صلوات شعبانیه
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| موضوع | جایگاه اهل بیت(ع) و تأکید بر ولایت ایشان |
| مأثور/غیرمأثور | مأثور |
| صادره از | امام سجاد(ع) |
| منابع شیعی | مصباح المتهجد • اقبال الاعمال • المزار الکبیر • البلد الامین |
| تک‌نگاری‌ها | شرح دعای شجرة النبوة (احمد واعظ یزدی) |
| زمان | هر روز ماه شعبان هنگام ظهر شرعی |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین | |
صلوات شعبانیه دعایی نقل شده از امام سجاد(ع) که مستحب است در ماه شعبان، هر روز هنگام ظهر شرعی و نیز شب نیمه شعبان خوانده شود. مضمون اصلی این صلوات بیان جایگاه اهل بیت(ع) و تأکید بر ولایت ایشان است. این دعا در منابع متعدد دعایی همچون مصباح المتهجد، اقبال الاعمال، المزار الکبیر و البلد الامین نقل شده است.
سند
شیخ طوسی در مصباح المتهجد،[۱] ابن مشهدی در المزار الکبیر[۲] و کفعمی در البلد الامین[۳] نقل کرده‌اند که امام سجاد(ع) در هر روز ماه شعبان هنگام ظهر شرعی و نیز در شب نیمه شعبان این صلوات را می‌خوانده است. سید بن طاووس در اقبال الاعمال[۴] و جمال الاسبوع[۵] آن را از شیخ طوسی نقل کرده است. آنچه در کتاب جمال الاسبوع نقل شده تفاوت‌هایی با سایر روایت‌ها دارد.[۶] در مفاتیح الجنان نیز این دعا در اعمال مشترکه ماه شعبان نقل شده است.[۷]
مولی احمد واعظ یزدی (متوفی ۱۳۱۰ق) کتابی به نام «شرح دعای شجرة النبوة» در شرح صلوات شعبانیه نوشته است که مشتمل بر هشت هزار بیت شعر است.[۸]
آیت الله جوادی آملی :
* در صلوات شعبانیه، انسان خود را در سايه رحمت بی‌انتهایی كه خدا نصیب پیامبر می‌كند مشمول ادعیه سِعه رحمت ذات اقدس الهی می‌نماید... حضرت سجاد (علیه السلام) به خدا عرض مي‌كند: خدایا اين ماه ماه پیامبر و صدر و ذيل این ماه، رحمت است و رحمت بودنِ صدر و ذيل این ماه برای اين است كه نبیّ رحمت شب‌ها را به نماز و روزها را به روزه مي‌گذراند. يعني اين زمان را اين مُتزمّن پربركت كرد، همان‌طوری كه مكان را اين مُتمكّن پربركت مي‌كند. https://javadi.esra.ir/fa/w/ماه-شعبان،-ماه-پیامبر-ص-و-صدر-و-ذیل-آن-رحمت-است-1
آموزه ها
در این دعا عبارت صلوات شش بار تکرار شده و بر جایگاه اهل بیت پیامبر(ص) تأکید شده است.[۹]
- در صلوات شعبانیه، ویژگی‌هایی برای پیامبر(ص) و ائمه(ع) شمرده شده است که عبارتند از: درخت نبوت، جایگاه رسالت الهی و محل نزول وحی، محل آمد و شد فرشتگان، معدن علم، خاندان وحی، پناهگاه محکم، فریادرس بیچارگان درمانده، پناه گریختگان، دستاویز استوار برای چنگ‌اندازان. براساس این دعا، اهل بیت(ع)، همچون کشتی‌های روان در اقیانوس‌های عمیق‌اند که هر کس بر آن کشتی‌ها سوار شود، ایمن باشد و هر که آن را رها کند، غرق خواهد شد. همچنین کسی که از اهل بیت(ع) پیش افتاد، از دین خارج و عقب مانده از آنان نابود است؛ کسانی به مقصود می‌رسند که همراه و ملازم اهل بیت باشند.[۱۰]
- در این صلوات، خداوند رعایت حقوق اهل بیت و اطاعت از ایشان و پذیرش ولایت آنان را بر دیگران واجب کرده است.[۱۱]
- در خواست آبادی دل با طاعت الهی و رسوا و خوار نشدن با نافرمانی‌اش و بهره‌مند شدن از کمک به کسانی که روزی‌اشان تنگ است و مواسات و همدردی با آنان در پرتو لطف و عنایات خداوند به انسان؛ از دیگر دعاهای در خواست شده در این صلوات است.«اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبِى بِطاعَتِكَ، وَلَا تُخْزِنِى بِمَعْصِيَتِكَ، وَارْزُقْنِى مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ؛ بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ...»
- در فرازی از این دعا، ماه شعبان، ماه پیامبر(ص) معرفی شده و آمده است که پیامبر(ص) در روزها و شب‌های این ماه به روزه و عبادت مداومت داشته است و آن را ماهی دانسته که با رحمت و رضوان
الهی دربرگرفته شده است.[۱۲]
- طلب توفیقِ پیروی از سنت پیامبر اکرم(ص) در عمل به اعمال ماه شعبان و نیز طلب شفاعت ایشان و طلب عفو از گناهان و رحمت الهی و در روز قیامت مشمول رضایت خداوند شدن نیز جزو مضامین پایانی این دعاست.[۱۳]«اللّٰهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ، وَنَيْلِ الشَّفاعَةِ لَدَيْهِ . اللّٰهُمَّ وَاجْعَلْهُ لِى شَفِيعاً مُشَفَّعاً، وَطَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً، وَاجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّىٰ أَلْقاكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَنِّى راضِياً، وَعَنْ ذُنُوبِى غاضِياً...»
متن و ترجمه صلوات
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِكَةِ، وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَأَهْلِ بَيْتِ الْوَحْىِ . اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْكِ الْجارِيَةِ فِى اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، يَأْمَنُ مَنْ رَكِبَها، وَيَغْرَقُ مَنْ تَرَكَهَا، الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ، وَالْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ، وَاللَّازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ .
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الْكَهْفِ الْحَصِينِ، وَغِياثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَكِينِ، وَمَلْجَإِ الْهارِبِينَ، وَعِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِينَ . اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً كَثِيرَةً تَكُونُ لَهُمْ رِضاً، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ أَداءً وَقَضاءً بِحَوْلٍ مِنْكَ وَقُوَّةٍ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ الْأَبْرارِ الْأَخْيارِ، الَّذِينَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَفَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَوِلايَتَهُمْ.
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبِى بِطاعَتِكَ، وَلَا تُخْزِنِى بِمَعْصِيَتِكَ، وَارْزُقْنِى مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ؛ بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَنَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِكَ، وَأَحْيَيْتَنِى تَحْتَ ظِلِّكَ، وَهٰذا شَهْرُ نَبِيِّكَ سَيِّدِ رُسُلِكَ شَعْبانُ الَّذِى حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ الَّذِى كانَ رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ يَدْأَبُ فِى صِيامِهِ وَقِيامِهِ فِى لَيالِيهِ وَأَيَّامِهِ بُخُوعاً لَكَ فِى إِكْرامِهِ وَ إِعْظامِهِ إِلىٰ مَحَلِّ حِمامِهِ .
اللّٰهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ، وَنَيْلِ الشَّفاعَةِ لَدَيْهِ . اللّٰهُمَّ وَاجْعَلْهُ لِى شَفِيعاً مُشَفَّعاً، وَطَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً، وَاجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّىٰ أَلْقاكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَنِّى راضِياً، وَعَنْ ذُنُوبِى غاضِياً، قَدْ أَوْجَبْتَ لِى مِنْكَ الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ، وَأَنْزَلْتَنِى دارَ الْقَرارِ وَمَحَلَّ الْأَخْيارِ.
خدایا! بر محمّد و خاندان محمد درود فرست، درخت نبوت و جایگاه رسالت و محل آمد و شد فرشتگان و معدن دانش و خانواده وحی، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، کشتی روان در اقیانوس‌های عمیق، هرکه به آن توسّل جوید ایمنی یابد و هرکه آن را رها کند غرق شود، پیش افتاده از آن‌ها از دین خارج است و عقب مانده از آنان نابود است و همراه آنان ملحق به‌حق است.
خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، پناهگاه محکم و فریادرس بیچارگان درمانده و پناه گریختگان و دستاویز استوار برای چنگ‌اندازان، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، درودی فراوان که برای آنان موجب خشنودی و برای ما مایه اداکردن و بجا آوردن حق محمّد و خاندان محمّد باشد، به حول و نیرویت ای پروردگار جهانیان. خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، آن پاکان و نیکان و خوبان‌که حقوقشان را بر همه واجب کردی و پیروی ولایتشان را بر همگان فرض نمودی.
خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و دلم را با طاعتت آباد کن و به نافرمانی از خود رسوایم مساز و این امور را روزی من کن: حمایت از آن‌که رزقت را بر او تنگ گرفتی؛ به مدد آنچه از احسانت بر من وسعت دادی و از عدلت بر من گستردی و مرا در سایه رحمتت زنده داشتی، این است ماه پیامبرت، آن سرور فرستادگان، شعبانی که آن را به رحمت و رضوانت پوشاندی، ماهی که رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) در روزه‌داری و بپا داشتن عبادت در شب‌ها و روزهایش تا هنگام مرگ، با تمام توان کوشش می‌کرد، تنها برای فروتنی در برابرت و گرامی داشت و بزرگداشت ماه شعبان،
خدایا! ما را در این ماه به پیروی از روشش و رسیدن به شفاعتش یاری کن، خدایا! او را برای من شفیعی با شفاعت پذیرفته و راهی روشن به سویت قرار ده و ما را پیرو او گردان تا آنگاه که تو را در قیامت دیدار کنم، درحالی‌که از من خشنود باشی و از گناهانم چشم‌پوشی و رحمت و رضوانت را بر من واجب نموده و مرا در بهشت و جایگاه خوبان درآورده باشی.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۲۸.
- ↑ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۰-۴۰۲.
- ↑ کفعمی، البلد الامین و درع الحصین، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۶ و ۱۸۷.
- ↑ ابن طاووس، الاقبال بالاعمال الحسنه، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۲۹۹.
- ↑ ابن طاووس، جمال الاسبوع و بکمال العمل المشروع، ۱۳۳۰ش، ص۴۰۵.
- ↑ نگاه کنید به ابن طاووس، جمال الاسبوع و بکمال العمل المشروع، ۱۳۳۰ش، ص۴۰۵ و ۴۰۶.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، اسوه، ص۱۵۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۷۸ق، ج۱۳، ص۲۵۲.
- ↑ «۵ فضیلت آسمانی ائمه در صلوات شعبانیه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ نگاه کنید به: «درس‌هایی از صلوات شعبانیه»، خبرنامه دانشجویان ایران.
- ↑ فراز «أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ وَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ وِلایَتَهُمْ». طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۲۹.
- ↑ فراز «وَ هَذَا شَهْرُ نَبِیِّکَ سَیِّدِ رُسُلِکَ شَعْبَانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَانِ الَّذِی کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ و سَلَّمَ یَدْأَبُ فِی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ فِی لَیَالِیهِ وَ أَیَّامِهِ». طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۲۹.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۲۹.
یادداشت
منابع
- آقابزرگ تهرانی، الذریعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۳۷۸ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، الإقبال بالأعمال الحسنة، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶ش.
- ابن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع و بکمال العمل المشروع، قم، دار الرضی، ۱۳۳۰ش.
- ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، تحقیق و تصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- «درس‌هایی از صلوات شعبانیه»، خبرنامه دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ فروردین ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
- «صلوات هر روز ماه شعبان (صلوات شعبانیه)»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر استاد حسین انصاریان، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، ۱۴۱۱ق.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، اسوه، بی‌تا.
- کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و درع الحصین، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- «۵ فضیلت آسمانی ائمه در صلوات شعبانیه»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ش.