عَزیزالله عُطارِدی (۱۳۰۷-۱۳۹۳ش) نویسنده شیعه قرن چهاردهم و پانزدهم، صاحب آثار متعدد در زمینه‌های حدیث، تاریخ و جغرافیا، لغت‌شناسی و فهرست‌نگاری. وی که تحصیل‌کرده حوزه‌های علمیه قوچان، مشهد، تهران و نجف است، مجموعه‌ای از مَسانید اهل‌بیت را منتشر کرده و دو مجموعه «فرهنگ خراسان» و «فرهنگ سیستان» از دیگر آثار او است. عطاردی سفرهای علمی بسیاری نیز به کشورهای مختلف داشته است.
| مورخ، محدث، مترجم و نویسنده شیعه | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | سال ۱۳۰۷ش |
| زادگاه | روستای بِیگلَر از توابع قوچان |
| تاریخ وفات | ۳ مرداد ۱۳۹۳ شمسی |
| محل دفن | حرم امام رضا(ع) |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آقابزرگ تهرانی سید محمدهادی میلانی سید ابوالقاسم خویی سید محسن طباطبائی حکیم |
| محل تحصیل | قوچان • مشهد • تهران • نجف |
| تألیفات | مسند فاطمة الزهراء • مسند الامام الشهید • فهرست آثار عزیزالله عطاردی |
زندگینامه و تحصیلات
عزیزالله عطاردی در سال ۱۳۰۷ش در روستای بِیگلَر از توابع قوچان به‌دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود شروع کرد و در چهارده سالگی جامع المقدمات را در همانجا فرا گرفت. سپس به حوزه قوچان رفت. او در سال ۱۳۲۷ش راهی مشهد شد و در مدرسه بالاسر ساکن شد. علاقه به کتاب شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) و بحار الانوار او را به تحقیق درباره نهج البلاغه و حدیث کشاند.
عطاردی در ۱۳۳۱ش راهی تهران شد. یک سال در مدرسه عبدالعظیم شهر ری و سپس در مدرسه شیخ عبدالحسین، حجره گرفت. از ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۰ش به پیشنهاد علی‌اکبر غفاری به تصحیح متون و همکاری با ناشران و محققان مشغول شد.[۱] در این مدت به قم رفت‌وآمد داشت و از اساتید قم بهره می‌گرفت.
عطاردی در ۱۳۴۳ش به نجف اشرف رفت اما پس از یک سال، به‌دلیل گرما و ضعف مزاج به ایران بازگشت. او از آقابزرگ تهرانی، سید محمدهادی میلانی، سید ابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و... اجازه‌نامه دریافت کرده است.[۲]
درگذشت
عزیزالله عطاردی در ۳ مرداد ۱۳۹۳ش در تهران در سن ۸۶ سالگی درگذشت. پیکر او در تهران و مشهد تشییع شده و در حرم رضوی مدفون شد.[۳] سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران [۴] و بسیاری از شخصیت‌ها از جمله مکارم شیرازی[۵] و هاشمی رفسنجانی درگذشت وی را تسلیت گفتند.[۶]
| ۱۳۰۷ | تولد در روستای بِیگلَر قوچان |
| ۱۳۱۲ | رفتن به مکتب‌خانه و آموختن قرآن و کتب فارسی |
| ۱۳۲۱ | آغاز تحصیل علوم دینی |
| ۱۳۲۵ | ورود به حوزه علمیه قوچان در مدرسه عوضیه |
| ۱۳۲۷ | ورود به مشهد و سکونت در مدرسه بالاسر |
| ۱۳۳۱ | ورود به مدرسه علمیه عبدالعظیم شهر ری |
| ۱۳۳۲ | انتقال به مدرسه شیخ عبدالحسین تهرانی |
| ۱۳۳۴ | آغاز به کار تصحیح و تحقیق |
| ۱۳۴۳ | سفر به نجف اشرف و استفاده از اساتید حوزه نجف |
| ۱۳۴۴ | ملاقات با علامه امینی و پیشنهاد تحقیق پیرامون کتاب تاج العروس |
| ۱۳۴۴ | سفر به مکه و مدینه |
| ۱۳۴۵ | سفر اول به هند، پاکستان و افغانستان |
| ۱۳۴۸ | سفر مجدد به پاکستان و هند |
| ۱۳۵۳ | سفر به کشورهای یمن، مصر، سوریه، لبنان پس از سفر حج |
| ۱۳۵۴ | سفر به اروپا و دیدار از کشورهای انگلستان، فرانسه، بلژیک، آلمان و ترکیه |
| ۱۳۵۹ | سفر سوم به هند |
| ۱۳۵۶ | شروع به تحقیق پیرامون نهج البلاغه هم زمان با هزاره نهج البلاغه |
| ۱۳۶۰ | سفر چهارم به هندوستان و اقامت به مدت سه سال |
| ۱۳۶۲ | چاپ کتاب الرجال فی تاج العروس در هند |
| ۱۳۶۶ | سفر به روسیه و دیدار از کتابخانه‌های مسکو، پترزبورگ و سفر به ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان |
| ۱۳۸۱ | تجلیل از وی در چهارمین دوره کتاب سال ولایت و چاپ مجموعه هفت جلدی فرهنگ خراسان |
| ۱۳۸۳ | تجلیل از وی در دومین جشنواره فرهنگی و هنری امام رضا و اعطای نشان خدمت به آستان قدس رضوی |
| ۱۳۸۴ | چاپ مسند امام صادق(ع) در ۲۲ جلد |
| ۱۳۸۵ | برگزاری همایش بزرگداشت |
| ۱۳۹۳ | درگذشت |
اساتید
- سید محسن حکیم
- سید ابوالقاسم خویی
- سید محمدهادی میلانی
- آقابزرگ تهرانی
- عبدالحسین امینی
- میرزا خلیل کمره‌ای
- شیخ محمدابراهیم مدنی بخاری حنفی ساکن مدینه
- ادیب نیشابوری
سفرهای علمی
عزیزالله عطاردی برای تکمیل تحقیقات خود از کتابخانه‌های بسیاری در ایران و کشورهای مختلف بازدید کرد. نخستین سفر عطاردی در سال ۴۴ به مکه و مدینه و اقامت طولانی در آنجا آغاز شد. پس از آن به قصد مطالعه و تحقیق سفرهای متعددی به هند، پاکستان، افغانستان، یمن، مصر، سوریه، لبنان، انگلستان، ایتالیا، هلند، فرانسه، بلژیک، آلمان، ترکیه، روسیه، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان داشت و اطلاعات وسیعی در این سفرها جمع‌آوری کرد. وی با هزینه شخصی این سفرها را انجام می‌داد و در مدارس و مراکز اسلامی سکونت می‌کرده است.[۸]
آثار
آثار عطاردی بیش از پنجاه عنوان و بیش از صد جلد است. آثار او در سه عرصه تألیف، ترجمه و تصحیح است و در موضوعات تاریخ، جغرافیا، حدیث، لغت و فهرست‌نگاری قلم زده است. اهتمام او بیشتر معطوف به سرزمین خراسان در موضوع تاریخ و جغرافیا و مسانید امامان شیعه در موضوع حدیث است.[۹] عزیزالله عطاردی به تدوین مُسنَد اهل‌بیت پرداخته است. مسند در اصطلاح به مجموعه حدیثی گفته می‌شود که از یک راوی نقل شده باشند. با گذشت زمان دامنه معنای مسند گسترش یافته و در نتیجه هر کتابی را که تنها مرویات یکی از پـیـشـوایان معصوم علیهم السلام یا مرویات یکی از راویان را در برداشته باشد, مسند خوانده‌اند.[۱۰]
آثار او حاصل تلاش‌های شخصی است و یادداشت‌برداری، نگارش و نمونه‌خوانی را خود انجام می‌داد.
بزرگداشت
در آذر ۱۳۸۵ همایش گرامیداشت عطاردی در تهران برگزار شد. سید محمد خاتمی، آیت الله جعفر سبحانی و برخی از عالمان حوزوی و برخی از وزرا و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جمله حاضران در این مراسم بودند.[۱۱]
مجموعه آثار این همایش در کتابی با عنوان گرامی نامه استاد عطاردی در دو جلد منتشر شده است. این کتاب در شش بخش زندگینامه، آثار حدیثی، تاریخ و جغرافیا، لغت‌شناسی، فهرست‌نگاری و مقالات دیگر تنظیم شده است.
در دوازدهمین دوره همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۸۹ش در قم برگزار گردید عزیزالله عطاردی به عنوان شخصیت برجسته علمی حوزه معرفی شد و به پاس خدمات علمی و فرهنگی و تألیفات مورد تقدیر قرار گرفت.[۱۲]
پانویس
- ↑ گرامی‌نامه استاد عطاردی، مصاحبه با استاد عطاردی، ص۵۰.
- ↑ گرامی‌نامه استاد عطاردی، ص۵۸-۶۵.
- ↑ آیت الله عطاردی درگذشت، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ پیام تسلیت مقام معظم رهبری به مناسبت درگذشت آیت الله عطاردی، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «پیام تسلیت آیت الله مکارم شیرازی»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب در پی درگذشت عالم پارسا حاج شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی»، خبرگزاری مهر؛ رفسنجانی درگذشت آیات عطاردی قوچانی و شب زنده دار را تسلیت گفت»؛ «مکارم‌شیرازی درگذشت آیت الله شب‌زنده‌دار و عطاردی را تسلیت گفت»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ گرامی نامه استاد عطاردی،ج۱، ص۱۳-۱۴.
- ↑ زندگینامه: آیت‌الله عزیزالله عطاردی (۱۳۰۷- ۱۳۹۳)، همشهری آنلاین.
- ↑ گرامی‌نامه استاد عطاردی، ج۱، مقاله مرجع تحقیق، محمد اسفندیاری، ص۶۸
- ↑ مسندنویسی در تاریخ حدیث
- ↑ گزارش همایش تجلیل از آیت الله عطاردی، همشهری آنلاین.
- ↑ دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژه‌نامه دوازدهمین همایش کتاب سال حوزه، ۱۳۸۹ش، ص۵۱
منابع
- گرامی نامه استاد عطاردی،ج۱، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژه‌نامه دوازدهمین همایش کتاب سال حوزه (۱۲)، قم، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۹ش.
- سوگنامه استاد عزیزالله عطاردی، آموزه‌ها و بایسته‌ها؛ عبدالحسین طالعی
- «پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب در پی درگذشت عالم پارسا حاج شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۴ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۳۹۷ش.
- «هاشمی رفسنجانی درگذشت آیات عطاردی قوچانی و شب زنده دار را تسلیت گفت»، خبرگزاری ایسنا، تایخ درج مطلب: ۵ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۳۹۷ش.
- «مکارم‌شیرازی درگذشت آیت الله شب‌زنده‌دار و عطاردی را تسلیت گفت»، خبرگزاری ایسنا، تایخ درج مطلب: ۵ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۳۹۷ش.