ابن‌جاندار
حسین بن شهاب‌الدین بقاعی کرکی عاملی مشهور به ابنِ‌جاندار (۱۰۱۲- ۱۰۷۶ق)، ادیب، نحوی، شاعر، متکلم، اخباری و نیز طبیب شیعی است. وی اشعاری در مدح اهل‌بیت(ع) سروده است . شیخ حر عاملی از او به نیکی یاد کرده است. از وی آثاری در زمینه در زمینه علم درایه، علم نحو و ... باقی مانده است.وی که همواره در سفر بود، عاقبت در ۱۰۷۴ق به حیدرآباد هند رفت[۱] و در همانجا درگذشت.
نام، نسب و زندگینامه
درباره ضبط جاندار که نام یکی از نیاکان او و در فارسی به معنای نگهبان و سلاح‌دار است، مورد اختلاف است و به صورت خاندار[۲] نیز آمده و برخی به جای آن حیدر آورده‌اند[۳]؛ اما در بیشتر مآخذ جاندار ترجیح داده شده است.[۴]
وی در یکی از نواحی لبنان کنونی زاده شد. از شرح زندگی و دوران تحصیل او چه در کودکی و چه بعد از آن اطلاع دقیقی نداریم، فقط می‌دانیم که وی از شیخ بهایی، اجازه روایت داشته است.[۵]
ابن جاندار به ایران نیز مسافرت کرد و مدتی در اصفهان اقامت گزید، [۶] اما معلوم نیست که این سفر در چه سالی و به چه قصدی بوده است. وی که همواره در سفر بود، عاقبت در ۱۰۷۴ق به حیدرآباد هند رفت[۷] و در همانجا درگذشت.
شخصیت علمی و ادبی
شیخ حر عاملی علم و ادب او را ستوده است و در فضیلت اشعارش گوید: اشعار او مخصوصاً در مدح اهل‌بیت(ع) نیکو و لطیف است.[۸] محبی[۹] نیز می‌گوید که وی در ساختن شعر استعداد فراوان داشته و اشعارش زیبا و دارای مضامینی بدیع است.
ابن جاندار ابیاتی در مدح ابن معصوم و قصایدی در مدح پدر او سروده است.[۱۰] قصایدی که ابن جاندار در مدح پدر او سروده، همه به سبک و قالب اشعار کهن عرب است و کمتر اثری از نوآوری در آنها به چشم می‌خورد.[۱۱]
ابن جاندار علاوه بر شعر و ادب به علومی چون منطق و حدیث نیز می‌پرداخت. بنا به گفته ابن معصوم وی در اواخر عمر به علم طب روی آورد.[۱۲] وی در استنباط احکام شرعی از روش اخباریان پیروی می‌نمود.[۱۳]
تالیفات
از ابن جاندار آثار چاپی و خطی باقی مانده که به شرح زیر است:
- دیوان شیخ حسین بن شهاب الدین، اسکندریه، ۱۲۹۰ق، چاپ سنگی[۱۴]
- عقود الدرر فی حل ابیات المطول و المختصر: این کتاب شرحی بر شواهد ابیات کتاب‌های مطول و مختصر سعدالدین تفتازانی است که چندین بار در ایران و کشورهای دیگر به چاپ رسیده است.[۱۵]
- هدایة الابرار الی طریقة الائمه الاطهار: این کتاب که دارای یک مقدمه، ۸ باب و یک خاتمه است، به بیان موارد نزاع بنت طرفداران و مخالفان اجتهاد و صحت و حجیت احادیث موجود و علم درایه و اینکه هر واقعه‌ای نزد ائمه(ع) دارای حکمی معین و دلیلی قطعی است و بطلان اجتهاد و تقلید و عمل به احتیاط و نیز غفلتهای اصولیان متأخر پرداخته است.[۱۶] شیخ حر عاملی، [۱۷] کشمیری[۱۸] و بغدادی[۱۹] سهواً این کتاب را در اصول دین دانسته‌اند. مؤلف نگارش آن را در ربیع الثانی ۱۰۷۳ق به پایان برده است. نسخه‌های این کتاب در کتابخانه‌های ایران و عراق موجود است.[۲۰]
- همچنین قصیده‌ای در ۱۷ بیت با قافیه "حا" از اشعار او می‌شناسیم که در کتابخانه ملی تبریز به شماره ۱۱/۱۰۳۵ ضمن مجموعه‌ای به نام قصاید متفرقه آمده است.[۲۱]، نسخه دیگری نیز از آن در کتابخانه برلین موجود است.
آثار دیگر
آثار دیگری نیز به وی منسوب است که فعلاً اثری از آن در دست نیست. این آثار عبارتند:
- ارجوزة فی المنطق
- ارجوزة فی النحو
- کتاب الاسعاف
- حاشیة البیضاوی[۲۲]
- حاشیة المطول
- رسالة فی طریقة العمل
- رسائل فی الطب[۲۳]
- رسائل فی اصول الدین
- السلاسل والاغلال که قصایدی در اهاجی [۲۴]
- شرح نهج البلاغه که شرحی بزرگی است[۲۵]
- کتاب بزرگی در طب
- کتاب مختصری در طب[۲۶]
- کنز اللآلی که قصایدی در مدح است[۲۷]
- مختصر الاغانی.[۲۸]
پانویس
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷؛ انوار الربیع فی انواع البدیع، ج۱، ص۸۱
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷
- ↑ حر عاملی،امل الامل، مطبعة الاداب. النجف الاشرف، ج۱، ص۷۰
- ↑ نک: خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۲، ص۹۰؛ معجم المؤلفین، ج۴، ص۱۲؛ الاعلام، ج۲، ص۲۳۵؛ معجم ادباء الاطباء، ج۱، ص۱۳۳
- ↑ نجوم السماء فی تراجم العلماء، ص۹۴
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷؛ انوار الربیع فی انواع البدیع، ج۱، ص۸۱
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰-۷۱
- ↑ خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۱، ص۹۰
- ↑ نک: سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۸- ۳۵۹
- ↑ ابن معصوم، انوار الربیع فی انواع البدیع، ج۱، ص۸۱؛ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۵۱
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷
- ↑ اعیان الشیعة، ج۶، ص۳۶
- ↑ الذریعة، ج۹(۱)، ص۲۴۸
- ↑ چاپی عربی، ص۶۲۹؛ چاپی سرکیس، ج۲، ص۱۲۶۴
- ↑ کشف الحجب و الاستار عن السماء الکتب و الاسفار، شماره ۳۳۹۴
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
- ↑ نجوم السماء فی تراجم العلماء، ص۹۳
- ↑ ایضاح المکنون، ج۲، ص۷۱۸
- ↑ فهرست آستان قدس، ج۶، ص۹۸
- ↑ فهرست ملی تبریز، ج۳، ص۱۰۲۶
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰-۷۱
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
- ↑ خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ص۹۰؛ ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۰
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰
- ↑ ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۸۷
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
منابع
- آستان قدس، فهرست
- آقابزرگ، الذریعه.
- ابن معصوم، صدرالدین، انوار الربیع فی انواع البدیع، به کوشش شاکر هادی شکر، نجف، ۱۳۸۸ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۹۴۷م.
- حر عاملی، محمد، امل الامل، به کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.
- خلیلی، محمد، معجم ادباء الاطباء، نجف، ۱۳۶۵ق/۱۹۴۶م.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، ۱۹۸۶م.
- سرکیس، چاپی.
- کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، ۱۹۵۷م.
- کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم، ۱۳۹۴ق.
- کنتوری، اعجاز حسین، کشف الحجب و الاستار عن السماء الکتب و الاسفار، به کوشش محمد هدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۵م.
- محبی، محمد امین، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، بیروت، مکتبه خیاط؛ *مشار، چاپی عربی.
- ملی تبریز، خطی.
- همو، سلافه العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، تهران، ۱۳۲۴ق.
پووند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی