مدرسه علمیه معمارباشی
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | میرزا ابوالحسن معمار اصفهانی |
| تأسیس | ۱۳۰۳ق |
| کاربری | مدرسه • آموزشی |
| مکان | تهران |
| نام‌های دیگر | مدرسه صنیعیه • مدرسه میرزا ابوالحسن معمار |
| وقایع مرتبط | راهپیمایی مشروطه‌خواهان و کشته‌شدن یک طلبه از مدرسه |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | مدرس • کتابخانه |
| شماره ثبت | ۲۴۴۲ در ۱۸ آبان ۱۳۷۸ش |
مدرسه علمیه معمارباشی یا مدرسه صَنیعیه، از مدارس علمیه تهران و یکی از بناهای قدیمی به‌جامانده از دوران قاجار است. این مدرسه در کنار مسجدی به‌همین نام در محله امامزاده یحیی قرار دارد و بانی آن میرزا ابوالحسن معمار اصفهانی (درگذشته: ۱۳۰۵ق) مشهور به معمارباشی است. مدرسه در دو طبقه، ساخته شده و ۲۴ حجره دارد. معماری بنا نسبتاً ساده انجام گرفته و بدون آرایه‌های تزئینی، طراحی شده است. مدرسه معمارباشی، از مدارس تابعه مدرسه مروی تهران است و زیرنظر متولی آن فعالیت می‌کند.
معرفی کلی
مدرسه معمارباشی، مدرسه‌ای قدیمی در تهران است و در ۱۸ آبان ۱۳۷۸ش به‌شماره ۲۴۴۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.[۱] این مدرسه در کنار مسجدی به‌همین نام در محله امامزاده یحیی قرار دارد[۲] و به‌نام منصب سازنده آن معروف شده است.[۳] گفته شده میرزا کوچک‌خان جنگلی در این مدرسه، درس طلبگی خوانده و نخستین راهپیمایی مشروطیت از جلوی مدرسه معمارباشی آغاز شد که در پی آن، مأموران حکومت یکی از واعظان مشروطه‌خواه به‌نام شیخ محمد واعظ اصفهانی را در این محل دستگیر کردند. با دستگیری او، طلاب مدرسه مانع شدند و پس از درگیری با مأموران، طلبه‌ای به نام سیدعبدالحمید از طلاب مدرسه معمارباشی با شلیک گلوله کشته شد و نخستین شهید مشروطه ایران نام گرفت.[۴]
بنیان‌گذار مدرسه
بانی مدرسه، میرزا ابوالحسن معمار اصفهانی است که در دوره قاجار دارای منصب معمارباشی و ملقب به صَنیع‌ُالمُلک بود.[۵] او از جمله کسانی بود که از سال ۱۲۹۱ش تا هنگام مرگ یعنی ۱۳۰۵ق، منصب معمارباشی را در دربار ناصرالدین‌شاه قاجار داشت.[۶] ساختمان این بنا در سال ۱۳۰۳ق پایان یافت و کتیبه سنگی سردرِ مدرسه، حاوی وقف‌نامه به‌نام واقف آن و موقوفاتی است که برای مخارج و نگهداری مدرسه و مسجد، وقف شده است.[۷]
معماری بنا
بنای مدرسه در دو طبقه و دارای ۲۴ حجره، دو مَدرَس، یک شبستان بزرگ، یک انبار و یک کتابخانه است. ساختمان مدرسه تقریباً ساده و بدون بقعه و بنای یادبود طراحی شده و آرایه‌های تزئینی به‌صورت اندک در مدرسه به‌کار رفته است.[۸] کتبیه‌ای در سردرِ مدرسه وجود دارد که به‌خط محمدابراهیم تهرانی مشهور به میرزاعمو و حَجّاری آن، کار استاد عبدالرسول حَجّار است.[۹]
کتابخانه
کتابخانه مدرسه همزمان با ساخت بنا شکل گرفت و ۶۵۲ جلد کتاب، وقف آن شد که از آن تعداد، فقط ۱۰۸ نسخه به‌جای مانده است. این تعداد کتاب، در «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مدرسه معمارباشی تهران» به‌کوشش سید محمدحسین حکیم جمع‌آوری گردیده و توسط مجمع ذخائر اسلامی منتشر شده است. در این فهرست، نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی همراه با چکیده‌ای از آن صورت گرفته است.[۱۰]
وضعیت فعلی
مدرسه معمارباشی در تهران از شمال‌شرق به میدان باغ پسته بک، از جنوب به خیابان پانزده خرداد و از غرب به خیابان مصطفی خمینی راه دارد و از مدارس فعال حوزه علمیه تهران به‌شمار می‌رود.[۱۱] این مدرسه زیرنظر مدرسه علمیه مروی فعالیت می‌کند و تولیت آن بر عهده محمدباقر تحریری است.[۱۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شیخ‌الحکمایی، «مسجد-مدرسه معمارباشی تهران»، ص۲۶.
- ↑ «مدرسه میرزا ابوالحسن معمار تهران»، سایت سیری در ایران.
- ↑ «مسجد و مدرسه معمارباشی در محدوده تهران قدیم»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «مسجد و مدرسه معمارباشی در محدوده تهران قدیم»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «مدرسه میرزا ابوالحسن معمار تهران»، سایت سیری در ایران.
- ↑ شیخ‌الحکمایی، «مسجد-مدرسه معمارباشی تهران»، ص۲۵.
- ↑ «مسجد و مدرسه معمارباشی در محدوده تهران قدیم»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «مدرسه میرزا ابوالحسن معمار تهران»، سایت سیری در ایران.
- ↑ «مسجد و مدرسه معمارباشی در محدوده تهران قدیم»، پایگاه تخصصی مسجد؛ شیخ‌الحکمایی، «مسجد-مدرسه معمارباشی تهران»، ص۲۶.
- ↑ مرجع (تعداد منابع: ۳۰ اصلی و ۱ ارجاعی)، ص۳۳۹.
- ↑ «مدرسه میرزا ابوالحسن معمار تهران»، سایت سیری در ایران.
- ↑ «مدرسه علمیه معمار باشی»، سایت حوزه علمیه استان تهران.
منابع
- شیخ‌الحکمایی، عمادالدین، «مسجد-مدرسه معمارباشی تهران»، وقف؛ میراث جاویدان، بهار ۱۳۸۱ - شماره ۳۷.
- «مدرسه علمیه معمار باشی»، سایت حوزه علمیه استان تهران، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- «مدرسه میرزا ابوالحسن معمار تهران»، سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.
- مرجع (تعداد منابع: ۳۰ اصلی و ۱ ارجاعی)، کتابهای اسلامی، پاییز و زمستان ۱۳۸۵ - شماره ۲۶ و ۲۷.
- «مسجد و مدرسه معمارباشی در محدوده تهران قدیم»، پایگاه تخصصی مسجد، تاریخ نگارش : ۱۳۹۲/۰۶/۱۶.