یحیی بن ام طویل
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | یَحْیَى ابْنُ أُمِّ الطَّوِیلِ الْثُمَالی |
| لقب | الثُّمالی و المُطعِمی |
| نسب | از خاندان ثمالی |
| تولد | بین سال ۲۰ تا ۴۰ هجری قمری |
| محل زندگی | کوفه |
| وفات | بین سال ۸۵ تا ۹۵ هجری قمری |
| محل دفن | واسط (شهری در عراق) |
| خویشاوندان سرشناس | ابوحمزه ثمالی |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) |
| روایت از | رُشید هَجَری و نوف بکالی |
| راویان از او | ابوحمزه ثمالی و ابوخالد کابلی و ... |
| اعتبار | ثقه و ممدوح |
یَحْیَى بن اُمِّ طَوِیلِ (شهادت: حوالی ۸۵تا۹۵ق) از تابعین و یاران خاص امام سجاد(ع) بود. رجالشناسان شیعه همچون علامه حلی و مامقانی، او را ثقه دانستهاند. به نقل از امام صادق(ع)، او پس از واقعه کربلا به اهلبیت(ع) وفادار ماند.
یحیی از امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) و افرادی همچون رُشید هَجَری و نَوف بِکالی روایت نقل کرده است. همچنین راویانی چون ابوحمزه ثُمالی و ابوخالد کابلی از وی روایت کردهاند.
او به شجاعت شهرت داشت و آشکارا از دشمنان امام علی(ع) بیزاری میجست. به دلیل امتناع از لعن امام علی(ع)، توسط حجّاج بن یوسف ثقفی به شهادت رسید و در واسطِ عراق دفن شد.
جایگاه و وثاقت
یَحْیَى بْن أُمِّالطَّوِیلِ از تابعین[۱] و یاران نزدیک و خاص امام سجاد(ع) بود.[۲] برخی از رجالیان شیعی همچون علامه حلی[۳] و مامقانی،[۴] او را ثقه دانستهاند. علامه مجلسی نیز او را مدح کرده است.[۵] به گفتهٔ شبیری زنجانی، نام یحیی در تمامی منابع مربوط به یاران ویژه امام سجاد(ع) ذکر شده است و بزرگان رجال نیز همواره از او با نیکی یاد کردهاند.[۶]
کشّی از امام صادق(ع) نقل میکند که یحیی بن امطویل پس از شهادت امام حسین(ع) از معدود افرادی بود که بر مسیر اهلبیت(ع) استوار ماند.[۷] همچنین وی از فضل بن شاذان نقل میکند که یحیی از جمله پنجنفری بود که در آغاز امامت امام سجاد(ع)، همراه ایشان بود.[۸]
ابنشهرآشوب یحیی را باب امام سجاد(ع) معرفی کرده است.[۹] علامه مجلسی در بحار الانوار، او را از اصحاب امام حسین(ع) نیز دانسته است.[۱۰]
برخی پژوهشگران، یحیی را فردی شجاع دانستهاند.[۱۱] به گزارش کلینی در کافی، او در میان مردم از دشمنان امام علی(ع) برائت میجست.[۱۲]
جایگاه روایی
براساس منابع روایی، یحیی بن امطویل از امام علی(ع)،[۱۳] امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) روایت نقل کرده است. بااینحال برخی احتمال دادهاند که در روایتی که از امام علی(ع) نقل کرده، ممکن است راویانی حذف شده باشند.[۱۴]
به گفتهٔ برخی از رجالشناسان شیعی، یحیی از افرادی همچون رُشید هَجَری و نوف بکالی[۱۵] روایت نقل کرده است. همچنین راویانی چون ابوحمزه ثمالی، هارون بن خارجه، فرات بن اخنف،[۱۶] سعید بن مسیب[۱۷] یمان بن عبیدالله،[۱۸] ابوخالد کابلی[۱۹] ثابت بن ابی صفیه[۲۰] از وی روایت کردهاند.
شخصیتشناسی
در منابع رجالی از یحیی بن ام طویل[۲۱] با القابی همچون «الْمُطْعِمِی»[۲۲] و «الثُّمَالی» یاد شده است.[۲۳] برخی منابع، نام پدر او را مُعَمَّر ذکر کردهاند.[۲۴] براساس گزارش مسعودی، تاریخنگار قرن چهارم، که امام سجاد(ع) را فرزند دایه یحیی معرفی کرده،[۲۵] برخی پژوهشگران احتمال دادهاند که او همسن امام سجاد(ع) بوده و تولدش را بین سالهای ۲۰ تا ۴۰ق تخمین زدهاند.[۲۶] همچنین کراجکی در کنز الفوائد، او را از قبیله ابوحمزه ثمالی دانسته است.[۲۷]
بعضی با استناد به سخن نجاشی، ادعا کردهاند که محمد بن وهبان بن محمد کتابی درباره روایات یحیی نوشته است؛[۲۸] اما در رجال نجاشی ذکر شده که این اثر درباره یحیی بن ابیالطویل بوده است، نه یحیی بن امالطویل.[۲۹]
بنا بر روایتی که کَشّی نقل کرده، یحیی توسط حَجّاج بن یوسف، حاکم کوفه، احضار شد و پس از امتناع از لعن امام علی(ع)، دست و پایش قطع و به شهادت رسید.[۳۰] او در واسط، یکی از شهرهای عراق، دفن شده[۳۱] و زمان شهادتش را بین سال ۸۵ تا سال ۹۵ هجری قمری تخمین زدهاند.[۳۲]
پانویس
- ↑ عباسی زنجانی، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۱۱، ص۳۳۳.
- ↑ کشى، إختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۹؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۱، ص۳۱.
- ↑ حلی، ترتیب خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ۱۳۸۱ش، ص۴۴۶.
- ↑ مقامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، ج۳، ص۳۱۲.
- ↑ علامه مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۹۷.
- ↑ «دوران ارتــــــداد؛ اِرْتَدَّ النّاسُ بَعْدَ قَتْلِ الْحُسَین(علیه السلام)»، پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شبیری زنجانی.
- ↑ کشى، إختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۳.
- ↑ کشى، إختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۵.
- ↑ ابنشهرآشوب، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانور، ۱۴۰۳ق، ج۷۱، ص۲۲۰.
- ↑ اشتری تفرشی و دیگران، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، ص۲۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۷۹.
- ↑ مفید، الأمالی، ۱۴۱۳ق، ص۱۵۲.
- ↑ اشتری تفرشی و دیگران، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، ص۲۶-۲۷.
- ↑ اشتری تفرشی و دیگران، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، ص۲۷.
- ↑ اشتری تفرشی و دیگران، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، ص۲۸-۳۱.
- ↑ عباسی زنجانی، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۱۱، ص۳۳۳.
- ↑ عباسی زنجانی، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۱۱، ص۴۵۱.
- ↑ ساعدی، الضعفاء من رجال الحدیث، ۱۳۸۴ش، ج۳، ص۸۰.
- ↑ طوسى، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۷۵.
- ↑ کشى، إختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۳.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۰.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۱، ص۳۱.
- ↑ عثمان، تاریخ العلویین، ۱۴۱۸ق، ص۲۵.
- ↑ مسعودى، اثبات الوصیة، ۱۳۸۴ش، ص۱۷۵؛ ابنعبدالوهاب، عیون المعجزات، مکتبة الداورى، ص۷۲.
- ↑ اشتری تفرشی و دیگران، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، ص۲۱-۲۳.
- ↑ کراجکى، کنز الفوائد، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۸۹.
- ↑ عادل زاده، «بازشناسی شخصیت رازآمیزِ یحیی بن امالطویل»، سایت درایات.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۷.
- ↑ کشى، إختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث و تفصیل رواة الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۲۱، ص۳۸.
- ↑ اشتری تفرشی و دیگران، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، ص۲۱-۲۳.
منابع
- «دوران ارتــــــداد؛ اِرْتَدَّ النّاسُ بَعْدَ قَتْلِ الْحُسَین(علیه السلام)»، پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شبیری زنجانی، تاریخ بازدید: ۲۴ تیر ۱۴۰۴ش.
- ابنشهرآشوب، محمد بن على، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابنعبدالوهاب، حسین، عیون المعجزات، قم، مکتبة الداورى، بى تا.
- اشتری تفرشی، علیرضا و ولی اله برزگر کلیشمی و منا زینلی طرقی، «جایگاه شخصیتی و رجالی یحیی بن ام طویل در تاریخ تشیع»، مجله پژوهشنامه تاریخ تشیع، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۶ش.
- حلی، حسن بن یوسف، ترتیب خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مشهد، آستان قدس، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- خامنهای، سید علی، پیشوای صادق، تهران، انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل رواة الحدیث، بیجا، بینا، ۱۳۷۲ش.
- ساعدی، حسین، الضعفاء من رجال الحدیث، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، اختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی، تحقیق مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الرجال، تصحیح جواد قیومی اصفهانی، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۳۷۳ش.
- عادل زاده، علی، «بازشناسی شخصیت رازآمیزِ یحیی بن امالطویل»، درایات، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اسفند ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۷ خرداد ۱۴۰۴ش.
- عباسی زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، قم، موسسة ولی العصر(ع) للدراسات الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۳۶ق.
- عثمان، هاشم، تاریخ العلویین، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول(ع)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
- کراجکى، محمد بن علی، کنز الفوائد، تحقیق عبدالله نعمة، قم، دارالذخائر، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- کشى، محمد بن عمر، إختیار معرفة الرجال، تصحیح محمد بن الحسن طوسى و حسن مصطفوى، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر، غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانور الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مسعودی، علی بن الحسین ،اثبات الوصیه، قم ، انصاریان، ۱۳۸۴ش.
- مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، تحقیق علیاکبر غفارى و محمود محرمی زرندی، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مفید، محمد بن محمد، الأمالی، تحقیق استاد حسین ولى و على اکبر غفارى، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مقامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، بینا، بیتا.
- نجاشی، احمدبن علی، رجال النجاشی، قم، موسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.