مسجد و مدرسه آقابزرگ (کاشان)
 | این مقاله حاوی فهرستی از منابع، پیوندهای بیرونی یا بخش مطالعهٔ بیشتر هست، اما به خاطر نداشتن پانویس و یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیقتر این مقاله را بهبود دهید. |
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ |
| تأسیس | نیمه قرن سیزدهم قمری |
| کاربری | مسجد - مدرسه |
| مکان | 
- کاشان |
| مشخصات | |
| مساحت | ؟ |
| معماری | |
| معمار | ؟ |
مسجد و مدرسه آقابزرگ مسجد و مدرسهای بزرگ در کاشان، منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ که به هزینه مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در نیمه قرن ۱۳ق، مقارن با دوران پادشاهی محمدشاه قاجار (متوفی ۱۲۶۴ق) ساخته شده است.
محل بنا
این مسجد و مدرسه در محدوده تاریخی و بافت قدیمی شهر، مجاور بقعه خواجه تاج‌الدین و در محلهای به همین نام بنا گردیده و در خیابان آقابزرگ، منشعب از خیابان فاضل نراقی واقع است و از نظر استواری هنوز وضع مطلوبی دارد.
پیشینه تاریخی
ساختمان این بنا در روزگار پادشاهی محمدشاه قاجار آغاز گردید و در سال‌های نخستین سلطنت ناصرالدین شاه (۱۲۶۴-۱۳۱۳ق)، به پایان رسید.
به نظر میرسد که این مجموعه، بر روی آثار به جای مانده پس از زلزله ۱۱۹۲ق یا دورههای گذشته ساخته شده باشد، به‌خصوص شبستان ۴۰ ستون شمالی مسجد که احتمالاً پیش از احداث گنبدخانه بر روی بقایای خانقاه، مسجد، مقبره و مدرسه خواجه تاج‌الدین (متعلق به اواسط سده ۹ق) ساخته شده است.
تلفیق این شبستان با مسجد و مدرسهای که بعداً در کنار آن ایجاد گردید، یکی از نمونههای ایجاد هماهنگی و اتصال دو بنا در کنار هم است.
مشخصات
مسجد و مدرسه آقابزرگ مجموعه نفیسی است از عناصر معماری و تزییناتی، و ترکیبی از این حجم‌ها و اندام‌های متناسب به هم تنیده، شامل: سردر و هشتی ورودی، صحن مرکزی، مقصوره و شبستان‌ها.
ویژگی‌های بنا
- معماری ویژه؛ گنبدخانه بر روی ۸ پایه عظیم بر پا شده، زیرا در طرح مساجد قدیمی ایران ایجاد گنبد بر روی پایههای آزاد به‌ندرت دیده میشود. نتیجه عملی اجرای این نوع طرح، جریان‌یافتن هوای خنک در فضای گنبدخانه در فصول گرم و تابستان‌های داغ منطقه کویری است.
- گودال باغچه (حیاط تحتانی)؛ حوض بزرگ (آبنما) و باغچههای آن به طراوت فضا کمک میکند.
- با توجه به سادگی و بیپیرایگی این مجموعه، زیادهروی در تزیین، بهویژه در کاشی‌کاری این بنا به چشم نمیخورد.
- تزیینات؛ گچبری، نقاشی، کارهای چوبی (کندهکاری، گرهچینی، آلت و لقط)، مقرنسکاری، کاشی‌کاری رسمیبندی و یزدیبندی
- یک جفت درِ نفیس (درِ مدخل اصلی مسجد) که کندهکاری و با گرهچینی و گل‌میخ تزیین شده است.
منابع
- مشکوتی، نصرتالله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، تهران ۱۳۴۹ش، ص۲۶۸، ۲۶۹.
- مصطفوی، محمدتقی، آثار تاریخی تهان، انجمن آثار ملی، تهران، ۱۳۶۱ش، ص۵۱۷.
- نراقی، حسن، آثار تاریخی شهرستان کاشان و نطنز، انجمن آثار ملی، تهران، ۱۳۴۸ش، ص۲۵۴-۲۶۴.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی