طول عمر امام مهدی(عج): تفاوت میان نسخه‌ها

'''طول عمر امام مهدی(عج)''' به معنای زنده بودن [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] از [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵ق]] تا [[ظهور امام زمان|ظهور]]، از باورهای [[امامیه]] و برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] است. طول عمر ایشان تا [[۱۴۴۶ق]] به بیش از ۱۱۹۰ سال رسیده است. مخالفان امامیه از جمله [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]] و [[ناصر القفاری]] چنین عمری را بعید شمرده و آن را یکی از مستندات خود برای انکار [[ولادت امام مهدی(عج)|تولد امام مهدی(عج)]] قرار داده‌اند. به دلیل فراتر نرفتن عمر امام مهدی(عج) از میزان عرفی آن تا حدود [[سال ۳۷۰ هجری قمری|۳۷۰ق]] علمای امامیه بحثی راجع به طول عمر وی در آثار خود مطرح نکرده‌اند و نخستین بار [[شیخ صدوق]] در [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌ الدین و تمام النعمة]] بخشی را به این مسئله اختصاص داده است.

علمای امامیه در تبیین امکان طول عمر غیرعادی، به دلایلی تمسک کرده‌اند. گفته شده این مسئله از نظر عقلی ممکن است و هر [[ممکن الوجود|ممکنی]] در حیطه قدرت خداست. در [[قرآن|قرآن کریم]] مواردی چون [[نوح (پیامبر)|نوح]]، [[حضرت خضر|خضر]] و [[عیسی (پیامبر)|عیسی]] وجود دارند که عمر‌های طولانی داشته‌اند. در [[حدیث|روایات]] نیز علاوه بر ذکر شدن افرادی دارای عمر طولانی، به طول عمر امام مهدی(عج)‌ اشاره شده است. [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] این روایات را در [[تواتر|حد تواتر]] می‌داند. همچنین وقوع عمرهای طولانی خارق‌العاده را مورد پذیرش و اتفاق [[ادیان الهی]] دانسته‌اند. از نظر علم تجربی نیز اگر بتوان عوامل پیری و بیماری را کنترل کرد تحقق عمر طولانی و حتی جاودان ممکن است. مستندات تاریخی نیز نشان می‌دهند که در همه زمان‌ها چه زمان پیش از اسلام و چه پس از آن افراد دارای عمر طولانی فراتر از معمول وجود داشته‌اند.

مسئله طول عمر امام مهدی(عج) علاوه بر طرح شدن در آثار علمای امامیه، موضوع مستقل کتاب‌هایی نیز بوده است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب «البرهان علی صحّة طول عمر الامام صاحب الزمان» اثر [[محمد بن علی کراجکی|ابوالفتح کراجکی]] نوشته شده در [[سال ۴۲۷ هجری قمری|۴۲۷ق]] اشاره نمود.

طول عمر امام مهدی(ع) به معنای ادامه‌دار بودن حیات وی پس از [[ولادت امام مهدی(عج)|تولد]] در قرن سوم هجری قمری تا [[ظهور امام زمان|ظهور]]، یکی از باورهای امامیه<ref>رضوانی، تولد حضرت مهدی، ۱۳۸۶ش، ص۶۰-۶۱؛ برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۳۹؛ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۴۱۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۸؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۲.</ref> و برخی علمای اهل‌سنت<ref>العمیدی، المهدی المنتظر فی الفکر الاسلامی، ۱۴۲۵ق، ص۱۳۶-۱۴۱؛ محمود، ولادة الامام المهدی فی کتب الفریقین، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۷-۴۰۲؛ برای نمونه نگاه کنید به: نصیبی شافعی، مطالب السؤول، ۱۴۱۹ق، ص۳۱۱-۳۱۹؛ ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۵۰۶-۵۰۷؛ گنجی شافعی، البیان، ۱۴۰۴ق،‌ ص۵۲۱؛ حمویی جوینی، فرائد السمطین، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۱۳۴. </ref> است. بر این اساس عمر امام مهدی(عج)، از [[نیمه شعبان|نیمه شعبان ۲۵۵ق]] تاکنون (محرم ۱۴۴۶ق) بیش از ۱۱۹۰ سال خواهد بود.  

از نگاه امامیه طول عمرِ خارج از عُرف ممکن بوده و نمونه‌هایی از آن وجود دارد.<ref>زینلی، «امام‌ مهدی(ع) و طول عمر (پیشینه و دلا‌ئل)»، ص۲۲۲-۲۲۳.</ref> با این حال مخالفین امامیه چنین عمر طولانی را بعید و غیر ممکن دانسته و حتی آن را به عنوان دلیلی برای انکار تولد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(عج)]] شمرده‌اند.<ref>زینلی، «امام‌ مهدی(ع) و طول عمر (پیشینه و دلا‌ئل)»، ص۲۲۳.</ref> برای نمونه [[ابن‌تیمیه حرانی]] (درگذشت: [[سال ۷۲۸ هجری قمری|۷۲۸ق]])‌ بر این باور است که بر اساس باور امامیه، مهدی عمری بیشتر از ۴۵۰ سال (تا زمان او) دارد. در صورتی که در امت اسلام چنین عمر طولانی ثبت نشده است. بر اساس روایات نیز چنین عمری در امت اسلام وجود ندارد. عمر طولانی [[نوح (پیامبر)|نوح]]، [[آدم (پیامبر)|آدم]] و [[حضرت خضر|خضر]] نیز نمی‌تواند تایید کننده شیعیان باشد زیرا آن‌ها برای امت پیامبر نیستند.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ص۹۱-۹۴.</ref> [[ناصر القفاری]] نیز با تاکید بر سخن ابن تیمیه بر آن است که در امت اسلامی عمر بیش از ۱۲۰ سال وجود ندارد. وی مدعی است [[حدیث صحیح|روایات صحیحی]] در این رابطه از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل شده است.<ref>قفاری، أصول مذهب الشیعة، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۶۶.</ref>

بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته، مسئله طول عمر امام مهدی(عج) در آثار مرتبط با مهدویت در [[امامیه]] بعد از سال ۳۷۰ق مورد توجه واقع شده است. در آثار پیش از این تاریخ همچون [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]،‌ [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[کتاب الغیبة (نعمانی)|الغیبة نعمانی]] به دلیل عرفی بودن عمر امام مهدی(عج) تا آن زمان چنین مسئله‌ای طرح نشده است.<ref>زینلی، «امام‌ مهدی(ع) و طول عمر (پیشینه و دلا‌ئل)»، ص۲۲۳.</ref> نخستین کتابی را که فصلی به این مسئله اختصاص داده است [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]] اثر [[شیخ صدوق]] (درگذشت: ۳۸۱ق)‌ دانسته‌اند.<ref>زینلی، «امام‌ مهدی(ع) و طول عمر (پیشینه و دلا‌ئل)»، ص۲۲۴.</ref>

بر اساس این دلیل، طول عمر خارق‌العاده محال نیست. و ازآن‌جایی که خداوند عالم و قادر است، اگر بخواهد می‌تواند عمر طولانی عطا کند.<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلخیص المحصل، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۳؛ علامه حلی، مناهج الیقین، ۱۴۱۵ق، ص۴۸۲.</ref> [[سید محمدباقر صدر|محمدباقر صدر]] (درگذشت: [[سال ۱۴۰۰ هجری قمری|۱۴۰۰ق]]) بر این باور است که غیرعادی بودن مسئله‌ای از باب اعجاز یا غیر آن موجب نمی‌شود تا از ممکن بودن خارج شود.<ref>صدر، بحث حول المهدی(عج)،‌ ۱۴۱۷ق، ص۵۳-۵۶.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]] (زاده: [[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]]) فیلسوف شیعه بر این باور است که اگر نفس انسان رشد کند، کمالاتی را می‌یابد که می‌تواند در عالم ماده و از جمله بدن خود تصرف کند و شرایط حیات مادی را در آن برقرار نگه دارد.<ref>جوادی آملی، عصاره خلقت، ۱۳۹۰ش، ص۲۴.</ref>

اشاره به نبوت ۹۵۰ ساله [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] در [[آیه ۱۴ سوره عنکبوت]]، از مستندات قرآنی علمای امامیه برای امکان عمر طولانی است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ مفید، المسائل العشر، ۱۴۲۶ق، ص۹۳؛ طبرسی، اعلام الوری، دارالکتب الاسلامیة، ص۴۷۲؛ ابن میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۴۰۶ق، ص۱۹۱؛ فیض کاشانی، علم الیقین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۹۶۶.</ref> همچنین [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] که طبق بیان قرآن در زمان [[حضرت موسی(ع)]] زنده بوده است،<ref>سوره کهف، آیات ۶۵-۸۲.</ref> به نقل [[شیخ مفید]] (درگذشت: [[سال ۴۱۳ هجری قمری|۴۱۳ق]]) به اجماع اهل نقل و سیره حیاتش ادامه‌دار است.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر، ۱۴۲۶ق، ص۸۳.</ref> [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] (درگذشت: [[سال ۶۹۲ هجری قمری|۶۹۲ق]]) با استناد به [[آیه ۱۵۹ سوره نساء]]، [[عیسی‌ (پیامبر)|حضرت عیسی(ع)]] را تا زمان خود زنده معرفی می‌کند.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۸۹.</ref>

[[شیخ طوسی]] (درگذشت: [[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]]) در [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|کتاب الغیبة]] روایاتی را ذکر می‌کند که اشاره به طول عمر خارق العاده امام مهدی(عج) دارد.<ref>شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۴۱۹-۴۲۲.</ref> اربلی در [[کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب)|کشف الغمه]] روایاتی را مبنی بر عمر طولانی برخی انبیاء همچون [[الیاس (پیامبر)|الیاس(ع)]]، عیسی(ع) و خضر(ع) را دلیل بر امکان عمر طولانی ذکر کرده و سپس روایاتی را مبنی بر حیات امام مهدی(عج) تا زمان ظهور گزارش می‌کند.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۸۹-۵۱۹.</ref> [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]] (درگذشت: [[سال ۶۷۹ هجری قمری|۶۷۹]] یا [[سال ۶۹۹ هجری قمری|۶۹۹ق]]) نیز به اتفاق نظر میان شیعه و سنی در زنده بودن الیاس(ع) و خضر(ع) از انبیاء و [[سامری]] و [[دجال]] از اشقیاء اشاره کرده و بیان می‌دارد اگر این افراد می‌توانند زنده باشند، پس ولی خدا نیز می‌تواند عمر طولانی داشته باشد.<ref>ابن میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۴۰۶ق، ص۱۹۲.</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] (درگذشت: ۱۰۹۱ق)‌ روایات وارد شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] در رابطه با طول عمر امام مهدی(عج) را در [[تواتر|حد تواتر]] می‌داند.<ref>فیض کاشانی، علم الیقین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۹۶۵.</ref>{{جعبه نقل قول|تاریخ بایگانی||عنوان=[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]]|نقل‌قول=سنت‌هایی از [[پیامبران]] در [[امام مهدی(عج)|قائم ما]] وجود دارد ... سنتی که از [[آدم (پیامبر)|آدم(ع)]] و [[نوح (پیامبر)|نوح(ع)]] در اوست، طول عمر است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref>|منبع=<small></small>|تراز=چپ|عرض=۲4۰px|حاشیه=۵px|اندازه خط=۱۲px|رنگ پس‌زمینه=#b6faa1|گیومه نقل‌قول=|تراز منبع=راست}}

 

به گفته [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]] (درگذشت: [[سال ۱۴۰۰ هجری شمسی|۱۴۰۰ش]]) از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]] و مهدویت‌پژوهان شیعه، در همه ادیان الهی به اتفاق باور به وجود افراد دارای عمر بسیار طولانی وجود دارد. برای نمونه در سِفر تکوین تورات، اصحاح ۵، آیات ۵، ۸،‌ ۱۱، ۱۴، ۱۷، ۲۰، ۲۷، ۳۱ و موارد دیگر، افرادی از انبیاء و غیر آنان را نام برده که دارای عمرهای بسیار طولانی چندساله بوده‌اند.<ref>صافی گلپایگانی، سلسله مباحث امامت و مهدویت، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۱۶۶-۱۶۷.</ref>

[[شیخ صدوق]] در [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کتاب کمال الدین و تمام النعمة]] فصلی را به ذکر مُعَمَّرین (افرادی با عمر طولانی) اختصاص داده است. وی در این فصل ده‌ها نفر را نام برده و گزارشی از زندگی آن‌ها ارائه کرده است. میان این افراد سنینی از ۱۲۰ تا ۳۰۰۰ سال وجود دارد. شیخ صدوق گزارش این افراد را مختص به شیعه ندانسته و بر این باور است که در کتب عامه نیز وجود چنین افرادی تایید شده است.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۵۲-۵۷۶.</ref> او با ذکر این نمونه‌ها و با استناد به روایتی از پیامبر(ص) که در آن به تحقق وقایع امت‌های پیشین در امت اسلام اشاره می‌کند، تحقق چنین عمری را در مورد امام مهدی(عج) ممکن می‌داند.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۷۶.</ref> [[شیخ مفید]]،<ref>شیخ مفید، المسائل العشر، ۱۴۲۶ق، ص۹۴-۱۰۳.</ref> [[محمد بن علی کراجکی|کراجکی]]<ref>کراجکی، کنز الفوائد، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref> (درگذشت: [[سال ۴۴۹ هجری قمری|۴۴۹ق]])، [[شیخ طوسی]]،<ref>شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۱۱۳-۱۲۶.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|امین الاسلام طبرسی]]<ref>طبرسی، اعلام الوری، دارالکتب الاسلامیة، ص۴۷۳-۴۷۶.</ref> (درگذشت: [[سال ۵۴۸ هجری قمری|۵۴۸ق]])، [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر طوسی]]<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلخیص المحصل، ۱۴۰۵ق، ص۴۳۳.</ref> (درگذشت: [[سال ۶۷۲ هجری قمری|۶۷۲ق]])، [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]]،<ref>ابن میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۴۰۶ق، ص۱۹۱.</ref> [[علامه حلی]] (درگذشت: [[سال ۷۲۶ هجری قمری|۷۲۶ق]])،<ref>علامه حلی، مناهج الیقین، ۱۴۱۵ق، ص۴۸۲.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۲۲۵-۲۹۳.</ref> (درگذشت: [[سال ۱۱۱۰ هجری قمری|۱۱۱۰ق]])، لطف‌الله صافی گلپایگانی<ref>صافی گلپایگانی، منتخب الأثر،‌ ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۶.</ref> و [[ابراهیم امینی نجف‌آبادی|ابراهیم امینی]]<ref>امینی، دادگستر جهان، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۱-۲۰۲.</ref> (درگذشت: ۱۳۹۹ش) از دیگر علمای شیعه هستند که به دلایل تاریخی بر اثبات امکان طول عمر غیرعادی استناد کرده‌اند.

مسئله طول عمر امام مهدی(ع) علاوه بر طرح و بررسی در آثار مربوط به مهدویت و کتب اعتقادی امامیه، موضوع مستقل برخی کتاب‌ها بوده است. از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین این آثار می‌توان به کتابی با نام «البرهان علی صحّة طول عمر الامام صاحب الزمان» اثر ابو الفتح محمّد بن علی بن عثمان کراجکی از شاگردان شیخ مفید و متکلمان امامیه اشاره کرد. در این اثر، دلایل عقلی و نقلی راز طول عمر و سرگذشت گروهی از معمّرین را ذکر کرده است. نخستین چاپ این اثر به عنوان بخشی از [[کنز الفوائد (کتاب)|کتاب کنز الفوائد]]، در سال [[سال ۱۳۳۲ هجری قمری|۱۳۳۲ق]] در [[تبریز]] به صورت سنگی بوده و با عنوان گنجینه معارف شیعه امامیه، توسط [[محمدباقر کمره‌ای|محمّد باقر کمره‌ای]] ترجمه شده است.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذّریعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۹۲؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۱۵؛ ری شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ص۲۴۸.</ref> به گفته مولف در آغاز این کتاب، سال نگارش آن [[سال ۴۲۷ هجری قمری|۴۲۷ق]] بوده است.<ref>کراجکی، کنزالفوائد، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۱۴.</ref>

آثار دیگری نیز در این رابطه نگاشته شده‌اند که به مواردی از آن‌ها اشاره می‌شود:

*«دفع شبهة طول عمر الحجة(عج)» نگارش محمود بن محمد حسن شریعتمدار.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذّریعة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۳۰؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۶۰.</ref>

*«بحثی پیرامون طول عمر امام غائب» منتشر شده توسط دارالتبلیغ اسلامی قم.<ref>رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۹، ص۱۱۴.</ref>

*«امام مهدی (عج) - طول عمر» اثر هادی حسینی.<ref>حسینی، امام مهدی (عج) - طول عمر، ۱۳۸۱ش، شناسنامه کتاب.</ref>