کامل بهایی کتابی به زبان فارسی نوشته حسن بن علی طبری، مشهور به عمادالدین طبری عالم قرن هفتم، در موضوع امامت و تشیع. از آنجا که طبری این اثر را به بهاءالدین محمد جوینی والی اصفهان در زمان هولاکوخان مغول اهدا نموده، به کامل بهایی شهرت یافته است. مؤلف در این کتاب به موضوعاتی مانند سقیفه، مطاعن دشمنان اهل بیت و مقتل حسین بن علی(ع) پرداخته است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | عمادالدین حسن بن علی طبری |
| موضوع | امیرمؤمنان، حسین بن علی(ع) |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مرتضوی |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۳ش |
درباره مؤلف
عماد الدین، حسن بن علی بن محمد بن حسن طبری یا طبرسی مازندرانی، از عالمان شیعه قرن هفتم، و از جمله فقها و متکلمین شناخته شده این قرن است.[۱] در کتاب‌های فقهی، از او با عنوان عماد طبری و عمادالدین طبری یاد شده است.[۲] در میان شیعیان امامی قرن ششم و هفتم، دو نفر با نام عمادالدین طبری شهرت دارند و هر کدام آثاری از خود بر جای گذاشته‌اند. یکی حسن بن علی طبری مؤلف تحفة الابرار، کامل بهایی و مناقب الطاهرین است که تا سال ۶۹۸ق در قید حیات بوده، [۳]و دیگری محمد بن علی طبری مؤلف بشارة المصطفی است که تا سال ۵۵۳ق زنده بوده است، و نباید با مولف کامل بهائی اشتباه شود.[۴] عمادالدین طبری معاصر خواجه نصیرالدین طوسی بوده است و در سال ۶۷۲ق به دعوت بهاءالدین محمد جوینی، والی اصفهان، به این شهر سفر کرده و مدت هفت ماه در اصفهان اقامت داشته است.[۵] بنا به تصریح خود مؤلف در ابتدای کتاب، کامل بهائی را در سال ۶۷۵ق نوشته و به بهاءالدین محمد جوینی تقدیم کرده است.[۶]
معرفی کلی
کتاب کامل بهایی در شرایطی تألیف شده که با تسلط ایلخانان و گرایش برخی از آنان به تشیع یا دست‌کم تسامح مذهبی آنان، فرصتی برای شیعه پیدا شد تا به طرح برخی مطالب و تألیف کتاب‌هایی مانند آثار عمادالدین طبری بپردازند. این آثار با تعابیر خاصی از خلفا و دشمنان اهل بیت(ع) یاد می‌کنند.[۷]
نام دیگر این کتاب را کامل السقیفة گفته‌اند؛ زیرا درباره غصب خلافت و ماجراهای بعد از رحلت رسول خدا(ص) در سقیفه سخن می‌گوید.[۸] مؤلف در مقدمه می‌نویسد: کتاب مناقب الطاهرین در موضوع تولی بود و لازم بود درباره تبری هم کتابی بنویسم و به استخاره نام آن را «الکامل البهایی فی السقیفة» گذاشتم.[۹]
محتوا
کامل بهایی که تالیف آن در سال ۶۷۵ق به پایان رسیده[۱۰] دو جلد در یک مجلد تنظیم شده است. کتاب، مشتمل بر ۲۸ باب است و هر باب دارای چندین فصل. عنوان ابواب کتاب عبارتند از:
- باب اول: در اقسام علم
- باب دوم: در اقسام نعمت
- باب سوم: بیان مذاهب اهل سنت
- باب چهارم: تشیع، راه نجات
- باب پنجم: دلائل امامت امیر المومین و فرزندان پاک او
- باب ششم: آیاتی که بدان عمل نشد
- باب هفتم: ویژگی‌های مغایر با امامت
- باب هشتم: فضیلت‌های ساختگی
- باب نهم: بدعت‌ها
- باب دهم: حجةالوداع و غدیر
- باب یازدهم: برپایی سقیفه
- باب دوازدهم: فدک
- باب سیزدهم: زندگی پیامبر(ص)
- باب چهاردهم: قصه غار
- باب پانزدهم: اختیار امام
- باب شانزدهم: صفات امام
- باب هفدهم: امامت ابوبکر در حال حیات رسول اکرم(ص)
- باب هجدهم: نکته‌ها
- باب نوزدهم: غلو در حب صحابه
- باب بیستم: اسماء و صفات آن‌ها
- باب بیست و یکم: نکاتی از کتاب الفتوح ابن اعثم
- باب بیست و دوم: پایان زندگی خلفا
- باب بیست و سوم: عثمان و ابوذر غفاری
- باب بیست و چهارم: زندگی خلفاء
- باب بیست و پنجم: ماجرای عایشه و طلحه و زبیر
- باب بیست و ششم: زمامداران اموی
- باب بیست و هفتم: زندگی‌نامه معاویه
- باب بیست و هشتم: حرکت امام حسین(ع) و ماجرای کربلا
منابع کتاب
از آنجا که کامل بهایی جنبه کلامی و ردیه‌نویسی دارد، مؤلف مطالب زیادی از خود بیان کرده و مطالب منقول از دیگران را هم چندان مستند نکرده است. کتاب کامل بهایی به عنوان اثری شناخته می‌شود که برخی مطالب را برای اولین بار مطرح کرده است، مانند: داستان رقیه دختر امام حسین(ع) یا فرار ابو لؤلؤ به قم و کاشان و داستان ارتباط او با حضرت علی(ع).[۱۱]
ترجمه و چاپ
این اثر توسط محمد شجاع‌فاخر به عربی ترجمه شده است. این کتاب طی سالیان متمادی، چاپ‌های متعددی شده است.
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۲۱۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۲۱۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۲۱۳.
- ↑ طبری، کامل بهایی، ۱۳۸۳ش، مقدمه کتاب.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۲۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۲۱۳.
- ↑ طبری، کامل بهایی، ۱۳۸۳ش، ص۶.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۱۷، ص۲۵۵.
- ↑ طبری، کامل بهایی، ۱۳۸۳ش، ص۲۸.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۵، ص۲۵۰.
- ↑ کامل بهائی، کتابخانه دیجیتال نور.
منابع
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، درالاضواء.
- طبری، عمادالدین، کامل بهایی، تهران، مرتضوی، ۱۳۸۳ش.
- طبری، عمادالدین، کامل بهایی، ترجمه محمد شجاع فاخر، قم، المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۶ق.
- کامل بهائی، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۳۹۸ش.