علم لدنی: تفاوت میان نسخه‌ها
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اعتقادات شیعه}}'''علم لَدُنّی''' دانشی است که از جانب [[خدا|خداوند]] و از راه‌های غیرعادی و بدون | {{اعتقادات شیعه}}'''علم لَدُنّی''' دانشی است که از جانب [[خدا|خداوند]] و از راه‌های غیرعادی و بدون یادگیری، به برخی از انسان‌ها داده می‌شود. منشأ این اصطلاح را عبارت «وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا» در آیه ۶۵ [[سوره کهف]] دانسته‌اند. | ||
برخی علم لدنّی را همان [[علم غیب|علم به غیب]] از راه غیرعادی می‌دانند. در مقابل برخی براین باورند که متعلَّق علم لدنّی می‌تواند امور غیبی یا امور عادی باشد که از راه‌های عادی نیز قابل کسب است. | برخی علم لدنّی را همان [[علم غیب|علم به غیب]] از راه غیرعادی می‌دانند. در مقابل برخی براین باورند که متعلَّق علم لدنّی می‌تواند امور غیبی یا امور عادی باشد که از راه‌های عادی نیز قابل کسب است. | ||
نسخهٔ ۱۷ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۴۹
| خداشناسی | |
|---|---|
| توحید | اثبات خدا • توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات • صفات فعل |
| فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
| عدل الهی | |
| حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
| نبوت | |
| عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه• اصالت قرآن | |
| امامت | |
| باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفةالله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور• رجعت • امامت تنصیصی |
| امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
| معاد | |
| برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
| مسائل برجسته | |
| اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه • ایمان مرتکب کبیره | |
علم لَدُنّی دانشی است که از جانب خداوند و از راه‌های غیرعادی و بدون یادگیری، به برخی از انسان‌ها داده می‌شود. منشأ این اصطلاح را عبارت «وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا» در آیه ۶۵ سوره کهف دانسته‌اند.
برخی علم لدنّی را همان علم به غیب از راه غیرعادی می‌دانند. در مقابل برخی براین باورند که متعلَّق علم لدنّی می‌تواند امور غیبی یا امور عادی باشد که از راه‌های عادی نیز قابل کسب است.
به باور برخی مفسران، آیاتی از قرآن به علم لدنّی در افراد خاصی چون پیامبران اشاره دارند. همچنین به گفته برخی عالمان شیعه، در روایات نقل شده از امامان شیعه نیز به علم لدنّی پیامبر(ص) و امامان(ع) تصریح شده است.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
مقصود از علم لدنّی دانشی است که بدون واسطه و مستقیماً از خداوند دریافت می‌شود.[۱] به‌گفتهٔ ملا احمد نراقی، علم لدنی از راه‌هایی مثل وحی، رؤیت در خواب، شهود و مکاشفه شکل می‌گیرد.[۲] وی این نوع علم را برتر از دیگر علوم و بلکه علم حقیقی می‌داند.[۳]
مرتضی مطهری منشأ این اصطلاح را تعبیر قرآن کریم در آیه ۶۵ سوره کهف (وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًاً) می‌داند که در خصوص علم حضرت خضر(ع) است.[۴] وی علم لدنّی را علمی می‌داند که منشأش تحقیق و استدلال و آزمایش نباشد؛ بلکه از خداوند اخذ شده باشد.[۵]
اقسام علم لدنّی
سید کمال حیدری با استناد به آیهٔ ۵۱ سورهٔ شوریٰ، علم لدنّی را به دو قسمِ باواسطه و بدون‌واسطه تقسیم کرده است.[۶] کسانی هم این علم را به سه گونهٔ وحی، الهام و فِراسَت دانسته‌اند.[۷] وحی را مختص انبیا و الهام را مربوط به اولیای الهی دانسته‌اند. فِراسَت نیز آگاهی بدون استدلال از غیب بر اثر مشاهدهٔ نشانه‌هاست که مخصوص مؤمنان خاص است.[۸]
رابطهٔ علم غیب و علم لدنّی
علم غیب به معنای آگاهی از امور پنهان و چیزهایی است که با حواس قابل درک نیست.[۹] برخی از پژوهشگران علم لدنّی را به معنای علم غیبی می‌دانند که از جانب خداوند به برخی افراد خاص اعطا شده است.[۱۰] همچنین برخی علم لدنّی را اصطلاحی دیگر برای علم غیب می‌دانند؛[۱۱] به این صورت که به این علم از آن جهت که از راه‌های عادی قابل کسب نیست، علم غیب و از آن جهت که از جانب خداوند افاضه شده است، علم لدنّی گفته می‌شود.[۱۲]
در مقابل، نظری وجود دارد که دایرهٔ علم لدنّی را شامل همه علوم می‌داند که علوم غیبی و علوم دنیوی را شامل می‌شود.[۱۳] برای نمونه، دانش ساخت زره که خداوند در آیهٔ ۸۰ سورهٔ انبیاء به آن اشاره می‌کند، علمی مادی است، ولی از جانب خداوند به حضرت داوود(ع) اعطا شد.[۱۴] بر این اساس، علم لدنّی شامل هر علمی است که بدون اکتساب و تجربه باشد و از جانب خداوند افاضه شده باشد؛ چه علم مربوط به غیب باشد و چه مربوط به دنیا که با اکتساب نیز قابل کشف است.[۱۵]
تفسیر برخی از آیات قرآن به علم لدنّی
علامه طباطبایی، مفسر قرآن، برخی آیات قرآن را مرتبط با علم لدنی از جانب خداوند دانسته است. از جمله در تفسیر آیه ۶۵ سوره کهف[یادداشت ۱]، گفته این آیه علم خاص حضرت خضر(ع) را بیان می‌کندکه از اسباب عادی مثل فکر و حس حاصل نشده بود.[۱۶] وی از عبارت «من لدنّا» در این آیه چنین برداشتی کرده است.[۱۷] در نگاه او، این علم مختص اولیای الهی است.[۱۸] صادقی تهرانی نیز این علم را غیر از یادگیری از مخلوقات می‌داند که از طریق وحی یا الهام صورت می‌گیرد.[۱۹] به باور وی، این وحی لزوماً از سنخ وحی بر انبیا نیست.[۲۰] همچنین در تفسیر المیزان، ذیل آیهٔ «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ؛ علمی را به تو آموخت که نمی‌توانستی بدانی»،[۲۱] بیان شده که مراد علمی است که از طریق اسباب و لوازم عادی، برای پیامبر قابل حصول نبود.[۲۲]
تصریح امامان(ع) به تحقق علم لدنّی در آن‌ها
از نگاه علما، در احادیث نقل‌شده از امامان شیعه نیز به این نوع علم برای پیامبر(ص) و امامان(ع) اشاره شده است. برای مثال، در روایتی آمده است از امام صادق(ع) دربارهٔ علم امام سؤال کردند. وی پاسخ داد منشأش وراثت از جانب پیامبر(ص) است. سپس پرسش‌کننده گفت ما عقیده داریم علم شما با الهام قلبی است و امام تأیید کرد.[۲۳] علامه مجلسی در شرح این روایت نوشته است امام علم لدنی و الهامی نیز دارد.[۲۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ نراقی، خزائن، ۱۳۷۸ش، ۴۹۹؛ تهانوی، موسوعة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۲۳۱؛ حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۳۰؛ سجادی، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.
- ↑ نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۲-۵۳.
- ↑ نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.
- ↑ حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۲۹.
- ↑ فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.
- ↑ سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۴۰۶-۱۴۰۷.
- ↑ جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۱۴.
- ↑ مروی و مصطفوی، «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (ع)»، ص۱۵-۱۶.
- ↑ مهدوی‌فر، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، قم، ص۲۴-۲۵.
- ↑ مهدوی‌فر، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، قم، ص۲۴-۲۵.
- ↑ «رابطه علم لدنی و علوم مادی»، سایت پرسمان قرآن.
- ↑ «رابطه علم لدنی و علوم مادی»، سایت پرسمان قرآن.
- ↑ «رابطه علم لدنی و علوم مادی»، سایت پرسمان قرآن.
- ↑ طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.
- ↑ طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.
- ↑ طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۴۲.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن و السنه، ۱۴۰۶ق، ج۱۸، ص۱۴۶.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن و السنه، ۱۴۰۶ق، ج۱۸، ص۱۴۶.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۱۳.
- ↑ طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۸۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۷.
یادداشت
- ↑ «فَوَجَدَا عَبْدًا مِنْ عِبَادِنَا آتَيْنَاهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا؛ در آنجا بنده‌ای از بندگان خاص ما را یافتند که او را رحمت و لطف خاصی از نزد خود عطا کردیم و هم از نزد خود وی را علم (لدنّی و اسرار غیب الهی) آموختیم.»
منابع
- تهانوی، محمد اعلی بن علی، موسوعة کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، ۱۹۹۶م.
- جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۸ش.
- حیدری، کمال، دروس فی علم الإمام، قم، دارالفراقد، ۱۴۳۲ق.
- «رابطه علم لدنی و علوم مادی»، سایت پرسمان قرآن، تاریخ بازدید ۷ آبان ۱۴۰۲ش.
- سبحانی، جعفر، «خاتمیت، انقطاع وحی تشریعی»، مجله بازتاب اندیشه‌ها، شماره ۷۰، بهمن ۱۳۸۴ش.
- سجادی، جعفر، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۵ش.
- سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش، ۱۳۷۳ش.
- سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران، موسسه فرهنگی صراط، ۱۳۷۸ش.
- سید رضی، محمد بن‌حسین، نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، مركز البحوث الاسلاميه، ۱۳۷۴ش.
- صادقى تهرانى، محمد، الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن و السنه، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
- طباطبايى، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- عبدالمحمدی، حسین و اسدالله رحیمی، «بررسی و نقد خوانش کتاب مکتب در فرایند تکامل از روش تاریخی؛ مورد، علم غیب ائمه»، مجله مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال دهم، شماره ۲۱، بهار ۱۴۰۱ش.
- علاء المحدثین، جواد، «نقد بازخوانی تشیع»، فصلنامه امامت پژوهی، سال اول، شماره۴، دی ۱۳۹۰ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، ۱۴۱۰ق.
- کدیور، محسن، «قرائت فراموش شده»، مجله بازتاب اندیشه، شماره ۷۶، مرداد ۱۳۸۵ش.
- کلینی، محمد بن‌یعقوب، اصول کافی، مترجم: محمدباقر کمره‌ای، قم، اسوه، ۱۳۷۵ش.
- کلینی، محمد بن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدتقی، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
- مدرسی طباطبایی، حسین، مكتب در فرایند تكامل؛ نظری بر تطوّر مبانی فكری تشیع در سه قرن نخستین، ترجمه هاشم ایزدپناه، چاپ هشتم، تهران، کویر، ۱۳۸۹ش.
- مروی، احمد و سید حسن مصطفوی، «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (ع)»، فصلنامه قبسات، دوره ۱۷، شماره ۶۳، اردیبهشت ۱۳۹۱ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۴، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش.
- مهدوی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، پایان نامه سطح۴ رشته کلام اسلامی، قم، حوزه علیمه قم، بی‌تا.
- نادم، محمد حسن، تطور تاریخی علم امام در اندیشه امامیه، تهران، سمت، ۱۳۹۹ش.
- نراقی، ملا احمد، خزائن، قم، قیام، ۱۳۷۸ش.
- نراقی، ملا احمد، رسائل و مسائل، قم کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، ۱۳۸۰ش.
- نعمانی، محمد بن‌ابراهیم، الغیبة، تهران، مکتبة الصدوق، ۱۳۹۷ق.
- نیل‌ساز، نصرت و دیگران، «نقد شبهه تعارض آیات «علم غیب» در قرآن»، فصلنامه مطالعات تفسیری، دوره۴، شماره۱۳، بهار ۱۳۹۲ش.