی در ۱۳۹۱ق درگذشت و در کاظمین به خاک سپرده شد.[۹]
پانویس
- ↑ ر.ک: سعیدی، خاندان خوانساری در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۶، ص۳۷۷-۳۸۳.
- ↑ موسوی خوانساری، مناهج‌المعارف یا فرهنگ عقائد شیعه، ۱۳۵۱ش، مقدمه، ص ۲۲۰-۲۲۵؛ گزی برخواری، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص ۴۴ـ۴۷.
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۲۲-۲۲۰؛ گزی برخواری، ص۴۴-۴۷.
- ↑ حبیب آبادی، ج۶، ص۲۰۸۴-۲۰۸۶؛ آقا بزرگ طهرانی، طبقات الکرام؛ قسم۲، ص۵۹۰-۵۹۱؛ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۰۱-۲۰۲.
- ↑ محمدباقر خوانساری، ج ۲، ص ۱۹۹.
- ↑ محمد باقر خوانساری، ج۲، ۱۰۸-۱۰۹؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ج۱،ص۲۸۰؛ ج۱۱، ص۱۴۱، ج۱۳، ص۲۳۰، ۳۰۰، ج۱۵، ص۱۷۹؛موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۲۳-۲۲۴.
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۴۴-۲۹۱
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۲۵-ص۲۲۲.
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۲۹۹-۳۰۶؛ موسوی اصفهانی، ج۲، ص۲۷-۴۲.
منابع
- منبع مقاله: سعیدی، فریده، خاندان خوانساری، در دانشنامه جهان اسلام، 1393ش، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۶.
- آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، الکرام البررة، قسم ۱-۲، مشهد، ۱۴۰۴ق، قسم۳، چاپ حیدر محمد علی بغدادی، و خلیل نایقی، قم، ۱۴۲۷ق.
- گزی برخواری، عبدالکریم‌بن مهدی، تذکرة القبور، قم، چاپ ناصر باقری بیدهندی،۱۳۷۱ش.
- محمد باقر خوانساری، روضات الجنات.
- محمد رضا حبیب آبادی، مکارم الآثار، اصفهان، ج۲، ۱۳۶۲ش. ج۴، ۱۳۵۲ش، ج۶، ۱۳۶۴ش.
- محمد مهدی موسوی اصفهانی، احسن الودیعة فی ترجمة اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة، او، تتمیم روضات الجنات، بغداد، ۱۳۸۴.
- موسوی خوانساری، جعفربن حسین، مناهج‌المعارف یا فرهنگ عقائد شیعه، تهران، چاپ احمد روضاتی،۱۳۵۱ش.
- آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی التصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۸۹۳م.