حزبالله یا مقاومت اسلامی لبنان گروهی سیاسی و نظامیِ شیعه در لبنان است که در سال ۱۹۸۲م به منظور مقابله با اسرائیل و با حمایت جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد. این حزب فعالیت بر ضد اسرائیل را با عملیات‌های استشهادی آغاز کرد. سپس توان نظامی خود را افزایش داد و با موشک کاتیوشا و جنگ‌های چریکی، به مقابله با اسرائیل پرداخت.
| مبارزه با اشغالگری اسرائیل | |
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مقاومت اسلامی لبنان |
| تأسیس | ۱۹۸۲م |
| بنیانگذار | سید محمدحسین فضل‌الله، صبحی طفیلی، سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله، نعیم قاسم، حسین کورانی و ... |
| رویکرد | جهادی |
| نوع فعالیت | نظامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی |
| گستره فعالیت | لبنان، سوریه، فلسطین و یمن |
| اهداف | آزادسازی سرزمین‌های اشغالی از سلطه رژیم صهیونیستی |
| مکان | لبنان |
| دبیرکل | نعیم قاسم |
| سایر | |
| وضعیت | فعال |
| فعالیت به زبان | عربی |
| آثار | موزه ملیتا |
| وبگاه | |
تا کنون (۲۰۲۴) چندین بار میان حزبالله و اسرائیل درگیری نظامی درگرفته که از جمله آن‌ها جنگ ۳۳روزه است. این جنگ را اسرائيل با هدف خلع‌سلاح حزبالله و آزادسازی دو نظامی‌اش آغاز کرد که در عملیات حزبالله با نام الوعد الصادق به اسارت حزبالله درآمده بودند. همچنین پس از عملیات طوفان‌الاقصیٰ در پی حمایت حزبالله از حماس و مردم نوار غَزّه، درگیری‌های میان ارتش رژیم صهیونیستی و نیروهای حزبالله لبنان تشدید شد، در این تنش‌ها حزبالله با هدف توقف کشتار مردم غزه توسط اسرائیل، اهداف نظامی در شمال سرزمین‌های اشغالی را هدف قرار می‌داد، اسرائیل نیز تعدادی از اعضا و فرماندهان حزبالله از جمله سید حسن نصرالله دبیرکل حزبالله را ترور کرد. پیش از سید حسن نصرالله، سید عباس موسوی دبیرکل این حزب را بر عهده داشت او نیز توسط رژیم صهیونیستی ترور شده بود. نعیم قاسم در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴م و حدود یک ماه پس از شهادت سید حسن نصرالله سومین دبیرکل حزبالله شد.
حزبالله در سوریه در حمایت از حکومت این کشور، به مبارزه با نیروهای تکفیری نیز پرداخته است. این حزب همچنین فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دارد. شبکه تلویزیونی المنار متعلق به حزبالله است.
تاریخچه و زمینه‌های شکل‌گیری
حزبالله لبنان در سال ۱۹۸۲م با حمایت جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت.[۱] نخست چند سال مخفیانه علیه اشغالگران صهیونیستی فعالیت می‌کرد. در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۴م برابر با ۲۰ آبان ۱۳۶۱ش، احمد جعفر قصیر عملیاتی استشهادی علیه نظامیان اسرائیل در جنوب لبنان انجام داد که تعدادی از آنان کشته شدند. در ۱۶ فوریه ۱۹۸۵ برابر با ۲۷ بهمن ۱۳۶۳ش، هم‌زمان با عقب‌نشینی اسرائیل از صیدا، حزبالله مسئولیت عملیات شهادت‌طلبانه احمد جعفر قصیر را برعهده گرفت و ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را رسماً اعلام کرد.[۲]
به گفته حسین دهقان از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پس از عملیات بیت‌المقدس در ۱۳۶۱ش در جنگ میان ایران و عراق، اسرائیل به لبنان حمله کرد. گروهی از فرماندهان سپاه برای آموزش نیروهای لبنانی برای مقابله با اسرائیل به لبنان اعزام شدند. آن‌ها ضمن آموزش نظامی، به ایجاد وحدت میان گروه‌های مرتبط با ایران نیز پرداختند که در نهایت به شکل‌گیری حزبالله انجامید.[۳] به گفته نعیم قاسم معاون دبیر کل حزبالله، امام خمینی این گروه‌ها را برای آموزش نظامی به لبنانی‌ها فرستاده بود. البته پیش‌تر، تشکل‌های جنبش اَمَل، حزب‌الدَّعوه، تجمع علمای بقاع و کمیته‌های اسلامی برای تشکیل حزب واحدی در برابر اشغالگری اسرائیل، به توافق رسیده بودند و طرح آن مورد موافقت امام خمینی هم قرار گرفته بود.[۴]
رهبری
نخستین دبیرکل حزبالله صبحی طفیلی بود که در ۵ نوامبر سال ۱۹۸۹م به این سمت انتخاب شد. پیش از آن، حزب به مدت هفت سال، به شیوه شورایی رهبری می‌شد.[۵] سید محمدحسین فضل‌الله، صبحی طفیلی، سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله، نعیم قاسم، حسین کورانی، حسین خلیل، محمد رعد، محمد فنیش، محمد یزبک و سید ابراهیم امین السید از مؤسسان حزبالله بودند.[۶] در مه ۱۹۹۱م به علت اختلافات و انتقاداتی که به صبحی طفیلی بود، سید عباس موسوی به عنوان دبیرکل جدید حزبالله انتخاب شد.[۷] او در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲م توسط اسرائیل به شهادت رسید و شورای حزبالله سید حسن نصرالله را به‌عنوان دبیرکل انتخاب کرد.[۸] سید حسن نصرالله نیز در ۶ مهر سال ۱۴۰۳ش در بمباران نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید.[۹]
نعیم قاسم در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴م و حدود یک ماه پس از شهادت سید حسن نصرالله سومین دبیرکل حزبالله شد.[۱۰]
شخصیت‌های برجسته
برخی از شخصیت‌های برجسته حزبالله عبارت‌اند از:
سید حسن نصرالله
سید حسن نصرالله (شهادت: ۲۰۲۴ م) سومین دبیرکل حزبالله لبنان و از بنیانگذاران آن در سال ۱۹۸۲م بود. حزبالله در دوران وی به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شد و توانست پس از انجام عملیات‌های متعدد، در سال ۲۰۰۰م اسرائیل را وادار به عقب‌نشینی از لبنان و آزاد کردن اسرای لبنانی نماید. سید حسن نصرالله در ۶ مهر سال ۱۴۰۳ش در بمباران نیروهای اسرائیلی به شهادت رسید.[۱۱]
سید عباس موسوی
سید عباس موسوی عضو مؤسس و دومین دبیرکل حزبالله بود. او پس از کنارگذاشتن صبحی طفیلی در سال ۱۳۷۰ش دبیرکل حزبالله شد.[۱۲] او پیش تر در کنار نیروهای فلسطینی با اسرائیل جنگیده بود. دوران تصدی وی در سمت دبیرکلی حزب کمتر از نُه ماه بود و توسط اسرائیل به شهادت رسید.[۱۳]
صبحی طفیلی
شیخ صُبْحی طُفَیلی (تولد ۱۳۲۷ش) نخستین دبیرکل حزبالله لبنان بود و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ش این سمت را برعهده داشت.[۱۴] او در سال ۱۳۷۷ش حرکت «ثَورةُالجیاع» (انقلاب گرسنگان) را تأسیس کرد. طرف‌داران وی به برخی از مراکز دولتی حمله کردند که به درگیری و کشته‌شدن تعدادی منجر شد.[۱۵] وی از منتقدان حزبالله لبنان و جمهوری اسلامی ایران است.[۱۶]
عماد مغنیه
عماد مغنیه معروف به حاج رضوان از فرماندهان برجسته حزبالله بود. او فرماندهی گارد حفاظت مقامات بلندپایه و مسئولیت عملیات ویژه حزبالله را برعهده داشت. همچنین طراح و رهبر عملیات الوعد الصادق و فرمانده میدانی حزبالله در جنگ ۳۳ روزه با اسرائیل بود.[۱۷] اسرائیل در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸م وی را در دمشق به شهادت رساند.[۱۸]
سید هاشم صفی‌الدین
سید هاشم صفی‌الدین از زمان تأسیس حزبالله لبنان، عضو این حزب بوده و از سال ۱۹۹۴م، ریاست شورای اجرایی حزبالله را بر عهده داشت.[۱۹] از او به‌عنوان نفر دوم حزبالله[۲۰] و جانشین سید حسن نصرالله یاد می‌شد.[۲۱] ارتش اسرائيل، از ترور صفی‌الدین در ۳ اکتبر ۲۰۲۴م/۱۲ مهر سال ۱۴۰۳ش در حمله اسرائیل به ضاحیه بیروت خبر داد.[۲۲] رسانه‌ها از کشف پیکر او در ۱ آبان ۱۴۰۳ خبر دادند[۲۳] و حزبالله در ۲ آبان شهادتش را رسماً اعلام کرد.[۲۴]
نعیم قاسم
نعیم قاسم معروف به شیخ نعیم قاسم (تولد: ۱۹۵۳م) چهارمین دبیرکل حزبالله لبنان.[۲۵] او از مؤسسان حزبالله لبنان و از سال ۱۹۹۱م نایب‌رئیس آن بوده است.[۲۶] نعیم قاسم در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴م پس از شهادت سید حسن نصرالله به‌عنوان چهارمین دبیرکل حزبالله انتخاب شد.[۲۷]
مقابله با اشغالگری اسرائیل
حزبالله در سال ۱۹۸۵م ایدئولوژی و استراتژی خود مبنی بر مقابله با اسرائیل را به صورت علنی رسمی کرد.[۲۸] فعالیت حزبالله در سال‌های اول بر اجرای عملیات‌های استشهادی علیه نیروهای اسرائیلی متمرکز بود؛ اما به‌تدریج این شیوه تغییر کرد. نیروهای این حزب در واکنش به ترور سید عباس موسوی دبیرکل وقت حزبالله، برای نخستین‌بار موشک‌های کاتیوشا به سوی شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال فلسطین شلیک کردند.[۲۹]
برخی از رخدادهای مهم میان حزبالله و اسرائیل عبارت‌اند از:
عملیات الوعد الصادق
در سال ۲۰۰۶م میان حزبالله و اسرائیل جنگی رخ داد که به جنگ تَموز یا جنگ ۳۳ روزه شناخته می‌شود. اسرائیل برخلاف توافق با حزبالله، سه اسیر لبنانی را آزاد نکرد. حزبالله برای آزادی‌شان، در جولای ۲۰۰۶م در عملیات الوعد الصادق دو نظامی اسرائیلی را اسیر گرفت. اسرائیل برای آزادسازی دو اسیر خود و نیز خلع سلاح حزبالله به لبنان حمله کرد و میان حزبالله و اسرائیل جنگی به وقوع پیوست که ۳۳ روز به طول انجامید.[۳۰]
درگیری ژانویه ۱۹۹۳م
در ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۳م اسرائیل با هدف خلع سلاح حزبالله و ایجاد شکاف در روابط حزب و مردم و نیز فشار بر دولت لبنان برای جلوگیری از مقاومت به لبنان حمله کرد. این حمله با واکنش حزب الله مواجه شد و طرفین در جولای ۳۱م ۱۹۹۳ تفاهم ژوئیه را پذیرفتند. براساس این توافق، حزبالله پذیرفت که در برابر توقف تجاوز اسرائیل، از پرتاب کاتیوشا به مناطق تحت اشغال اسرائیل خودداری کند.[۳۱]
درگیری آوریل ۱۹۹۶م
اسرائیل در ۱۱ آوریل ۱۹۹۶م عملیات خوشه‌های خشم را بر ضد لبنان آغاز کرد. این عملیات با انجام قتل‌عام‌های چهارگانهٔ سحمر در روز دوم، آمبولانس منصوری در روز سوم، نبطیهٔ فوقا و قانا در روز هفتم مشهور شد. در این حمله ۲۵ نفر از جمله چهارده تن از نیروهای حزبالله به شهادت رسیدند. عملیات شانزده روز طول کشید و در نهایت، اسرائیل با حزبالله به توافق آوریل رسید. در این توافق، اسرائیل پذیرفت که به غیرنظامیان حمله نکند و در رویارویی نظامی، فقط با نیروهای مقاومت درگیر شود.[۳۲]
عملیات انصاریه
حزبالله عملیات انصاریه را در ۱۹۹۲/۹/۵م برای مقابله با تجاوز دریایی کماندوهای اسرائیلی سامان داد که به کشته و زخمی شدن ۱۷ صهیونیست انجامید.[۳۳]
آزادسازی اسیران مقاومت
پس از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان، برخی از نیروهای حزبالله مانند مصطفی دیرانی و شیخ عبدالکریم عبید در زندان‌های اسرائیل بودند. حزبالله با اجرای عملیات در مزارع شَبعا در جنوب لبنان، سه سرباز اسرائیلی را در ۷ اکتبر ۲۰۰۰م به اسارت گرفت و در بیروت نیز یک سرهنگ اسرائیلی را بازداشت کرد. اسرائیل در برابر تحویل این افراد، تعدادی لبنانی و ۴۰۰ فلسطینی را آزاد کرد و اجساد ۵۹ شهید را تحویل داد. همچنین سرنوشت ۲۴ مفقودالاثر را افشا کرد و نقشهٔ مین‌هایی که در مرزهای لبنان کار گذاشته بود را تحویل داد. عملیات مبادله در ۲۹ و ۳۰ ژانویه ۲۰۰۴م انجام پذیرفت.[۳۴]
حزبالله در سال ۲۰۰۸م نیز در پی جنگ ۳۳ روزه، با انجام مذاکرات با اسرائیل و با وساطت آلمان، باقی‌مانده اسیران لبنانی را آزاد کرد. همچنین پیکر شهدای مقاومت در نبرد ۳۳ روزه و اجساد مابقی شهدای مقاومت لبنان و فلسطین از جمله پیکر دلال مغربی و گروه ۱۲ نفره او را از اسرائیل تحویل گرفت.[۳۵]
حمایت از حماس و مردم غزه پس از عملیات طوفان‌الاقصیٰ
پس از عملیات طوفان‌الاقصی و کشتار مردم نوار غزه توسط اسرائیل در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، حزبالله در حمایت از مردم فلسطین مواضع نظامیان اسرائیل را در شمال سرزمین‌های اشغالی هدف قرار می‌داد. حمایت حزبالله از حماس و مردم فلسطین باعث تشدید درگیری‌های میان حزبالله و اسرائیل شد. به گزارش شبکه العالم حزبالله تنها طی ۱۳۳ روز پس از طوفان‌الاقصی بیش از ۱۰۳۸ عملیات در دفاع از فلسطین و حماس، علیه اسرائیل انجام داد.[۳۶] در مقابل ارتش اسرائیل، با حملات متعدد به لبنان و سوریه شماری از اعضا و فرماندهان حزبالله را ترور کرد. بنا بر گزارش خبرگزاری تسنیم، حزبالله لبنان از زمان عملیات طوفان‌الاقصیٰ تا خرداد ۱۴۰۳ (حدود ۹ ماه) از شهادت ۳۱۶ تن از رزمندگان خود در دفاع از فلسطین خبر داده بود.[۳۷] همچنین اسرائیل با انفجار پیجرهای حزبالله بیش از سه هزار تن از اعضای حزبالله و مردم لبنان را شهید و زخمی کرد.[۳۸] در ادامه این درگیری‌ها، اسرائیل در ۶ مهر ۱۴۰۳ش با حمله به مقر فرماندهی حزبالله در بیروت سید حسن نصرالله بالاترین مقام رسمی حزبالله را به شهادت رساند.[۳۹]
مبارزه با داعش در سوریه
حزبالله با دولت سوریه در مقابله با داعش همکاری کرد. پس از شروع ناآرامی‌ها در سوریه، حزبالله در کنار ارتش سوریه به جنگ با تکفیری‌ها پرداخت.[۴۰] آزادسازی القصیر از مهم‌ترین پیروزی‌های حزبالله در سوریه بوده است.[۴۱]
فعالیت‌های سیاسی
حزبالله نخستین‌بار در سال ۱۹۹۲م در انتخابات لبنان شرکت کرد و دوازده کرسی مجلس را کسب نمود. در سال ۱۹۹۶م، ده کرسی و در سال ۲۰۰۰، دوازده کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به‌دست آورد.[۴۲]در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵م در سطح کشور، به تنهایی، چهارده کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با جنبش اَمَل کسب نمود و محمد فنیش را به‌عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه فرستاد.[۴۳]
پس از سال ۲۰۰۵م حزبالله در شمار گروه‌های هشت مارس قرار گرفت. در سال ۲۰۰۵ هم‌زمان با ترور حریری، دسته‌بندی‌های جدیدی در عرصه سیاسی لبنان شکل گرفت. گروه هشت مارس در پی گردهمایی سال ۲۰۰۵ حزبالله در بیروت و به‌دنبال مخالفت با خلع سلاح این گروه، حمایت از سوریه و مقاومت در برابر اسرائیل شکل گرفت؛ جبهه متحدی که برگرفته از حزبالله، حزب اَمَل و حزب مسیحی آزاد بود و بعدها جریان‌های دیگری مانند جماعت اسلامی لبنان، جنبش توحید اسلامی (اهل تسنن) و حزب دموکرات لبنان (دروزی) به آن اضافه شدند.[۴۴]
هم‌زمان با حمایت کشورهایی چون آمریکا، فرانسه، عربستان سعودی و مصر، جریان چهارده مارس در لبنان شکل گرفت که خواستار خروج سوریه از لبنان و خلع سلاح مقاومت شد. جریان المستقبل (سنی)، حزب الکتائب و نیروهای لبنانی (مسیحی) و جریان سوسیالیست ترقی‌خواه لبنان (دروزی) اصلی‌ترین گروه‌های طرف‌دار این جریان بودند.[۴۵]
فعالیت‌های اجتماعی
تمرکز حزبالله بر مقاومت در برابر تجاوز اسرائیل است؛ با این حال، این حزب فعالیت‌های اجتماعی‌ای نیز دارد که برخی عبارت‌اند از:
- احداث مؤسسه جهاد سازندگی برای بازسازی خرابی‌های ناشی از تجاوزات اسرائیل و بلایای طبیعی
- جمع‌آوری زباله‌های شهری حومه جنوب بیروت در سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱م
- تأمین آب آشامیدنی حاشیهٔ جنوبی بیروت
- فعالیت‌های کشاورزی
- احداث جمعیت اسلامی بهداشت و مراکز درمانی و بیمارستانی متعدد
- ارائه خدمات آمورشی و کمک‌‌آموزشی به دانش‌آموزان
- تأسیس بنیاد شهید برای ارائه خدمات به خانواده‌های شهدا
- تأسیس کمیتهٔ امداد خیریه اسلامی برای حمایت از محرومان.[۴۶]
- مؤسسه خیریه قرض‌الحسن: حزبالله در سال ۱۹۸۲م این مؤسسه به دنبال احیای سنت اسلامی قرض‌الحسنه است با حمایت و مشارکت افراد خیّر به افراد بی‌بضاعت وام قرض‌الحسنه می‌دهد. این مرکز در مناطق مختلف لبنان شعبه دارد. ارتش اسرائیل در سال ۲۰۰۶م ۶ شعبه از ۹ شعبه این مؤسسه را تخریب کرد.[۴۷] با این حال بر اساس گزارش الجزیره، تعداد شعب این مؤسسه در سال ۲۰۲۳م به ۳۴ شعبه رسیده است.[۴۸] ارتش اسرائیل در حمله ۲۰۲۴ به لبنان نیز تعدادی از شعبه‌های آن را بمباران کرد.[۴۹]
رسانه‌ها
- شبکه تلویزیونی المنار: تأسیس ۱۹۹۱م
- رادیو النور (تأسیس ۱۹۸۸م)
- هفته‌نامه العهد[۵۰]
- پایگاه اینترنتی جنوب لبنان
- پایگاه اینترنتی واحد ارتباطات رسانه‌ای حزبالله
حزبالله همچنین یکی از پایگاه‌هایش در منطقه ملیتا را به موزه تبدیل کرده است.[۵۱]
موافقان و مخالفان
حزبالله موافقانی در جهان دارد. مهم‌ترین موافقان حزبالله، ایران و سوریه هستند. روسیه نیز حزبالله را سازمان سیاسی-اجتماعی مشروع به حساب می‌آورد[۵۲] ایران در تأسیس حزبالله و آموزش نظامی به نیروهای او نقش داشته است.[۵۳] همچنین ایران ستاد بازسازی لبنان را برای بازسازی ویرانه‌های ناشی از تهاجمات اسرائیل در لبنان شکل داده است.[۵۴] با این حال ایالات متحده آمریکا، اتحادیه کشورهای عرب، شورای همکاری کشورهای حوزه خلیج فارس و... حزبالله یا بخش نظامی آن را گروه تروریستی اعلام کرده‌اند.[۵۵] آمریکا، حزبالله را از سال ۱۹۹۷م در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد.[۵۶] مقاومت در برابر اشغالگری و تهدید اسرائیل و نیز ناتوانی نظامی ارتش لبنان از مقابله با اسرائیل از دلایل کسانی است که معتقدند حزبالله سازمان تروریستی نیست و باید همچنان سلاح در اختیار داشته باشد.[۵۷]
کتاب‌شناسی
درباره حزبالله کتاب‌هایی نوشته شده است. از آن میان، کتاب حزب الله المنهج التجربة المستقبل لبنان و مقاومته في الواجهة، اثر نعیم قاسم از رهبران حزبالله لبنان است. در این کتاب، تاریخچه، اهداف و فعالیت‌های حزبالله منعکس شده است.[۵۸] این کتاب با عنوان «حزبالله لبنان خط مشی، گذشته و آینده آن» به فارسی ترجمه شده است.[۵۹]
پانویس
- ↑ سپاه و حزبالله لبنان خاطراتی از شیخ علی کورانی، سایت مگیران.
- ↑ «احمد قصیر آغازگر عملیات شهادت‌طلبانه در لبنان»، خبرگزاری صداو سیما.
- ↑ «نحوه شكل‌گیری حزبالله لبنان از زبان وزیر دفاع»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۲۲-۲۵.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۸۵.
- ↑ حسینی، ««سیر تحول در رهبری و ایدئولوژی حزبالله»».
- ↑ قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۸۵-۸۶.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۸۵-۸۶.
- ↑ «شهادة الأمين العام لحزب الله سماحة السيد حسن نصرالله»، سایت المنار.
- ↑ «إنتخاب سماحة الشيخ نعيم قاسم أمينًا عامًّا لحزب الله»، المنار.
- ↑ «شهادة الأمين العام لحزب الله سماحة السيد حسن نصرالله»، سایت المنار.
- ↑ هفته‌نامه خبری تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶.
- ↑ زندگی‌نامه شهید سید عباس موسوی، سایت جامع شهید آوینی.
- ↑ هفته‌نامه خبری تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶.
- ↑ هفته‌نامه خبری تحلیلی پنجره، شماره ۱۳۶.
- ↑ سایت خبری- تحلیلی عماریون.
- ↑ زندگی‌نامه شهید مغنیه، خبرگزاری فارسی.
- ↑ روایت‌هایی از ترور بین‌المللی عماد مغنیه، سایت حاج رضوان.
- ↑ «من هو هاشم صفي الدين.. الخليفة المحتمل لحسن نصر الله؟»، یورونیوز.
- ↑ «شبيه نصر الله.. هاشم صفي الدين المرشح لقيادة "حزب الله"»، سایت RT
- ↑ «صهر قاسم سليماني... من هو هاشم صفي الدين أبرز مرشح لخلافة نصر الله؟»، الشرق الوسط.
- ↑ «حزب الله ینعى رئیس مجلسه التنفیذی هاشم صفی الدین»، شبکه الجزیرة.
- ↑ «لبنان.. انتشال جثمان هاشم صفي الدين بالمريجة ومعه 23 شخصا»، الحدث.
- ↑ «حزب الله يزف السيد هاشم صفي الدين شهيداً على طريق القدس»، وبگاه المنار.
- ↑ «إنتخاب سماحة الشيخ نعيم قاسم أمينًا عامًّا لحزب الله»، المنار.
- ↑ «السیرة الذاتیة»، سایت شخصی نعیم قاسم.
- ↑ «إنتخاب سماحة الشيخ نعيم قاسم أمينًا عامًّا لحزب الله»، المنار.
- ↑ «احمد قصیر آغازگر عملیات شهادت‌طلبانه در لبنان»، خبرگزاری صداو سیما.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۵۸.
- ↑ رویوران، «دستاوردهای پیروزی حزب الله در جنگ ۳۳ روزه»، ص۳۳.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۱-۱۶۲.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۲-۱۶۹.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۶۲-۱۶۹
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۲۰۴-۲۱۰.
- ↑ گزارش کامل «عملیات رضوان»، سایت جامع شهید آوینی.
- ↑ «۱۰۳۸ عملیات حزب الله علیه صهیونیست‌ها طی ۱۳۳ روز جنگ»، شبکه العالم.
- ↑ «آمار شهدای حزبالله در راه قدس به ۳۱۶ نفر رسید»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «Weaponising ordinary devices violates international law: UN rights chief»، business-standard.
- ↑ «شهادة الأمين العام لحزب الله سماحة السيد حسن نصرالله»، سایت المنار.
- ↑ صور لـ ۹۰ شهیداً من حزبالله سقطوا أثناء القیام بالواجب الجهادی فی سوریـا، سایت جنوب لبنان.
- ↑ مختصات راهبردی اولین تجربه عملیات برون مرزی حزبالله ، سایت مشرق.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۲۷۳-۲۷۶.
- ↑ ورق زدن تاریخ پرفراز و نشیب احزاب سیاسی لبنان، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ انتخابات داغ در کرانه شرجي مديترانه مروری بر مشخصات احزاب و جریانات سیاسی لبنان، نشریه فرهنگی تحلیلی راه.
- ↑ انتخابات داغ در کرانه شرجي مديترانه مروری بر مشخصات احزاب و جریانات سیاسی لبنان، نشریه فرهنگی تحلیلی راه.
- ↑ نعیم قاسم، حزبالله، ۱۴۲۳ق، ص۱۱۴-۱۲۰.
- ↑ «مؤسسة القرض الحسن.. "بنك حزب الله" في لبنان»، الجزیره.
- ↑ «مؤسسة القرض الحسن.. "بنك حزب الله" في لبنان»، الجزیره.
- ↑ «اسرائیل 11 حمله هوایی به بیروت ترتیب داد»، خبرگزاری آنادولو.
- ↑ زمانی‌محجوب، «تأثیر نگرش معنوی بر پیروزی مقاومت حزبالله»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه..
- ↑ «حزبالله يفتتح متحفا عسكريا عن مقاومته لاسرائيل في جنوب لبنان»، خبرگزاری رویترز.
- ↑ .ارتباط ایران، روسیه و حزب الله لبنان سرگرمی جدید کنگره آمریکا، ، خبرگزاری اسپوتنیک.
- ↑ ناگفته‌هایی از تاسیس«مقاومت اسلامی لبنان»، خبرگزاری فارس.
- ↑ فعالیت‌های ستاد بازسازی لبنان به قوت قبل ادامه دارد، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «آیا حزبالله لبنان یک سازمان تروریستی است؟»، سایت بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «'Justice for...': US clarifies stance on Hezbollah chief Hassan Nasrallah killing»، HindustanTimes.
- ↑ «آیا حزبالله لبنان یک سازمان تروریستی است؟»، سایت بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «معرفی کتاب حزبالله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن معرفی و نقد»، ص۱۱۵.
- ↑ حزبالله لبنان خط مشی، گذشته و آینده آن، پاتوق کتاب فردا.
منابع
- ورق زدن تاریخ پرفراز و نشیب احزاب سیاسی لبنان، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «معرفی کتاب حزب الله لبنان، خط مشی، گذشته و آینده آن معرفی و نقد»، مطالعات راهبردی بسیج، شماره ۲۹، ۱۳۸۴ش.
- امام خمینی، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
- حزبالله لبنان خط مشی، گذشته و آینده آن، شیخ نعیم قاسم، ترجمه محمدمهدی شریعتمدار، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۸۳.
- نعیم قاسم، حزبالله المنهج التجربه المستقبل، بیروت، دارالهادی، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م.
- انتخابات داغ در کرانه شرجی مديترانه مروری بر مشخصات احزاب و جریانات سیاسی لبنان، نشریه فرهنگی تحلیلی راه، شماره ۴۱، خرداد ۱۳۸۸ش.
- «آیا حزبالله لبنان یک سازمان تروریستی است؟»
- «مصاحبه با حجة‌الاسلام سید حسن نصرالله عضو شورای مرکزی حزبالله»، پاسدار اسلام، شماره ۶۷، فروردین ۱۳۶۷ش.
- «حزبالله يفتتح متحفا عسكريا عن مقاومته لاسرائيل في جنوب لبنان»، رویترز، ۲۲ می ۲۰۱۰م، مشاهده ۱۲ خرداد ۱۴۰۰ش.
- حسینی، سید عماد، «سیر تحول در رهبری و ایدئولوژی حزبالله»، شهروند، شماره ۴۸، خرداد ۱۳۸۷ش.
- زمانی‌محجوب، محمود، «تأثیر نگرش معنوی بر پیروزی مقاومت حزبالله»، معارف، شماره ۵۸، مرداد و شهریور، ۱۳۹۲ش
- «۱۰۳۸ عملیات حزب الله علیه صهیونیست‌ها طی ۱۳۳ روز جنگ»، شبکه العالم، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۳ش.
- «آمار شهدای حزبالله در راه قدس به ۳۱۶ نفر رسید»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۶ خرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۳ش.
- «شهادة الأمين العام لحزب الله سماحة السيد حسن نصرالله»، سایت المنار، تاریخ درج مطلب: ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴م، تاریخ بازدید: ۹ اکتبر ۲۰۲۴م.
- «حزبالله کشته شدن علی کرکی را تأیید کرد»، خبرگزاری آناتولی، تاریخ درج مطلب: ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴م، تاریخ بازدید: ۹ اکتبر ۲۰۲۴م.
- «سردار نیلفروشان در بیروت به شهادت رسید+بیوگرافی»، خبرگزاری العالم، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۳ش.
- «۱۱ شهید و ۱۰۸ زخمی آمار حملات روز گذشته به ضاحیه جنوبی بیروت»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۳ش.
- «اسرائیل 11 حمله هوایی به بیروت ترتیب داد»، خبرگزاری آنادولو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اکتبر ۲۰۲۴م، تاریخ بازدید: ۲۱ اکتبر ۲۰۲۴م.
- «مؤسسة القرض الحسن.. "بنك حزب الله" في لبنان»، الجزیره، خبرگزاری آنادولو، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اکتبر ۲۰۲۴م، تاریخ بازدید: ۲۱ اکتبر ۲۰۲۴م.
- «Weaponising ordinary devices violates international law: UN rights chief»، business-standard.Published: 21 September 2024, Accessed: 9 October 2024
پیوند به بیرون
- پایگاه مجازی فارسی‌زبان مقاومت اسلامی لبنان
- المقاومة الاسلامیة - لبنان الموقع الرسمی
- تلویزیون المنار