زهرا (لقب)
زهرا از القاب حضرت فاطمه(س)[۱] به‌معنای سفیدی روشن‌کننده‌‌ای است[۲] که مانند دُرّ بدرخشد.[۳] علامه مجلسی در تفسیر روایتی از امام صادق(ع)، دلیل ملقب شدن حضرت فاطمه(س) به زهرا را، نورانی بودن او به نور معنوی می‌داند.[۴] واژه زهرا یا فاطمة الزهرا از نام‌هایی است که در روایات و زیارتنامه‌ها خطاب به حضرت فاطمه(س) به کار برده می‌شود. همچنین امامان شیعه به‌عنوان ابناء فاطمة الزهرا (فرزندان فاطمه) شهرت دارند.[۵]
در احادیث شیعه، دلائل متعددی برای نامیده شدن فاطمه(س) به لقب زهرا وجود دارد؛ از جمله در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که فاطمه را زهرا نامیدند، زیرا صورت او نزد امام علی(ع) دارای نورانیت بود.[۶] در دیگر روایات اینگونه آمده است که وقتی فاطمه به عبادت می‌ایستاد، نور او اهل آسمان را روشنی می‌بخشید؛ چنانکه ستارگان آسمان، اهل زمین را روشنی می‌دهند.[۷] همچنین روایت شده که خدا فاطمه را از نور عظمت خود آفرید و زمانی که او را آفرید، آسمان‌ها و زمین از نور روی او روشن گردید و دیده‌های ملائکه را خیره گردانید.[۸] از عایشه نیز روایتی درباره نورانیت چهره حضرت فاطمه نقل شده است.[۹]
درباره نام‌های حضرت فاطمه، در روایتی از امام صادق آمده است که او نزد خداوند نُه اسم و لقب دارد: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدّثه و زهراء.[۱۰] طبق آنچه از روایات به دست می‌آید، انتخاب نام‌ها و القاب حضرت فاطمه بر اساس فضائل اوست.[۱۱]
در کتاب‌های روایی شیعه، بخش‌هایی به تبیین لقب زهرا اختصاص داده شده است؛ چنانکه شیخ صدوق فصلی از کتاب عِلَل الشّرائع[۱۲] و علامه مجلسی بخشی از جلد ۴۳ کتاب بحارالانوار را در این زمینه نگاشته‌اند.
بنابر گزارشی که از اسامی ثبت‌شده در اداره ثبت‌احوال ایران منتشر شده، زهرا از پرکاربردترین اسامی زنانه ایرانیان است. برای مثال در سال ۱۳۹۲ش این نام دومین نام پرکاربرد زنانه در ایران بوده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۷۴؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴۰؛ مسعودی، اسرار الفاطمیه، ۱۴۲۰ق، ص۴۰۹.
- ↑ ابن‌اثیر الجزری، النهایة في غریب الحدیث والاثر، ذیل واژه زهر.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه زهر.
- ↑ مجلسی، جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم، ۱۳۸۰ش، ص۱۶۲. .
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۱۸۰ و ۲۹۷؛ ج۹۸، ص۳۴۵.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، مکتبة الداوری، ج۱، ص۱۷۹-۱۸۱.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، مکتبة الداوری، ج۱، ص۱۸۱.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، مکتبة الداوری، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ القرمانی، الاخبار الدول وآثار الاول فی التاریخ، بیروت، ج۱، ص۲۵۶؛ شوشتری، إحقاق الحق وإزهاق الباطل، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۱۰.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۱۴. .
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۱۷ق، ص۶۹۲؛ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴۰؛ مسعودی، اسرار الفاطمیه، ۱۴۲۰ق، ص۴۰۹.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، مکتبة الداوری، ج۱، باب۱۴۳.
- ↑ «ثبت بیش از ۱۲ میلیون از القاب حضرت زهرا(س) در ثبت احوال کشور...»، مندرج در سایت خبرگزاری مهر.
منابع
- ابن‌اثیر الجزری، ابوالسعادات، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق طاهر احمد الزاوی - محمود محمد الطناحی، انتشارات المکتبة العلمیة، بیروت، ۱۹۷۹م.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم لسان العرب، ناشر دار صادر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- «ثبت بیش از ۱۲ میلیون از القاب حضرت زهرا(س) در ثبت احوال کشور...»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- شوشتری، نورالله بن شریف الدین، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، قم، ۱۴۰۹ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، جامعه مدرسین قم، قم، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، مکتبة الداوری، قم، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمدبن علی، الامالی، قم مؤسسه البعثة، ۱۴۱۷ق.
- القرمانی، احمد بن یوسف، الاخبار الدول وآثار الاول فی التاریخ، تحقیق الدکتور فهمی سعد و الدکتور احمد حطیط، عالم الکتب. بیروت، بی‌تا.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، جلاء العیون تاریخ چهارده معصوم، تحقیق سید علی امامیان، قم، سرور، ۱۳۸۰ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مسعودی، محمدفاضل، اسرار الفاطمیه، تحقیق: سیدعادل علوی، مؤسسة الزائر، ۱۴۲۰ق.