ایام فاطمیه روزهایی که شیعیان به‌مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س)، عزاداری می‌کنند. با توجه به اینکه دو قول ۱۳ جمادی‌الاول و ۳ جمادی‌الثانی درباره شهادت حضرت فاطمه(س) شهرت بیشتری دارد، روزهای یازدهم تا سیزدهم جمادی‌الاول، فاطمیه اول و روزهای سوم تا پنجم جمادی‌الثانی، فاطمیه دوم نامیده شده است.
در ایام فاطمیه در برخی کشورها همچون ایران، عراق، پاکستان و آذربایجان عزاداری برپا می‌شود. همچنین روز سوم جمادی‌الثانی در ایران، تعطیل رسمی است و بعضی از مراجع تقلید در مراسم عزاداری این روز حضور می‌یابند. عزاداری ایام فاطمیه دوم در ایران از سال ۱۳۷۹ش که روز سوم جمادی‌الثانی به‌عنوان روز شهادت حضرت فاطمه(س) تعطیل رسمی اعلام شد، رونق بیشتری گرفته است.
ایام فاطمیه چه روزهایی است؟
ایام فاطمیه، روزهایی است که شیعیان به‌مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) عزاداری می‌کنند.[۱] به جهت شهرت سیزده جمادی‌الاول و سوم جمادی‌الثانی به عنوان تاریخ شهادت حضرت فاطمه، ایام فاطمیه به فاطمیه اول و فاطمیه دوم نامگذاری شده است. روزهای یازدهم، دوازدهم و سیزدهم جمادی‌الاول فاطمیه اول و روزهای سوم، چهارم و پنجم جمادی‌الثانی فاطمیه دوم نامیده شده است.[۲] البته برخی از دهم تا بیستم جمادی‌الاول را فاطمیه اول و از یکم تا دهم جمادی‌الثانی را فاطمیه دوم می‌دانند.[۳]
روز دقیق شهادت حضرت فاطمه(س) مشخص نیست و در این‌باره اختلاف‌نظر وجود دارد. در کتاب الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء(س) اثر اسماعیل انصاری زنجانی (درگذشته ۱۳۸۸ش) ۲۱ قول درباره زمان شهادت حضرت فاطمه(س) نقل شده است.[۴] به‌گفته سید محمدجواد شبیری (متولد ۱۳۴۵ش) از نویسندگان دانشنامه فاطمی، قول به شهادت فاطمه(س) در سوم جمادی‌الثانی نزد شیعه مشهورتر است.[۵] او این قول را به روایتی از امام صادق(ع) مستند کرده که در کتاب دلائل الامامه[۶] نقل شده است.[۷]
برگزاری مراسم
در ایام فاطمیه در شهرهای مختلف ایران مراسم عزاداری برگزار می‌شود. این مراسم از زمان تعطیل‌شدن سوم جمادی‌الثانی به‌عنوان روز شهادت حضرت فاطمه در ایران رونق بیشتری گرفته است[۸] در سال ۱۳۷۹ش به پیشنهاد آیت‌الله وحید خراسانی و بر اساس تصویب دولت جمهوری اسلامی ایران، روز ۳ جمادی‌الثانی به‌مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) تعطیل رسمی اعلام شد.[۹] حسین وحید خراسانی و لطف‌الله صافی گلپایگانی (درگذشت: ۱۴۰۰ش) از مراجع تقلید شیعه در این روز در دسته‌های عزاداری که به سمت حرم حضرت معصومه(س) پیاده‌روی می‌کردند، حضور می‌یافتند.[۱۰]
همچنین همزمان با ایام فاطمیه در برخی شهرهای ایران به‌ویژه قم نمایشگاه‌هایی با عنوان کوچه‌های بنی‌هاشم برای بازدید عمومی برگزار می‌شود و در آن نمایی از بقیع، غدیر خُم و فدک به نمایش گذاشته می‌شود.[۱۱]
گفته شده، شیعیان عراق به‌جز فاطمیه اول و دوم، در روز ۸ ربیع‌الثانی نیز عزاداری می‌کنند. این عزاداری مبتنی بر نقلی است که شهادت او را ۴۰ روز پس از رحلت پیامبر(ص) می‌داند.[۱۲] همچنین در کشورهایی همچون پاکستان،[۱۳] آذربایجان،[۱۴] تاجیکستان[۱۵] و استرالیا[۱۶] و نیز در مراکز اسلامی در کشورهای اروپایی همچون مرکز اسلامی هامبورگ و مرکز اسلامی امام علی استکهلم مراسم عزاداری در فاطمیه دوم برگزار می‌شود.[۱۷]
سابقه عزاداری برای حضرت فاطمه(س)
گزارش‌هایی از عزاداری اهل‌بیت(ع) برای حضرت فاطمه(س) وجود دارد.[۱۸] از امام صادق(ع) نقل شده است که برای حضرت زهرا(س) عزاداری می‌کرد و در مجلس خود از ماجرای سقط حضرت محسن(ع) و کتک‌خوردن حضرت زهرا(س)، یاد می‌نمود.[۱۹] همچنین به گزارش قاضی عبدالجبار معتزلی (درگذشته ۴۱۵ق) عده‌ای از شیعیان در مناطقی از جمله مصر، دمشق، بغداد، الرمله، عَکّا، صور، عسقلان و جبل البسماق برای حضرت زهرا(س) و فرزندش حضرت محسن(ع) عزاداری می‌کردند.[۲۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست یکم، ص۳۶۵.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست یکم، ص۳۶۶.
- ↑ نگاه کنید به لطفی، «ایام فاطمیه و مناسک شکل‌یافته پیرامون آن»، ص۲۵.
- ↑ انصاری زنجانی، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء(س)، دلیل ما، ج۱۵، ص۳۲.
- ↑ شبیری، «شهادت فاطمه(س)»، ص۳۴۷.
- ↑ طبری امامی، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۴.
- ↑ شبیری، «شهادت فاطمه(س)»، ص۳۴۷.
- ↑ نگاه کنید به لطفی، «ایام فاطمیه و مناسک شکل‌یافته پیرامون آن»، ص۲۵.
- ↑ «ماجرای تعطیل‌شدن روز شهادت حضرت زهرا(س)»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «پیاده‌روی و عزاداری دو تن از مراجع تقلید در قم»، سایت تابناک قم.
- ↑ «سومین نمایشگاه کوچه‌های بنی‌هاشم در قم برپا شد/ ساخت ماکت بقیع قبل از تخریب»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «الأيّام الفاطمية أو موسم الأحزان الفاطمية: المعنى والدلالة...»، شبکة الکفیل العالمیة.
- ↑ «ایام شهادت حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها در پاکستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «Həzrəti Fatimənin (s) şəhadəti münasibətilə tədbir keçirildi»، Esprit Portal.
- ↑ «مراسم سوگواري شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) در تاجيكستان برگزار شد»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مراسم فاطمیه دوم در استرالیا»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «برنامه های فاطمیه دوم در اروپا به تفکیک کشورها»، شیعه‌نیوز.
- ↑ نگاه کنید به خصیبی، الهدایه الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۸.
- ↑ خصیبی، الهدایه الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۸.
- ↑ قاضی عبدالجبار، تثبیت دلائل النبوة، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۵۹۵.
منابع
- «الأيّام الفاطمية أو موسم الأحزان الفاطمية: المعنى والدلالة...»، شبکة الکفیل العالمیة، درج مطلب ۱۸ کانون‌الثانی ۲۰۱۶م، مشاهده ۳۰ آذر ۱۴۰۰ش.
- انصاری زنجانی، اسماعیل، الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء(س)، دلیلنا، بی‌تا.
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة‌البلاغ، ۱۴۱۹ق.
- شبیری، سید محمدجواد، «شهادت فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی(س)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- قاضی عبدالجبار، عبدالجبار بن احمد، تثبیت دلائل النبوة، مصر، دارالمصطفی، ۱۴۲۷ق.
- طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، قم، مؤسسه بعثت، ۱۴۱۳ق.
- لطفی، فاطمه، «ایام فاطمیه و مناسک شکل‌یافته پیرامون آن»، شهر قانون، شماره۵، بهار ۱۳۹۲ش.
- مظاهری، محسن‌حسام، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست یکم، تهران، نشر خیمه، ۱۳۹۵ش.
- «ماجرای تعطیل شدن روز شهادت حضرت زهرا(س)»، خبرگزاری فارس، درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، مشاهده: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «پیاده‌روی و عزاداری دو تن از مراجع تقلید در قم»، سایت تابناک قم، درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۵ش، مشاهده: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «سومین نمایشگاه کوچه‌های بنی‌هاشم در قم برپا شد»، خبرگزاری مهر، درج مطلب ۲۵ اسفند ۱۳۹۲ش، مشاهده ۱۷ آذر ۱۴۰۰ش.
- «ایام شهادت حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها در پاکستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۳۹۳ش، مشاهده: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «Həzrəti Fatimənin (s) şəhadəti münasibətilə tədbir keçirildi»، Esprit Portal، تاریخ درج مطلب ۲۶ دسامبر ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۱۵ آذر ۱۴۰۲ش.
- «مراسم سوگواري شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) در تاجيكستان برگزار شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آذر ۱۴۰۲ش.
- «برنامه های فاطمیه دوم در اروپا به تفکیک کشورها»، شیعه‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آذر ۱۴۰۲ش.
- «مراسم فاطمیه دوم در استرالیا»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۵ آذر ۱۴۰۲ش.