آتشکده آذرفرنبغ
 بقایای آتشکده آذر فرنبغ | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | دهکده کاریان در استان فارس |
| نام‌های دیگر | آتَشگاهِ آذَرفَرَنبَغ |
| وقایع مرتبط | خاموش شدن در شب میلاد پیامبر(ص) |
| مشخصات | |
| وضعیت | مخروبه |
| معماری | |
| بازسازی | ندارد |
آتَشکَدهٔ آذَرفَرَنبَغ یا آتَشگاهِ فَرَنبَغ آتشکده‌ای در منطقه فارس قدیم و استان فارس کنونی که طبق روایات اسلامی، شب میلاد پیامبر اسلام(ص) خاموش شد. خاموش‌شدن این آتشکده را از ارهاصات حضرت محمد(ص) می‌دانند. ارهاص به حوادث خارق‌العاده‌ای می‌گویند که همزمان با تولد یا کودکی و پیش از بعثت پیامبران رخ می‌دهد.
آتشکده آذرفرنبغ در روستای کاریان قرار داشته و امروزه اثر چندانی از آن باقی نمانده است.
ارهاص
متکلمان مسلمان حوادث خارق‌العاده‌ای را که همزمان با تولد پیامبران یا در کودکی و پیش از بعثت آنها رخ داده است، ارهاص می‌نامند.[۱] به‌گفته آنان، ارهاص به‌منظور آماده‌ساختن مردم برای پذیرش ادعای نبوت پیامبران اتفاق می‌افتد.[۲]
خاموش‌شدن آتشکده‌ای در فارس، افتادن چهارده کنگره از ایوان کسری[۳] و سرنگونی بت‌های موجود در مسجدالحرام را که همزمان با ولادت پیامبر اسلام(ص) روی داده است، از ارهاص‌های وی دانسته‌اند.[۴]
مکان
آتشکده آذرفرنبغ از آتشکده‌های زرتشیان در استان فارس است.[۵] این آتشکده در دهکده کاریان قرار داشت.[۶] البته برخی احتمال داده‌اند که این آتشکده ابتدا در نزدیکی داربگرد بوده و در اواخر دوره ساسانی یا پس از آن، به کاریان منتقل شده است.[۷] به آن آتَشگاهِ فَرَنبَغ نیز می‌گفته‌اند.[۸]
این آتشکده را در کنار آتشکده‌های آذرگشنسپ و آذربرزین‌مهر، از سه آتشکده مشهورِ پیش از اسلام دانسته‌اند.[۹] براساس روایات تاریخی، آتشکده‌های زرتشتی تا قرن چهارم قمری، در بسیاری از نقاط فارس دایر بوده‌اند که از آن میان همین آتشکده پارس است.[۱۰] بااین‌همه به‌گفته باستان‌شناسان، امروزه بقایای قابل‌توجهی از آن به‌جا نمانده است.[۱۱]
خاموش‌شدن
بنابر منابع تاریخی و روایات اسلامی، آتش آتشکده در منطقه فارس در شب ولادت پیامبر اسلام(ص)، پس از هزار سال روشنایی، خاموش شد[۱۲] که آن آتشکده را همان آتشکده آذرفرنبغ دانسته‌اند.[۱۳] این رویداد را از ارهاصات پیامبر معرفی کرده‌اند.[۱۴]
تردید در اعتبار داستان
گفته‌اند اعتبار داستان خاموش‌شدن این آتشکده در پارس به‌لحاظ تاریخی و حدیثی، خالی از اشکال نیست؛ چرا که یعقوبی که ظاهراً نخستین گزارشگر آن است، مدرکی برای آن بیان نکرده است. دیگر آنکه ابن سعد که ارهاصات پیامبر اسلام(ص) را گردآورده، از خاموش‌شدن این آتشکده سخن نگفته است. همچنین سند آن در کتاب‌های حدیثی ضعیف است.[۱۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۳۰۰.
- ↑ تهانوی، موسوعة کشاف اصطلاحات، مکتبه لبنان، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ فیاض لاهیجی، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، ۱۳۷۲ش، ص۹۴.
- ↑ رسولی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴۵.
- ↑ شاردن، سفرنامه شاردن، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۱۸۳۱.
- ↑ دست‌غیب، حافظ‌شناخت، نشر علم، ص۳۵و۳۶.
- ↑ مرتضایی و زبان‌آور، «بازنگری مکان نیایشگاه آذرفرنبغ در دوره ساسانی براساس تطبیق منابع مکتوب سده سوم تا هفتم هجری و شواهد باستان‌شناختی»، ص۱۷۵.
- ↑ دست‌غیب، حافظ‌شناخت، نشر علم، ص۳۵و۳۶؛ معین، مجموعه مقالات دکتر معین، ۱۳۶۴ش، ص۳۲۲.
- ↑ اشرف‌زاده، راز خلوتیان، ۱۳۷۹ش، ص۲۴۲؛ مصطفوی، اقلیم پارس، ۱۳۷۵ش، ص۹۲.
- ↑ شاردن، سفرنامه شاردن، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۱۸۳۱.
- ↑ مصطفوی، اقلیم پارس، ۱۳۷۵ش، ص۹۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به بیهقی، دلائل‌النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۲۶و۱۲۷؛ ابن‌کثیر، البداية والنهاية، دارالفکر، ج۲، ص۲۶۸؛ شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۸۵؛ طبرسی، اِعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۶.
- ↑ دست‌غیب، حافظ‌شناخت، نشر علم، ص۳۵و۳۶.
- ↑ رسولی محلاتی، درسهایی از تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴۵و۱۴۶.
- ↑ «آیا هنگام ولادت پیامبر اسلام(ص)، ایوان کسری فرو ریخت؟ آتشکده فارس خاموش شد؟ دریاچه ساوه خشکید؟»، سایت اسلام‌کوئست.
منابع
- «آیا هنگام ولادت پیامبر اسلام(ص)، ایوان کسری فرو ریخت؟ آتشکده فارس خاموش شد؟ دریاچه ساوه خشکید؟»، وبگاه اسلام‌کوئست، تاریخ درج ۲۷ تیر ۱۳۹۵، تاریخ بازدید ۷ اسفند ۱۳۹۷.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البداية والنهاية، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
- اشرف‌زاده، رضا، راز خلوتیان؛ شرح گزیده غزلیات حافظ شیرازی، مشهد، کلهر، ۱۳۷۹ش.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق و تعلیقه عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- تهانوی، محمدعلی بن علی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقیق علی فرید دحروج، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، بی‌تا.
- جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم، انتشارات هجرت، ۱۳۷۷ش.
- دست‌غیب، عبدالعلی، حافظ‌شناخت، بی‌جا، نشر علم، چاپ اول، بی‌تا.
- رسولی محلاتی، سیدهاشم، درسهایی از تاریخ تحلیلی اسلام، قم، پاسدار اسلام، ۱۳۷۱ش.
- شاردن، ژان، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس، ۱۳۷۲-۱۳۷۵ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، امالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶.
- طبرسی، فضل بن حسن، اِعلام‌الورى باَعلام‌الهدى، قم، آل‌البیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- فیاض لاهیجى، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تهران، انتشارات الزهراء، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- مرتضایی، محمد، زبان‌آور، علیرضا، «بازنگری مکان نیایشگاه آذرفرنبغ در دوره‌ی ساسانی بر اساس تطبیق منابع مکتوب سده سوم تا هفتم هجری و شواهد باستان‌شناختی»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، ش۱۲، ۱۳۹۶ش.
- مصطفوی، سید محمدتقی، اقلیم پارس، تهران، انجمن آثار ملی و نشر اشاره، ۱۳۷۵ش.
- معین، محمد، مجموعه مقالات دکتر محمد معین، به کوشش مهدخت معین، تهران، موسسه انتشارات معین، ۱۳۶۴ش.
