پرش به محتوا

نماز شب: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
بدون خلاصۀ ویرایش
اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح ارقام
خط ۶: خط ۶:


==اهمیت و فضیلت==
==اهمیت و فضیلت==
نماز شب، از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است که در روایات بر خواندن آن تأکید شده است. از جمله [[پیامبر اکرم|پیامبر(ص)]] در وصیتش به [[امام علی(ع)]] سه بار بر نماز شب سفارش کرده است.<ref> صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۸۱ و ج۴، ص۱۷۹.</ref> همچنین از آن حضرت خطاب به مسلمانان نقل شده است: «بر شما باد به نماز شب اگرچه یک رکعت باشد؛ زیرا نماز شب انسان را از گناه باز می‌دارد و خشم پروردگار را خاموش می‌کند و سوزش آتش را در [[قیامت]] دفع می‌کند.<ref> متقی هندی،‌ کنز العمال، ج۷، ص۷۹۱، ح۲۱۴۳۱.</ref> ترک‌کنندگان آن از زیان‌کاران معرفی شده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۶. </ref>  
نماز شب، از [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] است که در روایات بر خواندن آن تأکید شده است. از جمله [[پیامبر اکرم|پیامبر(ص)]] در وصیتش به [[امام علی(ع)]] سه بار بر نماز شب سفارش کرده است.<ref> صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۸۱ و ج۴، ص۱۷۹.</ref> همچنین از آن حضرت خطاب به مسلمانان نقل شده است: «بر شما باد به نماز شب اگرچه یک رکعت باشد؛ زیرا نماز شب انسان را از گناه باز می‌دارد و خشم پروردگار را خاموش می‌کند و سوزش آتش را در [[قیامت]] دفع می‌کند.<ref> متقی هندی، کنز العمال، ج۷، ص۷۹۱، ح۲۱۴۳۱.</ref> ترک‌کنندگان آن از زیان‌کاران معرفی شده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۶. </ref>  
{{جعبه نقل قول| عنوان =[[پیامبر(ص)]]:| نقل‌قول= ابراهیم بن سیابه می‌گوید: یکی از خانواده من به [[امام عسکری(ع)]] نامه نوشت و در مورد نماز شب مسافر در اوّل شب سوال کرد، امام(ع) در پاسخ نوشت: فضیلت نماز شب مسافر در اوّل شب مثل فضیلت نماز آخر شب غیرمسافر است.| تراز = چپ| عرض = 220px|منبع= مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۲۱۰.}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =[[پیامبر(ص)]]:| نقل‌قول= ابراهیم بن سیابه می‌گوید: یکی از خانواده من به [[امام عسکری(ع)]] نامه نوشت و در مورد نماز شب مسافر در اوّل شب سوال کرد، امام(ع) در پاسخ نوشت: فضیلت نماز شب مسافر در اوّل شب مثل فضیلت نماز آخر شب غیرمسافر است.| تراز = چپ| عرض = 220px|منبع= مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۲۱۰.}}


از برخی احادیث اهل‌سنت برمی‌آید که نماز شب در اوایل ظهور [[اسلام]] واجب بوده و سپس مستحب شده است.<ref>نگاه کنید به طبری، ج ۲۹، ص۷۸؛ ابوداوود، ج۲، ص۷۱۷۲.</ref>
به گفته شیخ صدوق نماز شب بر پیامبر(ص) واجب بوده است و بر دیگران مستحب صدوق مستند این مطلب را [[آیه ۷۹ سوره اسراء]] ذکر کرده است.<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.</ref>
===آثار نماز شب===
==چگونگی خواندن نماز شب==
 
{{جعبه نقل قول| عنوان =آیت‌الله قاضی خطاب به علامه طباطبایی:| نقل‌قول= «فرزندم! اگر دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت هم می‌خواهی نماز شب بخوان.»| تراز = چپ| عرض = 220px|منبع=}}
 
نماز شب ۱۱ رکعت است که به این ترتیب خوانده می‌شود:
# هشت رکعت به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نافله شب.
# دو رکعت به نیت [[نماز شفع|نماز شَفع]] که مستحب است در رکعت اول آن [[سوره حمد]] و [[سوره ناس]]، و در رکعت دوم سوره حمد و [[سوره فلق]] خوانده شود.
# یک رکعت به نیت [[نماز وتر|نماز وَتر]] که بهتر است پس از سوره حمد، سه مرتبه [[سوره توحید]] و یک مرتبه سوره‌های [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]] قرائت شود. به طولانی کردن [[قنوت]] این نماز سفارش بیشتری شده است.<ref>بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۲۸۷.</ref>
 
مستحبّ است در [[قنوت]] نماز وتر برای چهل [[مؤمن]] [[دعا]] یا [[استغفار]] کند. هفتاد مرتبه ذکر: {{حدیث|اَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ}}، هفت مرتبه: {{حدیث|هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ|ترجمه=این است مقام پناه برنده به تو از آتش دوزخ}}، و سیصد بار «اَلعَفو» بگوید و سپس این دعا را بخواند: {{حدیث|رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَ تُبْ عَلی اِنَّک اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ|ترجمه=و به من رحم کن و توبه‌ام را بپذیر، به درستی که تو بسیار توبه پذیر و آمرزنده و مهربانی}}
==آثار نماز شب==
{| class="vcard vertical-navbox" style="width:90%; border-radius:15px; text-align:right; font-size:100%; font-weight:normal; font-color:#003300; {{linear-gradient|top|#F0F5E7, #FAFCF7}} ; titlestyle = background:#C9E38F; clear:left; float:no; margin:15px auto; padding:0.2em; z-index:-1;"
{| class="vcard vertical-navbox" style="width:90%; border-radius:15px; text-align:right; font-size:100%; font-weight:normal; font-color:#003300; {{linear-gradient|top|#F0F5E7, #FAFCF7}} ; titlestyle = background:#C9E38F; clear:left; float:no; margin:15px auto; padding:0.2em; z-index:-1;"
|-
|-
خط ۳۸: خط ۴۸:
* طول عمر<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* طول عمر<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* نورانیت خانه<ref> مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* نورانیت خانه<ref> مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* رضایت [[خداوند]]<ref> رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نماز شب مایه خشنودی پروردگار و دوستی فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت و ریشه ایمان و موجب آرامش بدن و نفرت شیطان و سلاح در مقابل دشمن و مستجاب شدن دعا و پذیرش اعمال و برکت روزی است. و نماز شب بین نمازگزار و ملک الموت واسطه می‌شود و چراغ قبر و فرش زیر او در قبر و پاسخ نکیر و منکر و مونس انسان در قبر و زیارت کننده او در قبر تا روز قیامت خواهد بود: صَلاةُ اللَّیلِ مَرْضاةُ الرّبِّ، وَحُبُّ الْمَلائِکةِ، وَسُنَّةُ اْلاَنْبِیاء، وَنُورُ الْمَعْرِفَةِ، وَ اَصْلُ الاْیمانِ، وَ راحَةُ اْلاَبْدانِ، وَکراهِیةُ الشَّیطانِ، وَسِلاحٌ عَلَی الاْعْداءِ، وَ اِجابَةٌ لِلدُّعاءِ، وَقَبُولُ اْلاَعْمالِ، وَبَرَکةٌ فی الرِّزْقِ، وَشفیعٌ بَینَ صاحِبِها وَبَینَ مَلَک الْمَوْتِ، وَ سِراجٌ فی قَبْرِهِ وَ فِر‌اش تَحْتَ جَنْبِهِ، وَجَوابٌ مَعَ مُنْکرٍ و َ نَکیرٍ، وَمُونِسٌ وَزائِرٌ فِی قَبْرِهِ اِلی یوْمِ الْقِیامَةِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* رضایت [[خداوند]]<ref> رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نماز شب مایه خشنودی پروردگار و دوستی فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت و ریشه ایمان و موجب آرامش بدن و نفرت شیطان و سلاح در مقابل دشمن و مستجاب شدن دعا و پذیرش اعمال و برکت روزی است. و نماز شب بین نمازگزار و ملک الموت واسطه می‌شود و چراغ قبر و فرش زیر او در قبر و پاسخ نکیر و منکر و مونس انسان در قبر و زیارت کننده او در قبر تا روز قیامت خواهد بود: صَلاةُ اللَّیلِ مَرْضاةُ الرّبِّ، وَحُبُّ الْمَلائِکةِ، وَسُنَّةُ اْلاَنْبِیاء، وَنُورُ الْمَعْرِفَةِ، وَ اَصْلُ الاْیمانِ، وَ راحَةُ اْلاَبْدانِ، وَکراهِیةُ الشَّیطانِ، وَسِلاحٌ عَلَی الاْعْداءِ، وَ اِجابَةٌ لِلدُّعاءِ، وَقَبُولُ اْلاَعْمالِ، وَبَرَکةٌ فی الرِّزْقِ، وَشفیعٌ بَینَ صاحِبِها وَبَینَ مَلَک الْمَوْتِ، وَ سِراجٌ فی قَبْرِهِ وَ فِراش تَحْتَ جَنْبِهِ، وَجَوابٌ مَعَ مُنْکرٍ و َ نَکیرٍ، وَمُونِسٌ وَزائِرٌ فِی قَبْرِهِ اِلی یوْمِ الْقِیامَةِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* دوستی [[ملائکه]]<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* دوستی [[ملائکه]]<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* معرفت بخش<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
* معرفت بخش<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱. </ref>
خط ۵۱: خط ۶۱:
|}
|}
در روایات، گناه،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص۱۴۶؛ میزان الحکمة، ج ۵/۱۰۴۶۷. </ref> پرخوری<ref>مستدرک الوسایل، ج۶، ص۳۴۰.</ref> از اسباب محروم شدن از نماز شب معرفی شده‌اند.
در روایات، گناه،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص۱۴۶؛ میزان الحکمة، ج ۵/۱۰۴۶۷. </ref> پرخوری<ref>مستدرک الوسایل، ج۶، ص۳۴۰.</ref> از اسباب محروم شدن از نماز شب معرفی شده‌اند.
==چگونگی خواندن نماز شب==
نماز شب ۱۱ رکعت است که به این ترتیب خوانده می‌شود:
# هشت رکعت به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نافله شب.
# دو رکعت به نیت [[نماز شفع|نماز شَفع]] که مستحب است در رکعت اول آن [[سوره حمد]] و [[سوره ناس]]، و در رکعت دوم سوره حمد و [[سوره فلق]] خوانده شود.
# یک رکعت به نیت [[نماز وتر|نماز وَتر]] که بهتر است پس از سوره حمد، سه مرتبه [[سوره توحید]] و یک مرتبه سوره‌های [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]] قرائت شود. به طولانی کردن [[قنوت]] این نماز سفارش بیشتری شده است.<ref>بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۲۸۷.</ref>
مستحبّ است در [[قنوت]] نماز وتر برای چهل [[مؤمن]] [[دعا]] یا [[استغفار]] کند. هفتاد مرتبه ذکر: {{حدیث|اَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ}}، هفت مرتبه: {{حدیث|هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ|ترجمه=این است مقام پناه برنده به تو از آتش دوزخ}}، و سیصد بار «اَلعَفو» بگوید و سپس این دعا را بخواند: {{حدیث|رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَ تُبْ عَلی اِنَّک اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ|ترجمه=و به من رحم کن و توبه‌ام را بپذیر، به درستی که تو بسیار توبه پذیر و آمرزنده و مهربانی}}


==آداب و احکام==
==آداب و احکام==
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]: {{حدیث|شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ.|ترجمه=شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او در خودداری از آزار مردم}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[الخصال]]، ج۱، ص: ۶</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۷۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]: {{حدیث|شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ.|ترجمه=شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او در خودداری از آزار مردم}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[الخصال]]، ج۱، ص: ۶</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۷۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
* می‌توان در نماز شب به خواندن نماز شفع و وتر یا نماز وتر به تنهایی اکتفا کرد. بافضیلت‌ترین بخش نماز شب، نماز شَفع و وَتر است و نماز وتر برتر از نماز شفع است.
* می‌توان در نماز شب به خواندن نماز شفع و وتر یا نماز وتر به تنهایی اکتفا کرد. بافضیلت‌ترین بخش نماز شب، نماز شَفع و وَتر است و نماز وتر برتر از نماز شفع است.
* وقت نماز شب از [[نیمه‌شب شرعی]] تا [[فجر صادق]] است و خواندن آن در هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است.<ref>قمی، ‌مفاتیح الجنان، ص۸۶۹-۸۷۲.</ref> [[سید علی سیستانی]] و [[حسین وحید خراسانی]] از مراجع تقلید وقت نماز شب را از ابتدای شب تا [[اذان صبح]] می‌دانند.<ref>[https://www.sistani.org/persian/qa/01067/ سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی]، «پرسش و پاسخ نماز شب»؛ [http://wahidkhorasani.com/فارسی/مسائل-شرعی/محتوا/218_مسائل-شرعی/384_وقت-نافله-هاى-يوميّه سایت دفتر ایت الله وحید خراسانی]، «وقت نوافل».</ref>
* وقت نماز شب از [[نیمه‌شب شرعی]] تا [[فجر صادق]] است و خواندن آن در هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ص۸۶۹-۸۷۲.</ref> [[سید علی سیستانی]] و [[حسین وحید خراسانی]] از مراجع تقلید وقت نماز شب را از ابتدای شب تا [[اذان صبح]] می‌دانند.<ref>[https://www.sistani.org/persian/qa/01067/ سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی]، «پرسش و پاسخ نماز شب»؛ [http://wahidkhorasani.com/فارسی/مسائل-شرعی/محتوا/218_مسائل-شرعی/384_وقت-نافله-های-یومیّه سایت دفتر ایت الله وحید خراسانی]، «وقت نوافل».</ref>
# می‌توان نماز شب را نشسته خواند. ولی در حالت نشسته بهتر است که هر دو رکعت نشسته یک رکعت ایستاده لحاظ شود.
# می‌توان نماز شب را نشسته خواند. ولی در حالت نشسته بهتر است که هر دو رکعت نشسته یک رکعت ایستاده لحاظ شود.
# مسافر و کسی که برای او سخت است نماز را بعد از نصف شب بخواند، می‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.
# مسافر و کسی که برای او سخت است نماز را بعد از نصف شب بخواند، می‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.
خط ۷۱: خط ۷۴:
===دعای حزین===
===دعای حزین===
# [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]] خواندن دعای خاصی را در قنوت نماز وتر [[مستحب]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۲۸۶</ref>
# [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]] خواندن دعای خاصی را در قنوت نماز وتر [[مستحب]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۲۸۶</ref>
به گفته شیخ طوسی در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] پس از نماز شب خواندن [[دعای حزین]]{{یاد|اُناجيكَ يا مَوْجُوداً فى كُلِّ مَكانٍ لَعَلَّكَ تَسْمَعُ نِدائى فَقَدْ عَظُمَ جُرْمى وَ قَلَّ حَيآئى،
به گفته شیخ طوسی در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] پس از نماز شب خواندن [[دعای حزین]]{{یاد|اُناجیکَ یا مَوْجُوداً فی کُلِّ مَکانٍ لَعَلَّکَ تَسْمَعُ نِدائی فَقَدْ عَظُمَ جُرْمی وَ قَلَّ حَیآئی،
مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ اَىَّ الاَهْوالِ اَتَذَكَّرُ وَ اَيَّها اَنْسى وَ لَوْلَمْ يَكُنْ اِلا الْمَوْتُ لَكَفى كَيْفَ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ اَعْظَمُ وَ اَدْهى،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ اَیَّ الاَهْوالِ اَتَذَکَّرُ وَ اَیَّها اَنْسی وَ لَوْلَمْ یَکُنْ اِلا الْمَوْتُ لَکَفی کَیْفَ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ اَعْظَمُ وَ اَدْهی،
مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ حَتّى مَتى وَ اِلى مَتى اَقُولُ لَكَ الْعُتْبى مَرَّةً بَعْدَ اُخْرى ثُمَّ لا تَجِدُ عِنْدى صِدْقاً وَ لا وَفاءً فَياغَوْثاهُ ثُمَّ واغَوْثاهُ بِكَ يا اَللَّهُ مِنْ هَوىً قَدْ غَلَبَنى وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَكْلَبَ عَلَىَّ وَ مِنْ دُنْيا قَدْ تَزَيَّنَتْ لى وَ مِنْ نَفْسٍ اَمّارَةٍ بِالسُّوءِ اِلاّ ما رَحِمَ رَبّى،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ حَتّی مَتی وَ اِلی مَتی اَقُولُ لَکَ الْعُتْبی مَرَّةً بَعْدَ اُخْری ثُمَّ لا تَجِدُ عِنْدی صِدْقاً وَ لا وَفاءً فَیاغَوْثاهُ ثُمَّ واغَوْثاهُ بِکَ یا اَللَّهُ مِنْ هَویً قَدْ غَلَبَنی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ وَ مِنْ دُنْیا قَدْ تَزَیَّنَتْ لی وَ مِنْ نَفْسٍ اَمّارَةٍ بِالسُّوءِ اِلاّ ما رَحِمَ رَبّی،
مَوْلاىَ يا مَوْلاىَ اِنْ كُنْتَ رَحِمْتَ مِثْلى فَارْحَمْنى وَ اِنْ كُنْتَ قَبِلْتَ مِثْلى فَاقْبَلْنى يا قابِلَ السَحَّرَةِ اقْبَلْنى يا مَنْ لَمْ اَزَلْ اَتَعَّرَفُ مِنْهُ الْحُسْنى يا مَنْ يُغَذّينى باِلنِّعَمِ صَباحاً وَ مَسآءً اِرْحَمْنى يَوْمَ اتيكَ فَرْدَاً شاخِصاً اِلَيْكَ بَصَرى مُقَلِّداً عَمَلى قَدْ تَبَرَّءَ جَميعُ الْخَلْقِ مِنّى نَعَمْ وَ اَبى وَ اُمّى وَ مَنْ كانَ لَهُ كَدّى وَ سَعْيى،
مَوْلایَ یا مَوْلایَ اِنْ کُنْتَ رَحِمْتَ مِثْلی فَارْحَمْنی وَ اِنْ کُنْتَ قَبِلْتَ مِثْلی فَاقْبَلْنی یا قابِلَ السَحَّرَةِ اقْبَلْنی یا مَنْ لَمْ اَزَلْ اَتَعَّرَفُ مِنْهُ الْحُسْنی یا مَنْ یُغَذّینی باِلنِّعَمِ صَباحاً وَ مَسآءً اِرْحَمْنی یَوْمَ اتیکَ فَرْدَاً شاخِصاً اِلَیْکَ بَصَری مُقَلِّداً عَمَلی قَدْ تَبَرَّءَ جَمیعُ الْخَلْقِ مِنّی نَعَمْ وَ اَبی وَ اُمّی وَ مَنْ کانَ لَهُ کَدّی وَ سَعْیی،
فَاِنْ لَمْ تَرْحَمْنى فَمَنْ يَرْحَمُنى وَ مَنْ يُونِسُ فِى الْقَبْرِ وَحْشَتى وَ مَنْ يُنْطِقُ لِسانى اِذا خَلَوْتُ بِعَمَلى وَ سآئَلْتَنى عَمّا اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّى فَاِنْ قُلْتُ نَعَمْ فَاَيْنَ الْمَهْرَبُ مِنْ عَدْلِكَ وَ اِنْ قُلْتُ لَمْ اَفْعَلْ قُلْتَ اَلَمْ اَكُنِ الشّاهِدَ عَلَيْكَ،
فَاِنْ لَمْ تَرْحَمْنی فَمَنْ یَرْحَمُنی وَ مَنْ یُونِسُ فِی الْقَبْرِ وَحْشَتی وَ مَنْ یُنْطِقُ لِسانی اِذا خَلَوْتُ بِعَمَلی وَ سآئَلْتَنی عَمّا اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّی فَاِنْ قُلْتُ نَعَمْ فَاَیْنَ الْمَهْرَبُ مِنْ عَدْلِکَ وَ اِنْ قُلْتُ لَمْ اَفْعَلْ قُلْتَ اَلَمْ اَکُنِ الشّاهِدَ عَلَیْکَ،
فَعَفوَكَ عَفْوَكَ يا مَوْلاىَ قَبْلَ سَرابيلِ الْقَطِرانِ عَفْوَكَ عَفْوَكَ يا مَوْلاىَ قَبْلَ جَهَنَّمَ وَالنّيرانِ عَفْوَكَ عَفْوَكَ يا مَوْلاىَ قَبْلَ اَنْ تُغَلَّ الاَيْدى اِلَى الاَعْناقِ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ وَ خَيْرَ الْغافِرينَ،
فَعَفوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ سَرابیلِ الْقَطِرانِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ جَهَنَّمَ وَالنّیرانِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ اَنْ تُغَلَّ الاَیْدی اِلَی الاَعْناقِ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ خَیْرَ الْغافِرینَ،
(راز گویم با تو اى که هستى در هر جا و مکان، تا شاید فریادم را بشنوى، چونکه جرم و گناهم بزرگ و شرمم کم است. *مولایم اى مولایم، کدامیک از هراس هایم را یادآورى کنم و کدامیک را فراموش کنم و اگر نباشد، چسان! با اینکه جهان پس از مرگ بزرگتر و سخت تر است.*مولاى من اى مولایم، تا چه وقت و تا کى بگویم که (من گنهکارم و) تو حق بازخواستم دارى، نه یک بار بلکه بارها، ولى باز هم تو راستى و وفا از من نبینى، پس اى فریاد و باز هم اى فریاد، به درگاه تو، خدایا، از هواى نفسى که بر من چیره گشته و از دشمنى که بر من حمله ور شده و از دنیایى که خود را برایم آراسته و از نفس فرمانده به بدى جز آنکه پروردگارم رحم کند.*مولاى من اى مولایم، اگر به کسى چون من رحم کرده‌اى، پس به من نیز رحم کن و اگر کسى را مانند من پذیرفته‌اى، مرا هم بپذیر، اى پذیرنده ساحران (فرعون ) مرا هم بپذیر، اى که تا بوده از او نیکى دیده ام، اى که غذایم دادى به نعمت‌هاى خود در هر صبح و شام، رحم کن به من، روزى که به نزدت آیم، تنها در حالى که بلند کرده‌ام بدرگاهت دیده‌ام را و نامه عملم به گردنم افتاده و همه مردم از من بیزارى جویند، حتى پدر و مادرم و حتى کسى که رنج و تلاشم براى او بوده*پس اگر تو نیز به من رحم نکنى پس چه کسى به من رحم کند و کیست که مونس وحشت قبرم باشد و کیست که زبانم را گویا کند، آنگاه که با عملم خلوت کنم و بپرسى از من آنچه تو بدان داناترى از خودم، پس اگر بگویم آرى کجا از عدل تو گریزگاهى است و اگر بگویم نکردم جواب دهى آیا من گواه تو نیستم*
(راز گویم با تو ای که هستی در هر جا و مکان، تا شاید فریادم را بشنوی، چونکه جرم و گناهم بزرگ و شرمم کم است. *مولایم ای مولایم، کدامیک از هراس هایم را یادآوری کنم و کدامیک را فراموش کنم و اگر نباشد، چسان! با اینکه جهان پس از مرگ بزرگتر و سخت تر است.*مولای من ای مولایم، تا چه وقت و تا کی بگویم که (من گنهکارم و) تو حق بازخواستم داری، نه یک بار بلکه بارها، ولی باز هم تو راستی و وفا از من نبینی، پس ای فریاد و باز هم ای فریاد، به درگاه تو، خدایا، از هوای نفسی که بر من چیره گشته و از دشمنی که بر من حمله ور شده و از دنیایی که خود را برایم آراسته و از نفس فرمانده به بدی جز آنکه پروردگارم رحم کند.*مولای من ای مولایم، اگر به کسی چون من رحم کرده‌ای، پس به من نیز رحم کن و اگر کسی را مانند من پذیرفته‌ای، مرا هم بپذیر، ای پذیرنده ساحران (فرعون ) مرا هم بپذیر، ای که تا بوده از او نیکی دیده ام، ای که غذایم دادی به نعمت‌های خود در هر صبح و شام، رحم کن به من، روزی که به نزدت آیم، تنها در حالی که بلند کرده‌ام بدرگاهت دیده‌ام را و نامه عملم به گردنم افتاده و همه مردم از من بیزاری جویند، حتی پدر و مادرم و حتی کسی که رنج و تلاشم برای او بوده*پس اگر تو نیز به من رحم نکنی پس چه کسی به من رحم کند و کیست که مونس وحشت قبرم باشد و کیست که زبانم را گویا کند، آنگاه که با عملم خلوت کنم و بپرسی از من آنچه تو بدان داناتری از خودم، پس اگر بگویم آری کجا از عدل تو گریزگاهی است و اگر بگویم نکردم جواب دهی آیا من گواه تو نیستم*
پس گذشتت را گذشتت را خواهانم اى مولایم پیش از پوشیدن پیراهن آتش زا، گذشتت گذشتت را خواهم اى مولاى من پیش از گرفتار شدن جهنم و آتش سوزان، گذشتت گذشتت را خواهم اى مولاى من پیش از آنکه دست‌ها به گردن‌ها با زنجیر بسته شود، اى مهربان‌ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان.)}} سفارش شده است.<ref> شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳-۱۶۴.</ref>
پس گذشتت را گذشتت را خواهانم ای مولایم پیش از پوشیدن پیراهن آتش زا، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از گرفتار شدن جهنم و آتش سوزان، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از آنکه دست‌ها به گردن‌ها با زنجیر بسته شود، ای مهربان‌ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان.)}} سفارش شده است.<ref> شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳-۱۶۴.</ref>


==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==
خط ۹۵: خط ۹۸:
{{منابع}}
{{منابع}}
* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ق.
* حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ق.
* صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی،‌ چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
* صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
* عرفانیان، میرزا غلامرضا، صلاة اللیل، فضلها و وقتها و عددها و کیفیتها و الخصوصیات الراجعة الیها من الکتاب و السنة، النجف الاشرف، مطبعة الادب، ۱۴۰۱ق.
* عرفانیان، میرزا غلامرضا، صلاة اللیل، فضلها و وقتها و عددها و کیفیتها و الخصوصیات الراجعة الیها من الکتاب و السنة، النجف الاشرف، مطبعة الادب، ۱۴۰۱ق.
* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
* قمی، عباس، مفاتیح الجنان، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار،‌ بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
{{پایان}}
{{پایان}}



نسخهٔ ‏۱۶ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۵۸

هنگامی که انسان از بستر لذت‌بخش خود برخیزد در حالی که چشمانش خواب‌آلوده است برای اینکه با نماز شبش پروردگار خود را خشنود کند، خداوند در مقابل فرشتگانش به او می‌نازد و می‌فرماید: آیا بنده مرا نمی‌بینید که از رختخواب گوارایش برخاسته برای نمازی که من بر او واجب نکردم. گواه باشید که او را بخشودم.

وسائل الشیعة، ج۸، ص۱۵۷.

نماز شب نماز مستحبی است که وقت ادای آن پس از نیمه‌شب شرعی تا طلوع فجر است. نماز شب بر پیامبر اکرم(ص) واجب و بر دیگران مستحب است. در روایات بر اهمیت آن تأکید شده و آن را شرف مؤمن، کفّاره گناهان روز، برطرف کننده وحشت قبر و ضامن روزی معرفی می‌کند و توصیه شده در صورت گذشتن وقت، قضای آن خوانده شود.

نماز شب ۱۱ رکعت است که به صورت پنج نماز دوررکعتی و یک نماز یک رکعتی خوانده می‌شود. سه رکعت آخر (دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر) فضیلت بیشتری دارد.

اهمیت و فضیلت

نماز شب، از نمازهای مستحبی است که در روایات بر خواندن آن تأکید شده است. از جمله پیامبر(ص) در وصیتش به امام علی(ع) سه بار بر نماز شب سفارش کرده است.[۱] همچنین از آن حضرت خطاب به مسلمانان نقل شده است: «بر شما باد به نماز شب اگرچه یک رکعت باشد؛ زیرا نماز شب انسان را از گناه باز می‌دارد و خشم پروردگار را خاموش می‌کند و سوزش آتش را در قیامت دفع می‌کند.[۲] ترک‌کنندگان آن از زیان‌کاران معرفی شده‌اند.[۳]

ابراهیم بن سیابه می‌گوید: یکی از خانواده من به امام عسکری(ع) نامه نوشت و در مورد نماز شب مسافر در اوّل شب سوال کرد، امام(ع) در پاسخ نوشت: فضیلت نماز شب مسافر در اوّل شب مثل فضیلت نماز آخر شب غیرمسافر است.

مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۲۱۰.

به گفته شیخ صدوق نماز شب بر پیامبر(ص) واجب بوده است و بر دیگران مستحب صدوق مستند این مطلب را آیه ۷۹ سوره اسراء ذکر کرده است.[۴]

چگونگی خواندن نماز شب

آیت‌الله قاضی خطاب به علامه طباطبایی:

«فرزندم! اگر دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت هم می‌خواهی نماز شب بخوان.»

نماز شب ۱۱ رکعت است که به این ترتیب خوانده می‌شود:

  1. هشت رکعت به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نافله شب.
  2. دو رکعت به نیت نماز شَفع که مستحب است در رکعت اول آن سوره حمد و سوره ناس، و در رکعت دوم سوره حمد و سوره فلق خوانده شود.
  3. یک رکعت به نیت نماز وَتر که بهتر است پس از سوره حمد، سه مرتبه سوره توحید و یک مرتبه سوره‌های فلق و ناس قرائت شود. به طولانی کردن قنوت این نماز سفارش بیشتری شده است.[۵]

مستحبّ است در قنوت نماز وتر برای چهل مؤمن دعا یا استغفار کند. هفتاد مرتبه ذکر: اَسْتَغْفِرُاللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ ، هفت مرتبه: هذا مَقامُ الْعائِذِ بِک مِنَ النّارِ (ترجمه: این است مقام پناه برنده به تو از آتش دوزخ) ، و سیصد بار «اَلعَفو» بگوید و سپس این دعا را بخواند: رَبِّ اغْفِرْلی وَارْحَمْنی وَ تُبْ عَلی اِنَّک اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحیمُ (ترجمه: و به من رحم کن و توبه‌ام را بپذیر، به درستی که تو بسیار توبه پذیر و آمرزنده و مهربانی)

آثار نماز شب

  • دو رکعت نماز در دل شب برتر از همه دنیا: رسول خدا فرمود: دو رکعت نماز در دل شب پیش من از دنیا و آنچه در آن است محبوب‌تر است.[۶]
  • زینت انسان در آخرت: امام صادق: ثروت و فرزندان، زیور زندگی دنیایند، و هشت رکعت نماز در آخر شب و یک رکعت نماز «وتر» زیور آخرتند...[۷]
  • جلب دوستی خداوند: جابر بن عبدالله انصاری: از رسول خدا نقل کرده است که خدا مگر جز بخاطر دو کار ابراهیم را دوست و خلیل خود انتخاب نکرد: ۱ اطعام دادنش ۲ نماز شب خواندنش هنگامی که مردم خوابند. [۸]
  • برترین نماز مستحبی[۹]
  • مایۀ فخر مؤمن[۱۰]
  • شرافت مؤمن در قیامت[۱۱]
  • مایه مباهات خداوند به فرشتگان[۱۲]
  • از علامات شیعه واقعی[۱۳]
  • دور کردن بیماری[۱۴]
  • ادب صالحین در همه زمان‌ها[۱۵]
  • بازدارنده از گناهان[۱۶]
  • آمرزش گناهان[۱۷]
  • جلب رحمت خدا[۱۸]
  • زیبایی چهره[۱۹]
  • زیبایی اخلاق[۲۰]
  • افزایش روزی[۲۱]
  • ادای قرض[۲۲]
  • دور کردن همّ و غم[۲۳]
  • نورانیت چشم[۲۴]
  • ضمانت روزی[۲۵]
  • امان از عذاب قبر[۲۶]
  • طول عمر[۲۷]
  • نورانیت خانه[۲۸]
  • رضایت خداوند[۲۹]
  • دوستی ملائکه[۳۰]
  • معرفت بخش[۳۱]
  • سلاح در مقابل دشمنان[۳۲]
  • اجابت دعا[۳۳]
  • باعث قبولی سایر اعمال[۳۴]
  • شفیع نزد عزرائیل[۳۵]
  • نورانیت قبر[۳۶]
  • مونس انسان در قبر[۳۷]
  • دفع بلا از اهل زمین[۳۸]

در روایات، گناه،[۳۹] پرخوری[۴۰] از اسباب محروم شدن از نماز شب معرفی شده‌اند.

آداب و احکام

امام صادق(ع): شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ. (ترجمه: شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او در خودداری از آزار مردم)

الخصال، ج۱، ص: ۶

  • می‌توان در نماز شب به خواندن نماز شفع و وتر یا نماز وتر به تنهایی اکتفا کرد. بافضیلت‌ترین بخش نماز شب، نماز شَفع و وَتر است و نماز وتر برتر از نماز شفع است.
  • وقت نماز شب از نیمه‌شب شرعی تا فجر صادق است و خواندن آن در هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است.[۴۱] سید علی سیستانی و حسین وحید خراسانی از مراجع تقلید وقت نماز شب را از ابتدای شب تا اذان صبح می‌دانند.[۴۲]
  1. می‌توان نماز شب را نشسته خواند. ولی در حالت نشسته بهتر است که هر دو رکعت نشسته یک رکعت ایستاده لحاظ شود.
  2. مسافر و کسی که برای او سخت است نماز را بعد از نصف شب بخواند، می‌تواند آن را در اول شب بجا آورد.
  3. خواندن سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌توان به خواندن سوره حمد اکتفا کرد. همچنین قنوت در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌توان آن را بدون قنوت خواند.
  4. لازم نیست همه یازده رکعت را پشت سر هم بخواند و البته در چند نوبت خواندن بهتر است.
  5. اگر مشغول نماز شب بود و هنگام اذان شد، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده می‌تواند بقیه نماز شب را سبکتر بخواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده، همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می‌کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می‌خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می‌خواند و پس از آن، باقیمانده نماز شب را قضا می‌کند.
  6. قضای نماز شب بر تقدیم آن یعنی پیش از نیمه‌شب خواندن برتری دارد.[۴۳] سفارش شده در صورت محروم شدن از این نماز در وقت خود، قضای آن به جا آورده شود.[۴۴]

دعای حزین

  1. علامه مجلسی در بحارالانوار خواندن دعای خاصی را در قنوت نماز وتر مستحب دانسته است.[۴۵]

به گفته شیخ طوسی در مصباح المتهجد پس از نماز شب خواندن دعای حزین[یادداشت ۱] سفارش شده است.[۴۶]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۸۱ و ج۴، ص۱۷۹.
  2. متقی هندی، کنز العمال، ج۷، ص۷۹۱، ح۲۱۴۳۱.
  3. مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۶.
  4. صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۸۴.
  5. بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۲۸۷.
  6. مجلسی، بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۱۴۸.
  7. بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۱۵۰.
  8. بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۱۴۴.
  9. پیامبر(ص): بهترین نماز بعد از نماز واجب، نماز خواندن در دل شب است کنز العمال، ۷/۲۱۳۹۷.
  10. امام صادق فرمود: سه چیز مایه افتخار مؤمن و زینت و آرایش انسان در دنیا و آخرت است: ۱ نماز در آخر شب ۲ قطع امید از آنچه در دست مردم است ۳ پذیریش ولایت امام معصومی از خاندان محمد صلی الله علیه و آله: بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۱۴۰.
  11. امام صادق فرمود: شرافت انسان با ایمان به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او خودداری از اذیت مردم است: شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ. بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۱۴۱.
  12. مجلسی، بحار الانوار،۱۴۰۳ق، ج ۸۷، ص۱۵۶.
  13. امام صادق فرمود: کسی که نماز شب را بجا نیاورد از شیعیان ما نیست. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۷، ص۱۶۲.
  14. رسول خدا فرمود: بر شما باد به نماز شب، زیرا آن روش شایستگان پیش از شماست، و بیداری شب انسان را به خدا نزدیک می‌کند، و از گناه باز می‌دارد و گناهان را می‌پوشاند، و بیماری را از بدن می‌زداید: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ فَاِنَّهُ دَأْبُ الصّالِحینَ قَبْلَکمْ، وَاِنَّ قِیامَ اللَّیلِ قُرْبٌ اِلَی اللهِ، وَمِنْهاةٌ عَنِ اْلاِثْمِ، وَتَکفیرُ السَّیئاتِ وَمَطْرَدَةُ الدّاءِ فِی الْجَسَدِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۲۳.
  15. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بر شما باد به نماز شب، زیرا آن روش شایستگان پیش از شماست، و بیداری شب انسان را به خدا نزدیک می‌کند، و از گناه باز می‌دارد و گناهان را می‌پوشاند، و بیماری را از بدن می‌زداید: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ فَاِنَّهُ دَأْبُ الصّالِحینَ قَبْلَکمْ، وَاِنَّ قِیامَ اللَّیلِ قُرْبٌ اِلَی اللهِ، وَمِنْهاةٌ عَنِ اْلاِثْمِ، وَتَکفیرُ السَّیئاتِ وَمَطْرَدَةُ الدّاءِ فِی الْجَسَدِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۲۳.
  16. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بر شما باد به نماز شب، زیرا آن روش شایستگان پیش از شماست، و بیداری شب انسان را به خدا نزدیک می‌کند، و از گناه باز می‌دارد و گناهان را می‌پوشاند، و بیماری را از بدن می‌زداید: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ فَاِنَّهُ دَأْبُ الصّالِحینَ قَبْلَکمْ، وَاِنَّ قِیامَ اللَّیلِ قُرْبٌ اِلَی اللهِ، وَمِنْهاةٌ عَنِ اْلاِثْمِ، وَتَکفیرُ السَّیئاتِ وَمَطْرَدَةُ الدّاءِ فِی الْجَسَدِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۲۳.
  17. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بر شما باد به نماز شب، زیرا آن روش شایستگان پیش از شماست، و بیداری شب انسان را به خدا نزدیک می‌کند، و از گناه باز می‌دارد و گناهان را می‌پوشاند، و بیماری را از بدن می‌زداید: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ فَاِنَّهُ دَأْبُ الصّالِحینَ قَبْلَکمْ، وَاِنَّ قِیامَ اللَّیلِ قُرْبٌ اِلَی اللّهِ، وَمِنْهاةٌ عَنِ اْلاِثْمِ، وَتَکفیرُ السَّیئاتِ وَمَطْرَدَةُ الدّاءِ فِی الْجَسَدِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۲۳.
  18. امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: بیداری شب باعث سلامتی بدن و خشنودی پروردگار بزرگ و در معرض رحمت و لطف خدا قرار گرفتن و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است: قیامُ اللَّیلِ مُصِحَّةٌ لِلْبَدَنِ، وَ مَرْضاةٌ لِلرِّبِّ عَزَّوَجَلَّ، وَ تَعَرُّضٌ لِلرَّحْمَةِ وَ تَمَسُّک بِاَخْلاقِ النَّبِیینَ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۴.
  19. امام صادق علیه‌السلام فرمود: نماز شب انسان را خوش سیما و خوش اخلاق و خوشبو می‌کند، و روزی را زیاد، و قرض را ادا می‌کند و غم را می‌برد و دید انسان را نورانی می‌کند: صَلاةُ اللَّیلِ تُحسِنُ الْوَجْهَ، وَتُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَتُطِیبُ الرّیحَ، وَتُدِرُّ الرِّزْقَ، وَ تَقْضِی الدَّینَ، وَتَذْهَبُ بالْهَمِّ، وَتَجْلُو الْبَصَرَ. وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۷۲.
  20. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۷۲.
  21. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۷۲.
  22. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۷۲.
  23. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۷۲.
  24. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۷۲.
  25. امام صادق فرمود: دروغ گفته کسی که گمان کند نماز شب می‌خواند و گرسنگی می‌کشد زیرا نماز شب غذای روز را ضمانت می‌کند. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۵۴.
  26. امام رضا علیه‌السلام فرمود: بر شما باد به نماز شب، هیچ بنده‌ای نیست که آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن هفتاد بار استغفار کند مگر اینکه خداوند او را از عذاب قبر و آتش پناه داده و عمر او را طولانی کرده، به زندگی او گشایش خواهد داد. سپس امام علیه‌السلام فرمود: خانه هائی که در آنها نماز شب خوانده می‌شود نورش برای اهل آسمان می‌درخشد همانطور که نور ستارگان برای مردم زمین می‌درخشد: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ فَما مِنْ عَبْدٍ یقُومُ آخِرَ اللَّیلِ فَیصَلِّی ثَمانَ رَکعاتٍ وَ رَکعَتَی الشَّفْعِ وَ رَکعَةَ الْوَتْرِ وَاسْتَغْفَرَ اللهَ فی قُنُوتِهِ سَبْعینَ مَرَّةً اِلاّ، اُجیرُ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ، وَمِنْ عَذابِ النّارِ، وَمُدَّلَهُ فِی عُمْرِهِ، وَوُسِّعَ عَلَیهِ فِی مَعِیشَتِهِ، ثُمَّ قالَ علیه‌السلام:اِنَّ الْبَیوتَ الَّتی یصَلّی فِیها بِاللَّیلِ یزْهَرُ نُورُها لاِهْلِ السَّماءِ کما یزْهَرُ نُورُ الْکواکبِ لاِهْلِ اْلاَرْضِ. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  27. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  28. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  29. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نماز شب مایه خشنودی پروردگار و دوستی فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت و ریشه ایمان و موجب آرامش بدن و نفرت شیطان و سلاح در مقابل دشمن و مستجاب شدن دعا و پذیرش اعمال و برکت روزی است. و نماز شب بین نمازگزار و ملک الموت واسطه می‌شود و چراغ قبر و فرش زیر او در قبر و پاسخ نکیر و منکر و مونس انسان در قبر و زیارت کننده او در قبر تا روز قیامت خواهد بود: صَلاةُ اللَّیلِ مَرْضاةُ الرّبِّ، وَحُبُّ الْمَلائِکةِ، وَسُنَّةُ اْلاَنْبِیاء، وَنُورُ الْمَعْرِفَةِ، وَ اَصْلُ الاْیمانِ، وَ راحَةُ اْلاَبْدانِ، وَکراهِیةُ الشَّیطانِ، وَسِلاحٌ عَلَی الاْعْداءِ، وَ اِجابَةٌ لِلدُّعاءِ، وَقَبُولُ اْلاَعْمالِ، وَبَرَکةٌ فی الرِّزْقِ، وَشفیعٌ بَینَ صاحِبِها وَبَینَ مَلَک الْمَوْتِ، وَ سِراجٌ فی قَبْرِهِ وَ فِراش تَحْتَ جَنْبِهِ، وَجَوابٌ مَعَ مُنْکرٍ و َ نَکیرٍ، وَمُونِسٌ وَزائِرٌ فِی قَبْرِهِ اِلی یوْمِ الْقِیامَةِ. بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۶۱.
  30. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  31. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  32. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  33. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  34. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  35. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  36. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  37. مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
  38. امام علی علیه‌السلام فرمود: هنگامی که خداوند بزرگ اراده می‌کند مردم روی زمین را گرفتار عذاب کند می‌گوید: اگر نبودند کسانی که مرا بخاطر جلال و جبروتم دوست می‌دارند و مساجد مرا آباد می‌کنند و سحرگاهان استغفار می‌کنند عذابم را بر زمینیان نازل می‌کردم: اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ اِذا اَرادَ اَنْ یُصیبَ اَهْلَ اْلاَرْضِ بِعَذابٍ قالَ لَوْلاَ الذَّینَ یتَحابُّونَ بِجَلالی، وَیعْمُرُونَ مَساجِدی وَیسْتَغْفِرُونَ بِاْلاَسْحارِ لاَنْزَلْتُ بِهِمْ عَذابی.مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۵۰.
  39. مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۷، ص۱۴۶؛ میزان الحکمة، ج ۵/۱۰۴۶۷.
  40. مستدرک الوسایل، ج۶، ص۳۴۰.
  41. قمی، مفاتیح الجنان، ص۸۶۹-۸۷۲.
  42. سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی، «پرسش و پاسخ نماز شب»؛ سایت دفتر ایت الله وحید خراسانی، «وقت نوافل».
  43. نگاه کنید به: عرفانیان، میرزاغلامرضا، «صلاة اللیل» صص ۱۲۵-۱۲۶
  44. مجلسی، بحارالأنوار، ج ۸۷، ص۲۰۲.
  45. مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۲۸۶
  46. شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳-۱۶۴.

یادداشت

  1. اُناجیکَ یا مَوْجُوداً فی کُلِّ مَکانٍ لَعَلَّکَ تَسْمَعُ نِدائی فَقَدْ عَظُمَ جُرْمی وَ قَلَّ حَیآئی، مَوْلایَ یا مَوْلایَ اَیَّ الاَهْوالِ اَتَذَکَّرُ وَ اَیَّها اَنْسی وَ لَوْلَمْ یَکُنْ اِلا الْمَوْتُ لَکَفی کَیْفَ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ اَعْظَمُ وَ اَدْهی، مَوْلایَ یا مَوْلایَ حَتّی مَتی وَ اِلی مَتی اَقُولُ لَکَ الْعُتْبی مَرَّةً بَعْدَ اُخْری ثُمَّ لا تَجِدُ عِنْدی صِدْقاً وَ لا وَفاءً فَیاغَوْثاهُ ثُمَّ واغَوْثاهُ بِکَ یا اَللَّهُ مِنْ هَویً قَدْ غَلَبَنی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ وَ مِنْ دُنْیا قَدْ تَزَیَّنَتْ لی وَ مِنْ نَفْسٍ اَمّارَةٍ بِالسُّوءِ اِلاّ ما رَحِمَ رَبّی، مَوْلایَ یا مَوْلایَ اِنْ کُنْتَ رَحِمْتَ مِثْلی فَارْحَمْنی وَ اِنْ کُنْتَ قَبِلْتَ مِثْلی فَاقْبَلْنی یا قابِلَ السَحَّرَةِ اقْبَلْنی یا مَنْ لَمْ اَزَلْ اَتَعَّرَفُ مِنْهُ الْحُسْنی یا مَنْ یُغَذّینی باِلنِّعَمِ صَباحاً وَ مَسآءً اِرْحَمْنی یَوْمَ اتیکَ فَرْدَاً شاخِصاً اِلَیْکَ بَصَری مُقَلِّداً عَمَلی قَدْ تَبَرَّءَ جَمیعُ الْخَلْقِ مِنّی نَعَمْ وَ اَبی وَ اُمّی وَ مَنْ کانَ لَهُ کَدّی وَ سَعْیی، فَاِنْ لَمْ تَرْحَمْنی فَمَنْ یَرْحَمُنی وَ مَنْ یُونِسُ فِی الْقَبْرِ وَحْشَتی وَ مَنْ یُنْطِقُ لِسانی اِذا خَلَوْتُ بِعَمَلی وَ سآئَلْتَنی عَمّا اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّی فَاِنْ قُلْتُ نَعَمْ فَاَیْنَ الْمَهْرَبُ مِنْ عَدْلِکَ وَ اِنْ قُلْتُ لَمْ اَفْعَلْ قُلْتَ اَلَمْ اَکُنِ الشّاهِدَ عَلَیْکَ، فَعَفوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ سَرابیلِ الْقَطِرانِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ جَهَنَّمَ وَالنّیرانِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یا مَوْلایَ قَبْلَ اَنْ تُغَلَّ الاَیْدی اِلَی الاَعْناقِ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَ خَیْرَ الْغافِرینَ، (راز گویم با تو ای که هستی در هر جا و مکان، تا شاید فریادم را بشنوی، چونکه جرم و گناهم بزرگ و شرمم کم است. *مولایم ای مولایم، کدامیک از هراس هایم را یادآوری کنم و کدامیک را فراموش کنم و اگر نباشد، چسان! با اینکه جهان پس از مرگ بزرگتر و سخت تر است.*مولای من ای مولایم، تا چه وقت و تا کی بگویم که (من گنهکارم و) تو حق بازخواستم داری، نه یک بار بلکه بارها، ولی باز هم تو راستی و وفا از من نبینی، پس ای فریاد و باز هم ای فریاد، به درگاه تو، خدایا، از هوای نفسی که بر من چیره گشته و از دشمنی که بر من حمله ور شده و از دنیایی که خود را برایم آراسته و از نفس فرمانده به بدی جز آنکه پروردگارم رحم کند.*مولای من ای مولایم، اگر به کسی چون من رحم کرده‌ای، پس به من نیز رحم کن و اگر کسی را مانند من پذیرفته‌ای، مرا هم بپذیر، ای پذیرنده ساحران (فرعون ) مرا هم بپذیر، ای که تا بوده از او نیکی دیده ام، ای که غذایم دادی به نعمت‌های خود در هر صبح و شام، رحم کن به من، روزی که به نزدت آیم، تنها در حالی که بلند کرده‌ام بدرگاهت دیده‌ام را و نامه عملم به گردنم افتاده و همه مردم از من بیزاری جویند، حتی پدر و مادرم و حتی کسی که رنج و تلاشم برای او بوده*پس اگر تو نیز به من رحم نکنی پس چه کسی به من رحم کند و کیست که مونس وحشت قبرم باشد و کیست که زبانم را گویا کند، آنگاه که با عملم خلوت کنم و بپرسی از من آنچه تو بدان داناتری از خودم، پس اگر بگویم آری کجا از عدل تو گریزگاهی است و اگر بگویم نکردم جواب دهی آیا من گواه تو نیستم* پس گذشتت را گذشتت را خواهانم ای مولایم پیش از پوشیدن پیراهن آتش زا، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از گرفتار شدن جهنم و آتش سوزان، گذشتت گذشتت را خواهم ای مولای من پیش از آنکه دست‌ها به گردن‌ها با زنجیر بسته شود، ای مهربان‌ترین مهربانان و بهترین آمرزندگان.)

منابع

  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۹ق.
  • صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
  • عرفانیان، میرزا غلامرضا، صلاة اللیل، فضلها و وقتها و عددها و کیفیتها و الخصوصیات الراجعة الیها من الکتاب و السنة، النجف الاشرف، مطبعة الادب، ۱۴۰۱ق.
  • قمی، عباس، مفاتیح الجنان، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.

پیوند به بیرون