قطع رحم

اخلاق

آیات اخلاقی
آیات افک • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه نجوا • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه ایثار
احادیث اخلاقی
حدیث قرب نوافل • حدیث مکارم اخلاق • حدیث معراج • حدیث جنود عقل و جهل
فضایل اخلاقی
تواضع • قناعت • سخاوت • کظم غیظ • اخلاص • خشیت • حلم • زهد • شجاعت • عفت • انصاف • اصلاح ذات البین • عیب‌پوشی • بلاکشی
رذایل اخلاقی
تکبر • حرص • حسد • دروغ • غیبت • سخن‌چینی • تهمت • بخل • عاق والدین • حدیث نفس • عجب • عیب‌جویی • سمعه • قطع رحم • اشاعه فحشاء • کفران نعمت
اصطلاحات اخلاقی
جهاد نفس • نفس لوامه • نفس اماره • نفس مطمئنه • محاسبه • مراقبه • مشارطه • گناه • درس اخلاق • استدراج
عالمان اخلاق
ملامهدی نراقی • ملا احمد نراقی • میرزا جواد ملکی تبریزی • سید علی قاضی • سید رضا بهاءالدینی • سید عبدالحسین دستغیب • عبدالکریم حق‌شناس • عزیزالله خوشوقت • محمدتقی بهجت • علی‌اکبر مشکینی • حسین مظاهری • محمدرضا مهدوی کنی
منابع اخلاقی
قرآن • نهج البلاغه • مصباح الشریعة • مکارم الاخلاق • المحجة البیضاء • رساله لقاءالله (کتاب) • مجموعه وَرّام • جامع السعادات • معراج السعادة • المراقبات

قطع رَحِم به معنای قطع ارتباط و دیدار با خویشاوندان. یعنی ترک صله رحم ۰ یکی از گناهان کبیره که درباره خویشاوندان بدخُلق یا گناهکار نیز مُجاز نیست. قرآن و احادیث از قطع رحم نهی وبر صله رحم تأکید کرده‌اند. بنابر حدیثی قدسی، صله رحم از رحمت خداست و هر کس آن را ترک کند، از رحمت او محروم خواهد ماند.

مفهوم‌شناسی

واژه رحم، در «قطع یا صله رحم» استعاره برای قرابت و خویشاوندی است. قطع رحم در مقابل صله رحم بوده و عبارت است از: «قطع ارتباط با خویشان هرچند به چندین واسطه به فرد منسوب باشند.»

برخی از نام‌ها و صفات خداوند مانند رحمان و رحیم از نظر واژگانی و معنایی با «رَحِم»، هم‌ریشه‌اند. در یک حدیث قدسی آمده است: «من خدای رحمان هستم؛ رَحِم را خلق کردم و نام آن را از نام خود گرفتم؛ پس هر کس صله رحم کند او را به رحمت خویش متصل سازم و هر کس قطع رحم کند، او را از رحمت خویش دور نمایم».

محدوده خویشاوندان

امام رضا(ع)

ما برای زیاد شدن عمر، وسیله‌ای جز صله رحم نمی‌شناسیم. صله رحم به اندازه‌ای در زیاد شدن عمر مؤثر است که شخصی که از عمرش سه سال مانده است، خداوند به سبب صله رحم سی سال به عمرش می‌افزاید که مجموعا سی و سه سال می‌شود و کسی که از عمرش سی و سه سال تمام باقی مانده است، خداوند به سبب قطع رحم سی سال از عمرش برمی‌دارد و آن را به سه سال کاهش می‌دهد.

اصول کافی، ج ۲، ص۱۵۲، ح ۱۷.

خویشاوندی دو گونه است:

• خویشاوندی نَسَبی که از طریق رحم پیدا می‌شود، مانند پدر، مادر، فرزندان، برادر، خواهر، عمو، عمه، دایی، خاله، پدربزرگ و مادربزرگ و فرزندان همۀ کسانی که آن‌ها را خویشاوندان نسبی و اَرحام می‌نامند. قطع رحم با این گروه جایز نیست.
• خویشاوندی سببی که از طریق ازدواج به وجود می‌آید؛ مانند خویشاوندی میان زن و شوهر و خویشان دو طرف. درباره اینکه آیا حرمت قطع رحم شامل این گروه هم می‌شود یا خیر،‌ اختلاف نظر وجود دارد.

حکم قطع رحم

اسلام قطع رحم راحرام و شدید نهى کرده و از گناهان کبیره شمرده است. در حدیثی ردیف شرک به خدا دانسته شده است،

خداوند درقران قطع کننده رحم را لعن نموده و تهدید کرده که چشم و گوش او را از درک حقایق ناتوان می‌سازد. امام سجاد(ع) فرمود: «از همنشینی با کسی که از خویشانش بریده است بپرهیز.چنانکه من یافتم چنین فردی درسه جای قرآن مورد لعنت واقع شده است:

1. در سوره بقره آیه ۲۵ می فرماید: «آنهائی که عهد الهی را پس از بستن پیمان می شکنند و می برند آن چیزی را که خداوند امر به پیوستن ( قطع رحم می کنند) و در روی زمین فساد می کنند، ایشان زیانکارانند»
2. در سوره رعد آیه۲۶ می فرماید: «آنان که پیمان خدای را پس از محکم شدن می شکنند و می برند و آنچه را که خدا به پیوند آن امر فرموده و در زمین فساد می کنند برایشان لعنت و محرومیت از رحمت خدا است و برای ایشان جایگاه بدی است. یعنی جایشان در دوزخ است».
3. در سوره محمد (ص) آیات ۲۲و۲۳ می فرماید: *فَهَلْ عَسَیتُمْ إِن تَوَلَّیتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحَامَکمْ﴿۲۲﴾ أُولَـئِک الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّـهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمَی أَبْصَارَهُمْ (ترجمه:پس [ای منافقان،] آیا امید بستید که چون [از خدا] برگشتید [یا سرپرست مردم شدید] در [روی] زمین فساد کنید و خویشاوندی‌های خود را از هم بگسلید؟ اینان همان کسانند که خدا آنان را لعنت نموده و [گوش دل] ایشان را ناشنوا و چشمهایشان را نابینا کرده است.)^[؟–؟]

در روایات و سیره زندگی اهل بیت(ع) کمک، حمایت و محبت به خویشاوندان کاملا روشن است و به شدت از قطع رابطه باخویشان نهی شده و قطع رحم به عنوان عامل دوری از لطف و رحمت خدا معرفی گردیده است.

صله رحم به قدری در نظر خداوند اهمیت دارد که حتی اگر فاسقان ارتباط خوبی با اقوام و خویشان خود داشته باشند، خداوند روزی آنها را افزون می‌کند؛ ولی در مقابل، اگر کسانی که اهل نماز و روزه‌اند، در صورت قطع رحم، علاوه بر عذاب آخرت، از عمر و روزی آنها کاسته می‌گردد. تمام مراجع تقلید قطع رحم را حرام می‌­دانند. به عنوان نمونه:

1. آیت الله خامنه‌ای می‌­نویسد: «قطع رحم با کسانى که از خویشاوندان نَسَبى مى‌باشند، جایز نیست و صلۀ رحم متوقف بر مراوده و رفت و آمد ‏نیست و با احوال­پرسی و پیغام فرستادن از طریق تلفن یا نامه هم محقق مى‌شود».
2. آیت الله سیستانی هم می‌نویسد: «قطع رحم، حرام است حتی اگر چه او جلوتر بریده باشد، نمازخوان نباشد، شراب‌خوار هم باشد و یا به برخی احکام دینی بی اعتنا باشد مثل حجاب و جز آن‌طوری که موعظه و ارشاد و راهنمایی هم سود نبخشد. البته به شرط آنکه چنان صله رحم و پیوندی، موجب نشود که او برکار حرام تأئید و تشویق شود.

برخی از فقها معتقدند حتّی اگر ارتباط با بعضی از خویشان و رفت‌وآمد به منزلشان باعث ناراحتی آنها شود و سبب اهانت به ما شود، همچنان وظیفه صله رحم از بین نمی‌رود و باید ارتباط را به روش‌های دیگری حفظ کرد.

پیامدهای قطع رحم

برخی از پیامدهای بریدن رابطه از خویشان و بستگان عبارتند از:

لعنت خدا مجازات سریع دنیوی دور ماندن از بهشت سودمند نبودن سایر کارها کمک نرساندن ملائکه رحمت قرار گرفتن ثروت جامعه در دست پلیدان محروم ماندن فرد و اطرافیان او از رحمت الهی

مراتب

وصیت امام علی(ع) در لحظات آخر عمر خویش:
وعلیکم بالتواصل والتباذل وایاکم والتدابر و التقاطع... (ترجمه: وبر شما لازم است که پیوندهای دوستی و محبت را محکم کنید و بذل و بخشش را فراموش نکنید واز پشت کردن به هم و قطع رابطه برحذر باشید.)

نهج البلاغه، نامه شماره۴۷.

قطع رحم دارای مراتب و درجاتی است و ملاک تحققش فهم عرفی است. اما این موارد از مهم ترین موارد است:

1. قطع رحم زبانی
2. قطع رحم قلبی
3. قطع رحم مالی
4. قطع رحم عملی [۲۵]

قطع رحم با گناهکار

اگر یکی از اقوام انسان اهل گناه بوده و نسبت به مسائل دینی بی‌توجه باشد، تنها در صورتی می‌توانیم با او قطع رابطه کنیم که احتمال دهیم این کار موجب دوری او از ارتکاب گناه می‌گردد. در سوره توبه، حضرت ابراهیم برای عمویش استغفار کرد و یکی از موارد صله رحم را انجام داد، ولی بعد از این که متوجه شد او دشمن خدا است از او بیزاری جست و با او قطع رحم کرد.

جستار وابسته

1. صله رحم

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینةالبحار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۸ق.
• طاهری خرم آبادی، صلة الرحم و قطیعتها، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق
• نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت: لاحیاء التراث، طبعة الاولی، قم، ۱۴۰۷ ق.
• مجلسی، محمد تقی، بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ۱۴۰۳ق.

کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، مترجم صادق حسن زاده، جاپ اول، قم، صلوات، ۱۳۸۳.ش.

• خامنه‌ای، استفتائات
• سیستانی، توضیح المسائل،