علم لدنی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{اعتقادات شیعه}}'''علم لَدُنّی''' دانشی است که از جانب [[خدا|خداوند]] و از راه‌های غیرعادی و بدون یادگیری، به برخی از انسان‌ها داده می‌شود. منشأ این اصطلاح را عبارت «وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًاً؛ از نزد خود، به او دانشی آموخته بودیم» در [[آیه ۶۵ سوره کهف]] دانسته‌اند.  

مقصود از علم لدنّی دانشی است که بدون واسطه‌‌ و مستقیماً از خداوند دریافت می‌شود.<ref>نراقی، خزائن، ۱۳۷۸ش، ۴۹۹؛‌ تهانوی، موسوعة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۲۳‍۱؛ حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۳۰؛ سجادی، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.</ref> به‌گفتهٔ [[ملا احمد نراقی]]، علم لدنی از راه‌هایی مثل [[وحی]]، [[رؤیای صادقه|رؤیت در خواب]]، [[کشف و شهود|شهود و مکاشفه]] شکل می‌گیرد.<ref>نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۲-۵۳.</ref>‌‌ وی این نوع علم را برتر از دیگر علوم و بلکه علم حقیقی می‌داند.<ref>نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۳.</ref>

[[سید کمال حیدری]] با استناد به [[آیه ۵۱ سوره شوری|آیهٔ ۵۱ سورهٔ شوریٰ]]، علم لدنّی را به دو قسمِ باواسطه و بدون‌واسطه تقسیم کرده است.<ref>حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۲۹.</ref> کسانی هم این علم را به سه گونهٔ [[وحی]]، [[الهام]] و فِراسَت دانسته‌اند.<ref>فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.</ref> وحی را مختص [[پیامبران|انبیا]] و الهام را مربوط به اولیای الهی دانسته‌اند. فِراسَت نیز آگاهی بدون استدلال از غیب بر اثر مشاهدهٔ نشانه‌هاست که  مخصوص [[ایمان|مؤمنان]] خاص است.<ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۴۰۶-۱۴۰۷.</ref>

در مقابل، نظری وجود دارد که دایرهٔ علم لدنّی را شامل همه علوم می‌داند که علوم غیبی و علوم دنیوی را شامل می‌شود.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> برای نمونه، دانش ساخت زره که خداوند در [[آیه ۸۰ سوره انبیاء|آیهٔ ۸۰ سورهٔ انبیاء]] به آن اشاره ‌می‌کند، علمی مادی است، ولی از جانب خداوند به [[داوود (پیامبر)|حضرت داوود(ع)]] اعطا شد.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> بر این اساس، علم لدنّی شامل هر علمی است که بدون اکتساب و تجربه باشد و از جانب خداوند افاضه شده باشد؛ چه علم مربوط به غیب باشد و چه مربوط به دنیا که با اکتساب نیز قابل کشف است.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref>

[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مفسر قرآن، برخی آیات قرآن را مرتبط با علم لدنی از جانب خداوند دانسته است. از جمله در تفسیر [[آیه ۶۵ سوره کهف]]، گفته این آیه علم خاص [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] را بیان می‌کندکه از اسباب عادی مثل فکر و حس حاصل نشده بود.<ref>طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.</ref>‌ وی از عبارت «من لدنّا» در این آیه چنین برداشتی کرده است.<ref>طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.</ref>‌ در نگاه او، این علم مختص اولیای الهی است.<ref>طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.</ref>‌ [[محمد صادقی تهرانی|صادقی تهرانی]] نیز این علم را غیر از یادگیری از مخلوقات می‌داند که از طریق وحی یا الهام صورت می‌گیرد.<ref>صادقی تهرانی، الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن و السنه، ۱۴۰۶ق، ج۱۸، ص۱۴۶.</ref>‌ به باور وی، این وحی لزوماً از سنخ وحی بر انبیا نیست.<ref>صادقی تهرانی، الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن و السنه، ۱۴۰۶ق، ج۱۸، ص۱۴۶.</ref> همچنین در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، ذیل  آیهٔ «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ؛ علمی را به تو آموخت که نمی‌توانستی بدانی»،<ref>سوره نساء، آیه ۱۱۳.</ref> بیان شده که مراد علمی است که از طریق اسباب و لوازم عادی، برای پیامبر قابل حصول نبود.<ref>طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۸۰.</ref>

از نگاه عالمان شیعه،‌ در‌‌ [[حدیث|احادیث]] نقل‌شده از [[امامان شیعه]] نیز به این نوع علم برای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] اشاره شده است. برای مثال، در روایتی آمده است از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] دربارهٔ علم امام سؤال کردند. وی پاسخ داد منشأش وراثت از جانب پیامبر(ص)‌ است. سپس پرسش‌کننده گفت ما عقیده داریم علم شما با [[الهام|الهام قلبی]] است و امام تأیید کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۴.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در شرح این روایت نوشته است امام علم لدنی و الهامی نیز دارد.<ref>مجلسی، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref>