آیه ۱۵ سوره قصص به کشته‌شدن مرد قِبطی توسط موسی(ع) پرداخته است.[۱]
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | قصص |
| شماره آیه | ۱۵ |
| جزء | ۲۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | کشتن قبطی |
| آیات مرتبط | آیه ۱۴ سوره شعراء • آیه ۴۰ سوره قصص • آیه ۱۶ سوره قصص |
موسی(ع) را از نظر بدنی مردی قدرتمند گفته‌اند.[۲] او روزی وارد شهر گردید و قرآن این ورود را با توصیف «عَلى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها؛ هنگامی که اهل شهر در غفلت بودند» یاد کرده است.[۳] مقصود از این تعبیر را اوقات خاصی از روز یا شب[۴] یا یک مناسبت خاص[۵] دانسته‌اند که مردم شهر كسب و كار خود را تعطيل كرده بودند.
براساس آیه ۱۵ سوره قصص، موسی(ع) با صحنه درگیری دو نفر مواجه شد.[۶] قرآن یکی را با تعبیر «من شِيعَتِهِ؛ از پیروان او»[۷] یاد کرده که او را از بنی‌اسرائیل دانسته‌اند.[۸] موسى از همان زمان ارتباط‌هايى با بنی‌اسرائیل برقرار كرده بود و تعبیر پیرو موسی اشاره به همین دارد.[۹] فرد دیگر با تعبیر «من عَدُوِّهِ؛ از دشمنانش»[۱۰] یاد شده که آن را از قبطیان (ساکنان مصر، پیرو فرعون و دشمن بنی‌اسرائیل[۱۱]) دانسته‌اند.[۱۲]
شخصی که پیرو موسی بود از وی تقاضای کمک کرد. موسی مشتی بر قبطی زد و قبطی کشته شد.[۱۳] گفته شده موسى(ع) قصد كشتن قبطی را نداشت و تنها بخاطر دفاع از يک مؤمن دست به اين كار زد. از اين روى خداوند از قتل او انتقاد نكرده و در سوره طه آمده: «شخصى را كُشتى و [ما] تو را از اندوه رهانيديم[۱۴]».[۱۵]
سپس موسی(ع) گفت که «اين كار شيطان بود»[۱۶] مفسران این خطاب را برای اصل نزاع میان آن دو فرد دانسته‌اند که موسی آن‌را عمل شیطان دانسته و این خطاب نسبت به اصل عمل موسی نبوده است.[۱۷] موسی(ع) در نهایت مجبور شد برای نجات جانش از مصر خارج شود.[۱۸]
وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَىٰ حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَٰذَا مِنْ شِيعَتِهِ وَهَٰذَا مِنْ عَدُوِّهِ ۖ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَىٰ فَقَضَىٰ عَلَيْهِ ۖ قَالَ هَٰذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ ۖ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ
بى‌خبر از مردم شهر به شهر داخل شد. پس دو مرد را با هم در زد و خورد يافت: يكى، از پيروان او و ديگرى از دشمنانش [بود]. آن كس كه از پيروانش بود، بر ضد كسى كه دشمن وى بود، از او يارى خواست. پس موسى مشتى بدو زد و او را كشت. گفت: «اين كار شيطان است، چرا كه او دشمنى گمراه‌كننده [و] آشكار است.
آیه ۱۵ سوره قصص
عصمت موسی(ع) و کشتن قبطی
گفته شده مرد قبطی مستحق قتل بود و کشتن او گناه محسوب نمی‌شد. هرچند بهتر بود که موسی(ع) کشتن او را به تأخیر می‌انداخت؛ زیرا این کار، موجب به زحمت افتادن وی و خروجش از مصر گردید. در نهایت این عمل موسی(ع) را ترک اولی خوانده و استغفار او را نیز برای همین ترک اولی گفته‌اند.[۱۹] برخی مفسرانِ اهل‌سنت معتقدند کشتن قبطی، قتل خطایی بوده و قتل خطایی از گناهان صغیره است و موسی(ع) به خاطر ارتکاب این صغیره، استغفار کرد.[۲۰]
برخی معتقدند که کشتن قبطی با معصوم بودن موسی(ع) ناسازگار است.[۲۱] بر این مطلب به آیات قران استناد کرده‌اند.[۲۲]
پانویس
- ↑ طیب، اطيب البيان، ۱۳۷۸ش، ج۱۰، ص۲۱۴.
- ↑ فضل الله، تفسير من وحي القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۷، ص۲۷۵.
- ↑ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۴۱.
- ↑ مدرسی، من هدى القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۲۷۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۵۳ش، ج۱۶، ص۵۴.
- ↑ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ مدرسی، من هدى القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۲۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۶، ص۴۲.
- ↑ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ عمادزاده، قصص الانبیاء، ۱۳۸۰ش، ص ۵۱۵-۵۲۱.
- ↑ مدرسی، من هدى القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۲۷۷.
- ↑ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ سوره طه، آیه۴۰.
- ↑ قرائتی، تفسير نور، ۱۳۸۳ش، ج۹، ص۲۹.
- ↑ سوره قصص، آیه ۱۵.
- ↑ طباطبائی، الميزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۱۸؛ مغنیه، تفسير الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۶، ص۵۵.
- ↑ راوندی، قصص الانبیا، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۴-۱۵۵.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۸، ص۱۳۷.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۹۸؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۶۴.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۴، ص۵۸۵.
- ↑ فاضل مقداد، اللوامع الالهیة، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۹.
منابع
- آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: علی عبدالباری عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق احمد قصیرعاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طیب، سید عبدالحسین، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ش
- عمادزاده، حسین، قصص الانبیاء، بی‌جا، اسلام، ۱۳۸۰ش.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، اللوامع الهیة فی المباحث الکلامیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله، قصص الأنبیاء علیهم السلام، محقق و مصحح: غلامرضا عرفانیان یزدی، مشهد، مرکز پژوهش های اسلامی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.