ام‌فروه مادر امام صادق(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''ام فروه'''، همسر [[امام باقر(ع)]] و مادر [[امام صادق(ع)]] ، دختر [[قاسم بن محمد بن ابی بکر]] بود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۳۸۰ش، ص۵۲۶.</ref> پدرش قاسم از افراد مورد اطمینان و اصحاب [[امام سجاد]] (ع) بود<ref>قمی، أنوار البهیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۲۹.</ref> و به [[فقیه]] اهل حجاز شهرت داشت.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‌۴۲، ص۱۶۲.</ref> ام فروه در [[قبرستان بقیع]] مدفون است.<ref>کلینی، الکافی،۱۳۸۸ق، ج۱، ص۴۷۲.</ref>

نام مادر امام صادق (ع)، فاطمه یا قریبه و کنیه‌اش،‌ ام فروة یا‌ ام قاسم بود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۸ق،  ج۱، ص۴۷۲؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ۱</ref> مادر وی [[اسماء دختر عبدالرحمن بن ابی بکر]] بود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۳۹۳، باب مولد أبی عبد الله جعفر بن محمد علیه‌السلام.</ref> ام فروه از طریق مادر و پدر از نسل ابابکر است. [[اهل سنت]] روایتی از امام صادق (ع) با مضمون «ولدنی ابابکر مرتین» نقل می‌کنند، در این روایت امام خود را دوبار فرزند ابابکر خطاب کرده‌است. این روایت از نظر [[شیعه]] جعلی است و با توجه به معیارهای حدیثی اهل سنت نیز قابل اعتماد نیست.

روایت «ولدنی ابابکر مرتین» در منابع شیعی تنها در [[کشف الغمه]] آمده است<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref>و [[اربلی]] آن را [[حدیث مرسل |مرسل]] نقل کرده است. چرا که حافظ عبد العزیز جنابذی مستقیم از امام صادق (ع) روایت کرده در حالی‌که وی متوفای ۶۱۱ ق است و امام صادق(ع) در سال ۱۴۸ ق به شهادت رسیده است. از طرفی این روایت در هیچ منبع شیعی دیگری ذکر نشده است.

ذهبی این روایت را بدون ذکر سند آورده است<ref>ذهبی،‌ سیر أعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۵۵.</ref> و در تهذیب الکمال اگر چه با سند آمده<ref>مزی، تهذیب الکمال، ج۵، ص۷۱ به نقل از امینی گلستانی، مادران چهارده معصوم علیهم السلام، قم، ص۲۳۴.</ref> ولی در سند این روایت حفص بن غیاث است که وی نیز در التعدیل و الترجیح روایاتش غیر قابل قبول دانسته شده است.<ref>التعدیل و الترجیج، ج۱، ص۵۱۳ به نقل از امینی گلستانی، مادران چهارده معصوم علیهم السلام، قم، ص۲۳۴.</ref> ابن عساکر نیز این روایت را از شخصی به نام اسماعیل بن محمد بن فضل نقل می‌کند<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج۴۴، ص۴۵۳-۴۵۴.</ref> در صورتی که ذهبی می‌گوید وقتی ابن عساکر اسماعیل را دید، اسماعیل پیر شده بود و حافظه‌اش خوب کار نمی‌کرد.<ref>ذهبی،‌ سیر أعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۲۰، ص۸۶.</ref> و نیز در سند ابن عساکر معاذ بن مثنی است که احمد بن حنبل وی را از عدالت ساقط می‌داند.<ref>المقصد الأرشد فی ذکر اصحاب الامام احمد، ج۳، ص۳۵؛ طبقات الحنابلة، محمد بن أبی یعلی، ج۱، ص۳۹۹.</ref>

[[امام صادق(ع)]] درباره مادرش فرموده است: «مادرم مؤمن، متقی و نیکوکار بود و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»<ref>کلینی، کافی، ۱۳۸۸ق،‌ ج۱، ص۴۷۲.</ref> مسعودی وی را از پرهیزکارترین زنان زمان خویش می‌دانسته است.<ref>مسعودی، إثبات الوصیة، مکتبة رضویة، ص۱۵۲.</ref> مامقانی او را بانویی با تقوی و نیکوکار بیان نموده‌است.<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۷۳.</ref> فضائل این بانو تا آن‌جا بوده که برخی امام صادق (ع) را ابن المکرمه(پسر بانوی کریم) می‌خواندند.<ref>رجال الکشی، ۱۳۴۸ش، ص۲۱۲؛ قمی، أنوار البهیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۲۹.</ref>

[[احمد بن خالد برقی|برقی]]، ام فروه را از راویان امام صادق (ع) دانسته<ref>برقی، رجال، ۱۳۴۲ش، ص۶۲.</ref> و مسعودی می‌گوید وی از علی بن الحسین حدیث نقل کرده‌است.<ref>مسعودی، إثبات الوصیة، مکتبة رضویة، ص۱۵۲.</ref> مامقانی نیز به [[ثقه|وثاقت]] وی شهادت داده است.<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۷۳.</ref>

امام صادق (ع) ضمن نقل حدیثی از مادرش می‌فرماید: مادرم از پدرم نقل کرد یا‌ام فروه هر روز و شب هزار بار از خدا می‌خواهم که گناهان شیعیان ما را ببخشد، زیرا ما به سبب علمی که به ثواب داریم، در برابر مصائب و بلایا صبر می‌کنیم، در حالی که شیعیان ما بدون علم به آن صبر می‌کنند.<ref>کلینی، کافی، ۱۳۸۸ق، ج۱ص۷۲؛ مسعودی، إثبات الوصیة، مکتبة رضویة، ص۱۵۳.</ref>

ام فروه کنیزی نیز به نام سعیده داشت که به فضل و عبادت شهرت داشت.<ref>قمی، أنوار البهیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۳۰ پاورقی.</ref>

* ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.

* اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، تبریز، مکتبة بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.

* امینی گلستانی، محمد، مادران چهارده معصوم علیهم السلام هیچکدام هنگام ازدواج بیوه نبودند، قم، ناشر مؤلف، بی‌تا.

* ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، سیراعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۰۵ق.

* قمی، شیخ عباس، ان‍وار ال‍ب‍ه‍ی‍ه‌ ف‍ی‌ ت‍واری‍خ‌ ال‍ح‍ج‍ج‌ الال‍ه‍ی‍ه‌، مترجم محمد محمدی اشتهاردی، قم، ناصر، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.

* کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی(اختیار معرفة الرجال)، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.

* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، مصصح علی اکبر الغفاری، صححه و قابله الشیخ نجم الدین العاملی، طهران، المکتبة الاسلامیة، ۱۳۸۸ق.

* مامقانی، عبدالله بن محمد، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، مطبعة مرتضویة، ۱۳۵۲ق.

* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

* مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب، نجف، مکتبه مرتضویه، بی‌تا.

* مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ترجمه و شرح فارسی: محمدباقر ساعدی، تصحیح: محمدباقر بهبودی، قم، انتشارات اسلامیه، ۱۳۸۰ش.