علی بن عیسی اربلی: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Hasaninasab جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Hasaninasab |
||
| خط ۱۷۰: | خط ۱۷۰: | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095423-2177-346.pdf با مفاخر اسلام آشنا شویم-قرن هفتم هجری/ بهاءالدین اربلی] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095423-2177-346.pdf با مفاخر اسلام آشنا شویم-قرن هفتم هجری/ بهاءالدین اربلی] | ||
{{مورخان شیعه}} | |||
{{حدیث‌شناسان شیعه}} | {{حدیث‌شناسان شیعه}} | ||
{{شاعران شیعه}} | {{شاعران شیعه}} | ||
نسخهٔ ۱۴ ژوئیهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۳۷
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | ابوالحسن علی بن عیسی هَکّاری |
| مذهب | شیعه |
| زادروز | ۶۲۰ تا ۶۲۵ق |
| زادگاه | اربل |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | رضی الدین علی بن طاوس • جلال الدین عبدالحمید بن فخار موسوی • تاج الدین علی بن انجب معروف به ابن ساعی بغدادی • حافظ ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی |
| آثار | کشف الغمة فی معرفة الائمة • التذکره الفخریه • رسالة الطیف • دیوان شعر • المقامات الاربع • جلوة العشاق و خلوة المشتاق • نزهة الاخبار فی ابتداء الدنیا و قدر القوی الجبار |
ابوالحسن علی بن عیسی هَکّاری (۶۲۰ تا ۶۲۵-۶۹۲)، مشهور به بهاءالدین اِرْبِلی محدّث، مورّخ، ادیب و شاعر شیعی قرن هفتم و نویسنده کتاب کشف الغمة فی معرفة الائمة، از منابع معتبر دانسته شده در شرح حال پیامبر(ص) و امامان شیعه (ع) است.
ولادت و نسب
بهاءالدین اِرْبِلی در اربل (اربیل) در شمال عراق زاده شد و همانجا پرورش یافت.[۱] تاریخ دقیق تولّد او معلوم نیست؛ ولی قرائن گویای آن است که وی بین سال‌های ۶۲۰ تا ۶۲۵ق به دنیا آمده است. ابن حبیب حلبی (درگذشته ۷۷۹ق) تاریخ ولادت او را به صراحت ۶۲۵ق دانسته است.[۲] پدر بهاءالدین فخرالدین عیسی، معروف به ابن جِجْنی حاکم اربل و نواحی آن بود و در ۶۶۴ در همانجا درگذشت.[۳]
اساتید
اربلی نزد شماری از علمای عامّه و خاصّه دانش آموخت و از بسیاری اجازه روایت یافت.[۴] برخی از آنان عبارت‌اند از:
- رضی الدین علی بن طاوس (درگذشت ۶۶۴ق) که اربلی با وی مباحثات علمی داشت.
- جلال الدین عبدالحمید بن فخار موسوی
- تاج الدین علی بن انجب معروف به ابن ساعی بغدادی (درگذشت ۶۷۴ق)
- حافظ ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی (درگذشت ۶۵۷ق)[۵]
شاگردان
جمعی از بزرگان نیز نزد او درس خوانده و از او روایت کرده‌اند، از جمله:
- علامه حلّی.
- رضی الدین علی بن مطهّر، برادر علامه حلی.
- احمد بن عثمان نصیبی فقیه مالکی.
- عبدالرزاق بن فوطی.[۶]
و جمعی نیز نزد او کشف الغمّة را قرائت کرده‌اند.[۷]
زندگانی
اربلی در زمان حکومت تاج الدین بن صَلایا در اربل به دبیری پرداخت و کاتب وی بود و پس از سقوط اربل به دست مغولان [۸] به گفته خود در رجب ۶۶۰ به بغداد رفت و در زمان علاءالدین عطاملک جوینی (حاکم بغداد در آن زمان) در دیوان انشا به دبیری پرداخت.[۹]
اربلی در بغداد از اطرافیان عطاملک جوینی [۱۰] و در سفر و حضر همراه او بود و در منزلی مشرف بر دجله و معروف به «دیوان شرابی» اقامت داشت و بیشترین آثار خود را در همین زمان تألیف کرد و در ۶۷۸ تعمیر مسجدی معروف به جامع باب السیف را عهده دار گشت.[۱۱]
برخورد با مغول‌ها
در سال ۶۸۰ به سعایت دشمنان، اباقاخان مغول، پسر هلاکوخان، (حکومت: ۶۶۳ـ۶۸۰) به جوینی بدبین شد و دستور داد که جوینی و برخی همراهانش، از جمله اربلی، را به اردوی او در همدان ببرند؛ ولی پیش از آنکه آنان به همدان برسند در گردنه اسدآباد خبر فوت خان مغول منتشر شد و پس از وی تکودار احمد، برادر اباقاخان، ایلخان شد و جوینی مجدداً به حکومت بغداد گماشته شد و اربلی همچنان با او بود تا اینکه جوینی در ۶۸۱ درگذشت.[۱۲]
در ۶۸۷ سعدالدوله یهودی موصلی ـ وزیر ارغون خان ـ مسلمانان را بسیار آزار کرد، و اربلی نیز مدتی از کار برکنار شد تا اینکه سعدالدوله در ۶۹۰ به قتل رسید.[۱۳] اربلی سال‌های آخر عمر خود را خانه‌نشین شد و به تألیف پرداخت.[۱۴]
وزارت و صدارت
درباره وزارت اربلی اختلاف است؛ برخی او را صاحب وزارت و صدارت خوانده و یکی از سیاستمداران زمان خویش دانسته‌اند.[۱۵] ابوالحسن شعرانی نیز وزیر بودن او را با چنان علم و فضل بعید ندانسته است.[۱۶] برخی هم احتمال داده‌اند که علی بن عیسی وزیر ـ معروف به ابن جراح (متوفی ۳۳۴) ـ شخص دیگری بوده و وزارت «مقتدر» و «قادر» عباسی را عهده دار بوده است.[۱۷]
درگذشت
اربلی بنابر مشهور در ۶۹۲ [۱۸] یا ۶۹۳ [۱۹] در بغداد درگذشت. البته ابن عماد حنبلی [۲۰] سال درگذشت او را ۶۸۳ دانسته است.
او را در خانه مسکونی خود، معروف به کارپردازخانه واقع در غرب بغداد به خاک سپردند.[۲۱] محدّث قمی بر سر مزار او رفته است، [۲۲] ولی امروزه آن خانه ویران گشته و اثری از آن بر جای نمانده است.[۲۳]
مذهب
به نوشته افندی اصفهانی،[۲۴] میرداماد در شرعة التسمیه درباره اربلی تعبیری آورده که یکی از شاگردان وی آن را دالّ بر امامی نبودن اربلی از نظر میرداماد دانسته و او را زیدی مذهب خوانده است.
از آنجا که اربلی در مواضع متعددی از کشف الغمه به امامی بودن خود تصریح کرده، زیدی خواندن وی نادرست است. به نظر افندی اصفهانی [۲۵] شاید منشأ این اشتباه آن باشد که یکی از دانشمندان زیدیه کتابی به نام کشف الغمه تألیف کرده است.[۲۶] در منابع کهن نیز به امامی بودن اربلی اشارت رفته است.[۲۷]
جامعیت در علوم مختلف
با توجه به استادان اربلی، جامعیت وی در علوم مختلف معلوم می‌شود. او را از مشاهیر علم نحو و عربیت، [۲۸] شاعر و کاتب دیوان، [۲۹] مورّخ، ادیب و فقیه، [۳۰] محدّثی صدوق، ثقه و مذکور در سند اجازات [۳۱] دانسته‌اند. به گفته فضل بن روزبهان شافعی، اربلی ـ به اتفاق جمیع امامیه ـ از بزرگان علما و در نقل مطالب امین است.[۳۲]
اربلی بی‌تردید از شاعران و نثرنویسان بزرگ قرن هفتم قمری است. نثر او در آثارش ممتاز و استوار است. وی در نوجوانی شعر می‌سروده[۳۳] و در بیشتر ابواب و فنون شعر عرب طبع آزمایی کرده است.[۳۴]
اربلی علاوه بر اینکه قصائدی در مدح اهل بیت(ع) سروده، از راویان شعر حضرت علی(ع) نیز بوده است.[۳۵] قدرت شاعری او را می‌توان در ابیاتی که بالبداهه سروده و نیز در نشستهای ادبی او با جوینی، ابن صلایا و دیگران یافت.[۳۶]
فرزند اربلی
اربلی فرزندی به نام ابوالفتح محمد بن علی داشته که به گفته ابن شاکر کتبی [۳۷] و صفدی[۳۸] پس از فوت پدر در حالت فقر از دنیا رفته است و او نیز فاضل، شاعر و ادیب بوده و کشف الغمّه را روایت کرده است.[۳۹] نوه اربلی ـ عیسی بن محمد ـ نیز فاضل و شاعر بوده و کتاب کشف الغمّه را از جدّش روایت کرده است.[۴۰]
تالیفات
آثار اربلی عبارتند از:
- کشف الغمّه فی معرفه الائمّه در شرح حال پیامبر اسلام(ص)، حضرت خدیجه(س)، حضرت فاطمه (س) و امامان دوازده گانه علیهم السلام است.
- التذکره الفخریه که به گفته اربلی[۴۱] آن را به درخواست فخرالدین منوچهر بن ابی الکرم همدانی نایب عطاملک جوینی تألیف کرده است[۴۲] و بیشتر به اشعار معاصران و نوپردازان نظر دارد. به گفته ابن فوطی[۴۳] تاریخ تألیف کتاب ۶۷۱ بوده است. اربلی در التذکره الفخریه غنا و اصوات مغنّیان را بررسی کرده و در هر باب مقدمه‌ای به اسلوب ترسّل و مسجّع آورده که از ویژگیهای نثر آن دوران حکایت دارد[۴۴] این کتاب علاوه بر مقدمه شامل هشت باب در معانی غنایی و توصیف طبیعت و مدح و فخریات است.
- رسالة الطیف، [۴۵] این کتاب از آثار گرانبهای اربلی است و دربرگیرنده اخبار و اشعار شاعران جاهلی، اسلام و برخی معاصران مؤلف، و نیز خود او است که بخشی از این ابیات در دیگر کتابها یافت نمی‌شود. مؤلف در این کتاب راه «طیف الخیال» علم الهدی را پیموده و به برخی ابیات بُحتری و ابوتمّام اشاره کرده است. او میان اسلوب «مقامه نویسی» و طیف الخیال جمع بسته و نیم نگاهی نیز به رساله الغفران ابوالعلاء مَعرّی داشته است. اربلی مانند سید مرتضی که نقدی علمی به کار بسته و اقوال آمِدی را رد کرده و از ابوتمّام و بحتری دفاع نموده، رفتار نکرده و با ذوقی شاعرانه کتاب را تألیف کرده است.[۴۶]
- دیوان شعر[۴۷]
- المقامات الاربع که شامل مقامه‌های بغدادیه، دمشقیه، حلبیه و مصریه است.[۴۸]
- چند رساله.[۴۹]
- جلوة العشاق و خلوة المشتاق.[۵۰]
- نزهة الاخبار فی ابتداء الدنیا و قدر القوی الجبار.
آثار منسوب به اربلی
آثاری نیز که بدو منسوب است بدین شرح است:
- اربعین، مشتمل بر چهل حدیث مختصر.[۵۱]
- حدائق البیان فی شرح التبیان فی المعانی و البیان.[۵۲]
- برهة من الدهر.[۵۳]
مطالعه بیشتر
- علی بن عیسی اربلی اندیشه قم
- مفاخر اسلام قرن هفتم هجری/ بهاءالدین اربلی
پانویس
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه: الانوار الساطعه فی المائه السابعه، چاپ علی نقی منزوی، بیروت، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
- ابن حبیب، تذکره النبیه فی ایام المنصور و بنیه، چاپ محمد محمدامین، قاهره، ۱۹۷۶ـ۱۹۸۶.
- ابن شاکر کتبی، فوات الوفیات، چاپ احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
- ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت، ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
- ابن فُوَطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، چاپ مصطفی جواد، بغداد، ۱۳۵۱.
- ابن فُوَطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، جزء۴، قسم ۳، چاپ مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۵.
- اربلی، علی بن عیسی بهاءالدین، التذکره الفخریه، چاپ نوری حمودی قیسی و حاتم صالح ضامن، بغداد، ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
- اربلی، علی بن عیسی بهاءالدین، با ترجمه فارسی به نام ترجمه المناقب، از علی بن حسین زوارئی، با مقدمه ابوالحسن شعرانی، چاپ ابراهیم میانجی، قم، ۱۳۶۴ش.
- اربلی، علی بن عیسی بهاءالدین، رساله الطیف، چاپ عبدالله جبوری، بغداد، ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
- اربلی، علی بن عیسی بهاءالدین، کشف الغمّه فی معرفه الائمّه، چاپ هاشم رسولی محلاّ تی، بیروت، ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- افندی اصفهانی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج۲، بیروت، ۱۳۹۷/۱۹۷۷، ج۵، بیروت، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
- بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۳، بیروت، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- بغدادی، اسماعیل، هدیه العارفین، ج۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۵، بیروت، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- تبریزی، محمدعلی مدرس، ریحانه الادب، تهران، ۱۳۶۹ش.
- حرّ عاملی، محمدبن حسن، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، ج۲، قم، ۱۳۶۲ش.
- حرّ عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چاپ عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
- خوانساری، محمد باقربن زین العابدین، روضات الجنّات فی احوال العلماء و السادات، چاپ اسدالله اسماعیلیان، قم، ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
- رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ، چاپ بهمن کریمی، تهران، ۱۳۶۲ش.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، ۱۹۸۰.
- شوشتری، نورالله بن شریف الدین، احقاق الحق و ازهاق الباطل، چاپ مرعشی نجفی، ج۱، قم، (تاریخ مقدمه ۱۳۷۷).
- صدر، حسن، تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، عراق، بی‌تا، چاپ افست تهران، بی‌تا.
- صفدی، خلیل بن ایبک، کتاب الوافی بالوفیات، ج۲۱، چاپ محمد حجیری، اشتوتگارت، ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
- فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، ج۳، بیروت، ۱۹۸۹.
- قمی، عباس، فوائد الرضویه: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران، تاریخ مقدمه ۱۳۲۷ش.
- قمی، عباس، کتاب الکنی و الالقاب، صیدا ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۸، چاپ افست قم، بی‌تا.
- کحّاله، عمررضا، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- مجلسی، محمدباقربن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- محدث، جلال الدین، تعلیقات نقض، تهران، ۱۳۵۸ش.
- وصّاف حضره، عبدالله بن فضل الله، تاریخ وصاف، چاپ سنگی بمبئی، ۱۲۶۹.
پیوند به بیرون
- ↑ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۶۶۱.
- ↑ ابن حبیب، تذکره النبیه، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ ابن فُوَطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ۱۹۶۵، ج۴، ص۲۷۴ـ ۲۷۵.
- ↑ بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۸ـ۱۹؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۱۶۶ـ۱۶۸؛ امینی، الغدیر، ج۵، ص۴۴۶ـ۴۴۷
- ↑ بهاءالدین اربلی، کشف الغمّه، ج۱، ص۱۴، ۱۰۸، ۳۴۷، ۳۶۳ـ۳۶۴، ج۲، ص۷۵، ۳۷۲، ج۳، ص۴۳، ۲۶۵؛ قمی، ۱۳۵۷ـ۱۳۵۸، ج۱، ص۱۹۹ـ۲۰۰؛ امینی، الغدیر، ج۵، ص۴۴۶
- ↑ حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۸، ۲۶، ۶۱، ۶۳، ۱۴۷، ۱۶۴، ۲۸۸؛ امینی، الغدیر، ج۵، ص۴۴۷ـ۴۴۸؛ بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۹ـ۲۰
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، ص۲۱۸ـ۲۱۹؛ امین، ج۳، ص۱۳۵
- ↑ رشیدالدین فضل الله، ج۲، ص۷۱۶
- ↑ ابن شاکر کتبی، ج۳، ص۵۷؛ صفدی، ج۲۱، ص۳۷۹؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۳۴۱
- ↑ بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، ص۴۷
- ↑ بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، ص۸۵ـ۸۶، مقدمه جبوری، ص۱۴؛ وصّاف حضره، ص۱۰۴؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۲۷۷ـ۲۷۸، ۳۶۶
- ↑ وصّاف حضره، ص۱۰۴ـ۱۰۵؛ بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۸ـ۹
- ↑ علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۶؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۴۵۴
- ↑ علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۶، ۱۳؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۶۶۲.
- ↑ صفدی، ج۲۱، ص۳۷۸؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۱۶۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، ص۲۱۸؛ امینی، الغدیر، ج۵، ص۴۴۶
- ↑ بهاءالدین اربلی، کشف الغمه ترجمه فارسی، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۱۱
- ↑ خوانساری، ج۴، ص۳۴۱؛ قمی، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۱۵؛ زرکلی، ج۴، ص۳۱۷؛ مدرس تبریزی، ج۱، ص۱۰۲
- ↑ بغدادی، هدیه العارفین، ج۱، ستون ۷۱۴؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ص۱۰۷؛ زرکلی، ج۴، ص۳۱۸
- ↑ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۴۸۰؛ حرّ عاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۱۹۵، پانویس ۱
- ↑ ج ۵، ص۳۸۳
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ص۱۰۷
- ↑ قمی، زندگانی علمای مذهب شیعه، ج۱، ص۳۱۷
- ↑ بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۸
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج ۴، ص۱۶۹.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج ۴، ص۱۶۹.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۸، ص۴۷
- ↑ صفدی، ج۲۱، ص۳۷۹
- ↑ صدر، ص۱۳۰
- ↑ صفدی، ج۲۱، ص۳۷۹
- ↑ ابن حبیب، تذکره النبیه، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۴۳؛ مجلسی، ج۱، ص۱۰، ۲۹
- ↑ شوشتری، ج۱، ص۲۹
- ↑ بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، ص۲۴۶
- ↑ بهاءالدین اربلی، کشف الغمه، مقدمه جبوری، ص۲۴؛ بهاءالدین اربلی، کشف الغمّه، ج۱، ص۲۷۰ـ۲۷۱؛ بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، ص۱۱۱، ۱۶۶، ۲۴۶ ـ۲۴۷، ۳۸۸، ۴۲۱ـ۴۲۴؛ امینی، الغدیر، ج۵، ص۴۴۴ـ۴۴۵
- ↑ امینی، الغدیر، ج۲، ص۲۶
- ↑ اربلی، التذکره الفخریه، ص۸۵ ـ۸۶؛ بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، ص۱۵۳ـ۱۵۴، ۱۶۱ـ۱۶۲، ۱۶۶، ۲۰۴، ۲۴۲، ۳۸۰، ۳۸۹
- ↑ ج ۳، ص۵۸
- ↑ صفدی ج۲۱، ص۳۷۹
- ↑ حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۲۸۸
- ↑ امل الا´مل، ج۲، ص۲۱۲
- ↑ ص۴۸ـ۴۹
- ↑ ابن فوطی، مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، ج۴، قسم ۳، ص۴۱۹ـ۴۲۰
- ↑ مجمع الاداب فی معجم الالقاب، ج۴، قسم ۳، ص۴۱۹
- ↑ مقدمه، ص۱۳
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ص۱۰۷؛ کحّاله، ج۷، ص۱۶۳
- ↑ مقدمه جبوری، ص۳۲ـ۳۵
- ↑ حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۱۹۵؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۹، قسم ۱، ص۶۷
- ↑ ابن شاکر کتبی، ج۳، ص۵۷، آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۲۲، ص۸؛ زرکلی، ج۴، ص۳۱۸
- ↑ حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۱۹۵
- ↑ کحّاله، ج۷، ص۱۶۳
- ↑ محدّث، ج۲، ص۱۱۵۸
- ↑ ظاهراً انتساب این کتاب به اربلی اشتباه است، بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، مقدمه، ص۲۲
- ↑ بغدادی، ایضاح المکنون؛ ج۱، ستون ۱۸۰