تیر سه‌شعبه
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جای‌ها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبت‌ها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت | |
تیر سه‌شُعبه تیری است که سه جهت داشته و به نوشته برخی کتاب‌های مقتل، در روز عاشورا به قلب امام حسین(ع) اصابت کرده است. برخی منابع متأخر، اصابت تیر سه‌شعبه به علی اصغر و عباس بن علی را نیز نقل کرده‌اند ولی چند منبع پژوهشی این نقل‌ها را غیرمستند دانسته‌اند.
تیر سه‌شعبه در حادثه کربلا
تیر سه‌شعبه نوعی تیر است که در جنگ‌های گذشته استفاده شده است. در کتاب‌های مرتبط با واقعه کربلا چند بار به این نوع از تیر اشاره شده است. سوگنامه آل محمد که جزو کتاب‌های متأخر است نوشته که در واقعه کربلا حرمله سه عدد تیر سه‌شعبه با خود آورده بوده است. یکی از آن‌ها را به گلوی علی اصغر فرزند شیرخواره امام حسین(ع)، دیگری را به چشم عباس بن علی و سومی را به قلب امام حسین(ع) زده است.[۱] او این سخن را از کتاب منهاج الدموع نقل کرده است که حرمله خطاب به مختار ثقفی چنین ادعا کرده است.[۲] نویسندگان کتاب دانشنامه امام حسین(ع) این سخن را غیر قابل اعتماد دانسته‌اند.[۳] چنان که در کتاب مقتل جامع سید‌الشهدا نیز شهادت علی‌اصغر با تیر سه‌شعبه را ناشی از گزارش مقتل‌های متأخر مثل تذکرة الشهدا و کبریت احمر دانسته‌اند.[۴]
اصابت تیر سه‌شعبه به امام حسین(ع)
بنا بر نقل کتاب دانشنامه امام حسین اصابت تیر سه‌شعبه به قلب امام حسین(ع) در کتاب‌های مقتل الحسین خوارزمی[۵] و مثیر الاحزان ابن نما[۶] آمده است. در پاورقی همین کتاب نوشته‌اند که تیر به سینه امام حسین(ع) اصابت کرده است؛ نه قلب او؛ زیرا اگر به قلب اصابت می‌کرد، فرصتی برای اقدامات بعدی ایشان نبود؛ چنان‌که در نقل مناقب ابن شهرآشوب نیز از کلمه صدر به معنای سینه استفاده شده است.[۷]
تیر سه‌پیکان یا سه‌شعبه؟
در سریال مختارنامه تصویری از یک تیر با سه‌پیکان در نوک آن نمایش داده شده است. برخی از پایگاه‌های اینترنتی در واکنش به این تصویر، تصاویری از تیر‌های سه‌شعبه منتشر کردند تا تفاوت بین تیر سه‌پیکان را با تیر سه‌شعبه توضیح دهند.[۸] [۹] در فصلنامه معارف حسینی نیز ادعا شده است که ادب‌شناسان عربی گفته‌اند در گذشته هم تیر سه‌پیکان وجود داشته است هم تیر سه‌شعبه.[۱۰] نویسنده ادعای خود را به تحقیقات خود مستند کرده و منبعی ارائه نکرده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ محمدی اشتهاردی، سوگنامه آل محمد، ۱۳۸۰ش، چ۱۷، ص۵۳۵.
- ↑ محمدی اشتهاردی، سوگنامه آل محمد، ۱۳۸۰ش، چ۱۷، ص۵۳۵.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۳۵-۳۷.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید‌الشهدا، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۵۴ پانویس.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۲۲۰-۲۲۱.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۲۲۱، پانویس.
- ↑ «تیر سه شعبه یا سه پیکان، کدامیک صحیح است؟»، وبلاگ بهار جوانی.
- ↑ «تصور اشتباهی که همه از تیر سه شعبه دارند»، وبگاه باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ فخر روحانی، «تیر سه‌شعبه»، ص۱۵۱.
- ↑ فخر روحانی، «تیر سه‌شعبه»، ص۱۵۱.
منابع
- «تیر سه شعبه یا سه پیکان، کدامیک صحیح است؟»، وبلاگ بهار جوانی، تاریخ بازدید: ۲ شهریور ۱۳۹۹.
- «تصور اشتباهی که همه از تیر سه شعبه دارند»، وبگاه باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۶ مهرم ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲ شهریور ۱۳۹۹
- فخرروحانی، محمدرضا، «تیر سه‌شعبه»، فصلنامه معارف حسینی، شماره ۱۰، تابستان ۱۳۹۷ش.
- گروهی از تاریخ پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- محمدی اشتهاردی، محمد، سوگنامه آل محمد، چاپ ۱۷، قم، انتشارات ناصر، ۱۳۸۰ش.
- محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین(ع)، (ج۷)، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق/۱۳۸۸ش.