مدرسه علمیه عباسقلی‌خان
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | عباسقلی‌خان شاملو به دستور شاه سلیمان صفوی |
| تأسیس | ۱۰۷۷ق (صفویه) |
| کاربری | مدرسه علمیه |
| مکان | مشهد |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتابخانه |
| معماری | |
| وبگاه | http://www.mashamloo.com |
مدرسه عباسقُلی‌خان شامْلو (تأسیس:۱۰۷۷ق) از بناهای تاریخی و از مدارس علوم دینی مشهد که توسط عباسقلی‌خان شاملو در عهد صفویه بنا شد. مدرسه در دو طبقه ساخته شده و دارای چهار ایوان همراه با تزئینات و آرایه‌هایی اعم از کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری است. این مدرسه، امروزه از مدارس حوزه علمیه مشهد است و در ابتدای خیابان نواب صفوی، در حاشیه زیرگذر و کنار حرم رضوی قرار دارد.
جایگاه
مدرسه عباسقلی‌خان توسط عباسقلی‌خان بیگلربیگی در سال ۱۰۷۷ق به دستور شاه سلیمان صفوی ساخته شده و نام سازنده در کتیبه سردرِ ورودی مدرسه ذکر شده است.[۱] مدرﺳﻪ ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽﺧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎری ﻣﺸﻬﺪ بوده که ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﺮاﺳﺎن است[۲] و در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ش با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳]
اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ، اکنون در نزدیکی حرم رضوی در حاشیه جنوبی پایین‌خیابان (نواب صفوی) قرار داشته و ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ حوزه علمیه مشهد ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ.[۴]
تولیت
اولین متولی مدرسه، بانی آن عباسقلی‌خان بود و سپس فرزندانش تولیت آن را برعهده داشته‌اند. امّا پس از سال‌های متمادی به‌علت اختلاف‌نظر بین ورثه عباسقلی‌خان، مدرسه در تصرف اوقاف قرار می‌گیرد و سرپرستی آن بر عهده افرادی چون سید حسن محدث، سید حسن صالحی، سید حسن اردبیلی، محمدرضا اخلاقی، محمدعلی عطایی، شیخ محمد خزایی و شیخ محمد ذاکری دولت‌آبادی بوده است.[۵]
ویژگی‌های معماری
بنای مدرسه در دو طبقه و در چهار ضلع، دارای چهار ایوان به‌سبک معماری عهد صفویه ساخته شده که بیش از ۱۰۰ حجره را در خود جای داده است. این مدرسه تماماً با آجر ساخته شده و دارای تزئیناتی اعم از کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری سردر ورودی ایوان‌ها، حجرات و رواق‌ها است.[۶] ﺳﺮدرِ اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ حرم و ﺗﻌﺮﯾﺾ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﻮاب ﺻﻔﻮی، ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ – ﻣﺬﻫﺒﯽ، ﺑﺪون ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮی ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ و اﮐﻨﻮن در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺿﻠﻊ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ.[۷]
موقوفات
مدرسه عباسقلی‌خان ازجمله مدارسی است که غنی‌ترین موقوفات اعم املاک و مستغلات موقوفه را در اختیار دارد تا آنجا که حتی در خارج از مشهد مانند شهر هرات افغانستان هم موقوفات زیادی داشته و دارد. بر اساس طبق وقف‌نامه تاریخ ۱۰۷۸ق، بنیانگذار مدرسه پس از احداث آن، املاکی را در مشهد، هرات، ولایت جام، ولایت باخرز، ولایت فراه و ولایت بادغیس وقف کرده است.[۸]
کتابخانه
کتابخانه مدرسه عباسقلی‌خان در ۱۳۳۴ش توسط سید حسن محدث تأسیس شد و کتاب‌های اولیه آن توسط فردی به نام سیدعلی بهشتی وقف شد و به تدریج کتاب‌های دیگری در زمینه علوم اسلامی به آن اضافه گردید.[۹]
پانویس
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد، ۱۳۵۱ش.
- ↑ معماری مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ معرفی مدرسه عباسقلی‌خان، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ معماری مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص۱۵۰.
- ↑ لؤلؤیی، مدارس چهار ایوانی خراسان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ معماری مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو.، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو.
- ↑ پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص۱۹۱و۱۹۲.
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد، ۱۳۵۱ش.
منابع
- پسندیده، محمود، حوزه علمیه خراسان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ۱۳۸۵ش.
- فاضل، محمود، مدارس قدیم مشهد، وحید، شهریور ۱۳۵۱ش، شماره ۱۰۵.
- لؤلوئی، کیوان، مدارس چهار ایوانی خراسان، فصلنامه هنر، زمستان ۱۳۷۷ش، شماره ۳۸.
- معرفی مدرسه علمیه عباسقلی‌خان شاملو، سایت موقوفه عباسقلی‌خان شاملو، تاریخ بازدید: ۲۷ آبان ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون