ایمان ابی‌طالب (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ مفید |
| تاریخ نگارش | قرن ۴ و ۵ قمری |
| موضوع | ایمان ابوطالب |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار المفید |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
ایمان ابی‌طالب رساله‌ای است کلامی، به زبان عربی، نوشته شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق). موضوع این رساله، اثبات ایمان ابوطالب، پدر امام علی(ع) است و در آن به اشعار و حمایت‌های ابوطالب از پیامبر(ص) و نیز رفتار و گفتار پیامبر(ص) درباره او استناد شده است.
هدف نویسنده از نگارش کتاب، حمایت از امام علی(ع) در مقابل این نقد که ابوطالب ایمان نیاورده بود، است. هم‌اکنون نسخه‌هایی خطی از کتاب ایمان ابی‌طالب در دست است و این اثر چند بار به‌صورت مستقل یا ضمن مجموعه‌هایی چاپ شده است.
اهمیت
کتاب ایمان ابی‌طالب زمانی تألیف شد که مسئله ایمان ابوطالب از مسائل بحث‌برانگیز میان عالمان شیعه و سنی بود[۱] به‌گفته آقابزرگ تهرانی این کتاب از مصادر بحارالانوار بوده است.[۲] همچنین موردتوجه عالمان شیعه قرار داشته است. گفته‌اند فِخار بن مَعَد موسوی در کتاب الحجة علی الذاهب الی تکفیر ابی‌طالب عین الفاظ و عبارات شیخ مفید در این رساله را نقل کرده است.[۳]
نویسنده
محمد بن محمد بن نُعمان مشهور به شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق) از متکلمان بزرگ امامیه بوده است.[۴] برخی از کتاب‌های او در علم کلام، عبارت‌اند از: اوائلُ‌المقالات، تصحیح‌الاعتقادات، الافصاح فی الامامة، تفضیلُ امیرالمؤمنین . او در الفصول المختاره به دفاع از ایمان ابوطالب پرداخته است.[۵]
استادان و شاگردان وی، از عالمان برجسته شیعه بوده‌اند. شیخ صدوق، ابن‌جُنَید اسکافی و ابن‌قولِوَیه از استادان وی بوده‌اند.[۶] برخی از شاگردانش نیز عبارت‌اند از: شیخ طوسی، سیدِ مرتَضی و سیدِ رضی.[۷]
انگیزه نگارش
شیخ مفید، کتاب ایمان ابی‌طالب را برای اثبات ایمان ابوطالب و در حمایت از امام علی(ع) نوشته است؛ زیرا برخی در نقد شخصیت او، ایمان پدرش ابوطالب را انکار کرده‌اند.[۸] شیخ مفید چنان‌که خودش گفته، در دیگر آثارش،[۹] درباره این مطلب سخن گفته بود؛ اما به‌جهت درخواست دیگران و مفیدتر بودن تألیف مستقل در این زمینه، تصمیم گرفت کتابی مستقل با این موضوع بنویسد.[۱۰] در آن دوره، ایمان ابوطالب از مسائل اختلافی میان شیعه و سنی بود و کتاب‌های زیادی در این خصوص نوشته می‌شد.[۱۱]
محتوا و شیوه نگارش
شیخ مفید در ایمان ابی‌طالب با دلایل قرآنی، تاریخی و حدیثی به اثبات ایمان ابوطالب پرداخته است.[۱۲] او نخستین دلیل بر اسلام ابوطالب را، سرپرستی و حمایتش از پیامبر(ص) ذکر کرده است.[۱۳] همچنین برای اثبات ایمان ابوطالب به آیات قرآن،[۱۴] اشعار وی[۱۵] و عملکردش در حمایت از پیامبر(ص)[۱۶] و نیز رفتار و گفتار پیامبر(ص) درباره او[۱۷] استناد کرده است.
شیخ مفید در نگارش این رساله، از کتاب‌های «فضائل ابی‌طالب و عبدالمطلب و ابی‌النبی(ص)» اثر سعد بن عبدالله اشعری(درگذشته ۲۹۹-۳۰۱ق) و نیز کتاب‌های ایمان ابی‌طالب از احمد بن محمد بن عمار (درگذشته ۳۴۶ق)، سهل بن احمد دیباجی(عالم و محدّث امامی بغدادی در قرن سوم و چهارم قمری) و علی بن حمزه بصری تمیمی(درگذشته ۳۷۵ق) بهره برده است.[۱۸]
نسخه‌های خطی
از کتاب ایمان ابی‌طالب نسخه‌های خطی موجود است:
- نسخه‌ای به‌تاریخ ۹۸۶ق و به‌خط تاج‌الدین صاعد که در کتابخانه عمومی و مرکزی مشهد نگهداری می‌شود[۱۹]
- نسخه‌ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی
- نسخه کتابخانه آیت‌الله حکیم در نجف
- نسخه کتابخانه ملک در تهران.[۲۰]
انتشار
کتاب ایمان ابی‌طالب بارها چاپ شده است. برخی از چاپ‌های آن عبارتند از:
- چاپ سال ۱۳۷۲ق، ضمن مجموعه‌ای با تحقیق محمدحسن آل‌یاسین در عراق.[۲۱]
- چاپ سال ۱۴۱۳ق، به‌تحقیق مؤسسه البعثه و توسط انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید در قم، در ۴۱ صفحه.
- چاپ سال ۱۴۱۴ق، توسط انتشارات دارالمفیدِ بیروت.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۵-۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۲، ص۵۱۳-۵۱۴.
- ↑ حسینی جلالی، «درنگی در رساله شیخ مفید درباره ایمان ابوطالب(ع)»، ص۳۵.
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۴.
- ↑ نگاه کنید به مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۲-۲۸۶.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۳.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به مفید، الفصول المختاره، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۲-۲۸۶.
- ↑ نگاه کنید به شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۱۷-۱۸.
- ↑ شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۵-۸.
- ↑ حسینی جلالی، «درنگی در رساله شیخ مفید درباره ایمان ابوطالب(ع)»، ص۳۵.
- ↑ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.
- ↑ شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۲۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۲۱-۲۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۲۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۳ق، ص۲۶-۲۷.
- ↑ حسینی جلالی، «درنگی در رساله شیخ مفید درباره ایمان ابوطالب(ع)»، ص۳۸.
- ↑ مفید، ایمان ابی‌طالب، ۱۴۱۴ق، ص۱۴.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۴.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۳و۲۸۴.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی التصانیف الشیعه، بیروت، دار الاضواء، بی‌تا.
- ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق ابراهیم رمضان، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م.
- احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
- حسینی جلالی، سید محمدرضا، «نقد و معرفی کتاب: درنگی در رساله شیخ مفید درباره ایمان ابوطالب(ع)»، ترجمه جویا جهانبخش، آینه میراث، ش۱۶، بهار ۱۳۸۱ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، ایمان ابی‌طالب، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، ایمان ابی‌طالب، تحقیق مؤسسه بعثت، قم، المؤتمر العالمی لالفیه للشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، سمت، ۱۳۸۵ش.