رُکن حَجَرالاَسوَد، رکن حَجَر، رکن اَسود یا رکن شرقی، یکی از زوایای کعبه است که حجرالاسود در آن جای دارد. این رکن به سمت مشرق و چاه زمزم قرار دارد و هر طواف از کنار آن آغاز می‌شود.
پیامبر خدا(ص) در هنگام طواف، رکن حجرالاسود و رکن یمانی را لمس می‌کرد و می‌بوسید، ازاین‌رو فقیهان بر لمس کردن، بوسیدن و در آغوش گرفتن رکن حجر و نیز دعا کردن در کنار آن سفارش کرده‌اند.
بنابر احادیث مرتبط با آخرالزمان، قتل نفس زکیه (کشته‌شدن فردی از یاران امام مهدی(عج)) که از نشانه‌های ظهور امام مهدی(عج) است، در کنار این رکن رخ می‌دهد و پس از قیام امام مهدی(عج) عده‌ای از شیعیان در این مکان با حضرت بیعت می‌کنند.
موقعیت و جایگاه
رُکن حَجَرالاسود که به رکن شرقی، رکن حَجَر و رکن اَسود نیز شناخته می‌شود، یکی از زوایای کعبه است.[۱] رکن یک سازه را به معنی پایه و ستون آن دانسته‌اند.[۲] چون در گوشه‌های چهارگانه داخل کعبه، چهار ستون، سقف خانه را نگه داشته است، به هر یک از زوایای کعبه [که ستونی را در بردارد] «رکن» گفته می‌شود.[۳] رکن حجرالاسود تقریباً به سمت مشرق و چاه زمزم قرار داشته و حجرالاسود در آن جای دارد؛[۴] به همین علت آن را رکن حجر الأسود نامیده‌اند.[۵] آغاز هر طواف از مقابل رکن حجرالاسود و پایانش نیز در مقابل همین رکن است.[۶]
فضیلت و آداب
بنابر آنچه از امام باقر(ع) نقل شده، پیامبر خدا(ص) و امام سجاد(ع) رکن حجرالاسود و رکن یمانی را لمس می‌کردند، سپس آن دو را می‌بوسیدند و صورت بر آنها می‌گذاشتند.[۷] بر اساس این روایات، اعمالی مانند اِسْتلام (لمس کردن با دست)، اِلتزام (در آغوش گرفتن) و بوسیدن رکن حجر[۸] و نیز ذکر صلوات،[۹] دعا، مناجات و توبه در نزد آن سفارش شده است.[۱۰]
مشروعیت تبرّک
عالمان وهابی با وجود آنکه استلام و بوسیدن اجسام مقدس را شِرک می‌دانند،[۱۱] استلام رکن و بوسیدن حجرالاسود را می‌پذیرند.[۱۲] استلام رکن حجَر از مواردی است که برای اثبات جواز تبرک جستن و بوسیدن اشیاء مقدس به آن استناد شده است.[۱۳]
محل وقایعی به‌هنگام ظهور
در منابع حدیثی به رویدادهایی در کنار رکن حجرالاسود در زمان ظهور امام مهدی(عج) اشاره شده است:
- قتل نَفْس زکیه: از امام باقر(ع) نقل شده که یکی از نشانه‌های ظهور امام مهدی(عج) شهادت جوانی از خاندان محمد(ص) (قتل نفس زکیه) در بین رکن و مقام است.[۱۴]
- بیعت شیعیان با امام مهدی(عج): بنابر روایاتی که از امام صادق(ع)[۱۵] و امام باقر(ع)[۱۶] نقل شده که امام مهدی(عج) در روز عاشورا قیام نموده و بین رکن و مقام می‌ایستد و پیروان او از سراسر عالم جمع شده و با او بیعت می‌کنند.
پانویس
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۵۹ و ۳۶۰.
- ↑ مصطفوی، التحقیق، ۱۴۶۰ق، ج۴، ص۲۳۴.
- ↑ صادقی اردستانی، حج از میقات تا میعاد، ۱۳۸۵ش، ص۱۰۴.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۷۷ش، ص۲۷۵.
- ↑ فرقانی، سرزمین یادها و نشانها، ۱۳۷۹ش، ص۵۹.
- ↑ مشکینی، مصطلحات الفقه، ۱۳۷۷ش، ص۲۷۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۸، ح۸.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۵۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۰۳، ح۱.
- ↑ منسوب به امام رضا، فقه الرضا(ع)، ۱۴۰۶ق، ص۲۳۱.
- ↑ ابن‌جوزی، إغاثة اللهفان، مکتبة العارف، ج۱، ص۱۹۴.
- ↑ ابن‌تیمیه، الرد علی الأخنائی قاضی المالکیة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۲۴.
- ↑ عینی، عمدة القاری، داراحیاء التراث، ج۹، ص۲۴۱، به‌نقل از محب‌الدین طبری.
- ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۳۱.
- ↑ شیخ مفید، الإرشاد، قم، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۷۹.
- ↑ شیخ طوسی، الغیبة، قم، ۱۴۱۱ق، ص۴۵۳.
منابع
- ابن‌تیمیه، الرد علی الأخنائی قاضی المالکیة، محقق الدانی بن منیر آل زهوی، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۲۳ق.
- ابن‌قیم جوزی، إغاثة اللهفان من مصاید الشیطان، تحقیق محمد حامد الفقی، ریاض، مکتبة العارف، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- صادقی اردستانی، احمد، حج از میقات تا میعاد، تهران، مشعر، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- عینی، محمود بن احمد، عمدة القاری شرح البخاری، بیروت، دار احیا التراث، بی‌تا.
- فرقانی، محمد، سرزمین یادها و نشانها، تهران، چاپ مشعر، ۱۳۷۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مشکینی، میرزاعلی، مصطلحات الفقه، قم، نشر الهادی، ۱۳۷۷ش.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
- منسوب به امام رضا(ع)، فقه الرضا(ع)، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۶ق.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۶ق.