محمد مرزوق عرب‌حائری
 تصویری از حاج مرزوق در میانسالی | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | محمد مرزوق عرب‌حائری |
| لقب | حاج مرزوق |
| تاریخ درگذشت | ۱۷ تیر ۱۳۲۹ش |
| شهر درگذشت | تهران |
| کشور درگذشت | ایران |
| آرامگاه | قبرستان نو |
| فرزندان | چهار فرزند (۳ دختر و ۱ پسر) |
| مذهب | شیعه دوازده‌امامی |
| پیشه | مداح، شاعر |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| شاگردان | اکبر ناظم شاه‌حسین بهاری محمد علامه محمدعلی اسلامی |
محمد مَرزوق عرب‌حائری، (درگذشت: ۱۳۲۹ش) معروف به حاج‌مرزوق از عالمان دینی اهل کربلا و از پیشگامان تحول در آیین‌های عزاداری در ایران به‌شمار می‌رود. او در سال ۱۲۷۰ش به ایران عزیمت کرد و با انتقال سبک‌های سنتی سینه‌زنی به تهران، تأثیری ماندگار بر فرهنگ عزاداری گذاشت.
زندگینامه
محمد مرزوق عرب‌حائری، مشهور به حاج‌مرزوق[۱] از طلاب علوم دینیِ اهل کربلا بود.[۲] پس از تأسیس هیئت بَزّازهای تهران، احمد ناظم در سفری به کربلا، با حاج‌مرزوق آشنا می‌شود و از وی دعوت به حضور در تهران می‌کند که این دعوت مورد پذیرش حاج‌مرزوق قرار نمی‌گیرد.[۳] دومین دعوت از سوی هیئت بنی‌فاطمه در سال ۱۲۷۰ش باعث شد تا به تهران سفر کند.[۴] او تحصیلات علوم دینی خود را در تهران آغاز کرد و پس از مدتی لباس روحانیت به تن کرد اما از سال ۱۳۱۰ش به بعد، عمامه را کنار گذاشت.[۵]
حاج‌مرزوق ۱۷ تیر سال ۱۳۲۹ش در تهران درگذشت[۷] و پس از تشییع جنازه، در ری، به قم منتقل شد[۸] و در قبرستان نو دفن شد.[۹] از حاج‌مرزوق روایت‌های معنوی و کرامات بسیاری نقل شده که نشانه‌ای از زندگی معنوی او قلمداد شده است. پس از درگذشت او نیز عده‌ای از جایگاه معنوی وی در برزخ خبر دادند.[۱۰]
تأثیر بر مداحی و عزاداری ایران
بر پایه برخی گزارش‌ها حضور حاج مرزوق در ایران سبب شد تا سبک سینه‌زنی جدیدی در تهران مرسوم شود. شیوه‌های نوین مرزوق در سینه‌زنی، بعدها توسط افراد دیگری چون شاه‌حسین بهاری و اکبر ناظم پیشرفت کرد. پیش از وی، عزاداری‌های تهران به سبک سه‌ضرب و بدون وقفه انجام می‌شد.[۱۱] حاج‌مرزوق نوع سینه‌زنی «واحد» و «دمِ سرپا» و «زمینه‌خوانی» را در هیئت‌های مذهبی رایج کرد. او همچنین سعی داشت تا لباسی همانند لباس خود را به عنوان لباس صنف مداحان مرسوم سازد؛ اما در این کار، موفق نبود. گفته شده است که او کتی بدون لبه، عبایی بر دوش و فینه‌ای مصری بر سر داشت که پارچه‌ای شیری‌رنگ (در مورد سادات: پارچه‌ای سبز) پایین آن پیچیده شده بود.[۱۲]
به گزارش برخی منابع تحلیلی، حاج‌مرزوق با ایجاد سبک نوینی در آیین چهارپایه در شب‌های مسلمیه در حرم عبدالعظیم حسنی و تربیت شاگردانی، چون اکبر ناظم، شاه‌حسین بهاری، محمد علامه، و محمدعلی اسلامی، نقشی کلیدی در ترویج فرهنگ نوین عزاداری ایفا کرد. این شاگردان به انتشار سبک و سنت‌های او در میان هیئت‌های عزاداری پرداختند.[۱۳] گفته شده که نام‌گذاری هر یک از شب‌های دهه اول محرم به یکی از شهیدان کربلا از ابداعات او بود.[۱۴] تأثیرات او در سبک و کیفیت عزاداری و مداحی سبب شد تا برخی از پژوهشگران او را پدر نوحه‌خوانی معاصر ایران لقب دهند.[۱۵]
در موضوع زندگی حاج مرزوق و بررسی تاثیرگذاری او بر فرهنگ مداحی ایران، مستندی با عنوان «حاج مرزوق» به کارگردانی بابک مینایی و به کوشش سازمان هنری رسانه ای اوج ساخته شده است.[۱۶]
نمونه شعر
از جمله اشعار منسوب به حاج‌مرزوق، شعر ذیل است:[۱۷]
پانویس
- ↑ مظاهری، «حاج مرزوق: مربیِ خارجیِ مداحیِ ایرانی»، انصاف‌نیوز.
- ↑ «زندگینامه حاج محمد مرزوق»، سایت رسمی شورای هیئات مذهبی استان قم.
- ↑ مطهر، مستند «حاج مرزوق»، دقیقه: ۶–۸.
- ↑ «زندگینامه حاج محمد مرزوق»، سایت رسمی شورای هیئات مذهبی استان قم.
- ↑ مطهر، مستند «حاج مرزوق»، دقیقه: ۶–۸.
- ↑ «حاج مرزوق و مراسم مسلمیه»، در پایگاه دعا و نغمه‌های مذهبی.
- ↑ مظاهری، «حاج مرزوق: مربیِ خارجیِ مداحیِ ایرانی»، انصاف‌نیوز.
- ↑ مطهر، مستند «حاج مرزوق»، دقیقه: ۴۹.
- ↑ مظاهری، «حاج مرزوق: مربیِ خارجیِ مداحیِ ایرانی»، انصاف‌نیوز.
- ↑ «زندگینامه حاج محمد مرزوق»، سایت رسمی شورای هیئات مذهبی استان قم.
- ↑ «زندگینامه حاج محمد مرزوق»، سایت رسمی شورای هیئات مذهبی استان قم.
- ↑ مظاهری، «حاج مرزوق: مربیِ خارجیِ مداحیِ ایرانی»، انصاف‌نیوز.
- ↑ «زندگینامه حاج محمد مرزوق»، سایت رسمی شورای هیئات مذهبی استان قم.
- ↑ «روایت زندگی پدر نوحه‌خوانی معاصر ایران در مستند پرتره «حاج مرزوق عرب حائری»»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ مظاهری، «حاج مرزوق: مربیِ خارجیِ مداحیِ ایرانی»، انصاف‌نیوز.
- ↑ مستند «حاج مرزوق»، دقیقه: ۶–۸.
- ↑ «حاج مرزوق عزاداری مسلمیه در شهرری را براه انداخت»، خبرگزاری ایرنا.
منابع
- «زندگینامه حاج محمد مرزوق»، سایت رسمی شورای هیئات مذهبی استان قم، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۳ش.
- «روایت زندگی پدر نوحه‌خوانی معاصر ایران در مستند پرتره «حاج مرزوق عرب حائری»»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۳ش.
- «حاج مرزوق عزاداری مسلمیه در شهرری را براه انداخت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۳ش.
- مطهر، مهدی، مستند «حاج مرزوق»، به کارگردانی بابک مینایی، ۱۳۹۵ش، نمایش داده شده در: عماریار.
- مظاهری، محمدحسام«حاج مرزوق: مربیِ خارجیِ مداحیِ ایرانی»، انصاف‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۰ آذر ۱۴۰۳ش.