پرش به محتوا

مصافحه

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از دست دادن)
اخلاق
آیات اخلاقی
آیات افکآیه اخوتآیه اطعامآیه نبأآیه نجواآیه مشیتآیه برآیه اصلاح ذات بینآیه ایثار
احادیث اخلاقی
حدیث قرب نوافلحدیث مکارم اخلاقحدیث معراجحدیث جنود عقل و جهل
فضایل اخلاقی
تواضعقناعتسخاوتکظم غیظاخلاصخشیتحلمزهدشجاعتعفتانصافاصلاح ذات البینعیب‌پوشیبلاکشی
رذایل اخلاقی
تکبرحرصحسددروغغیبتسخن‌چینیتهمتبخلعاق والدینحدیث نفسعجبعیب‌جوییسمعهقطع رحماشاعه فحشاءکفران نعمت
اصطلاحات اخلاقی
جهاد نفسنفس لوامهنفس امارهنفس مطمئنهمحاسبهمراقبهمشارطهگناهدرس اخلاقاستدراج
عالمان اخلاق
ملامهدی نراقیملا احمد نراقیمیرزا جواد ملکی تبریزیسید علی قاضیسید رضا بهاءالدینیسید عبدالحسین دستغیبعبدالکریم حق‌شناسعزیزالله خوشوقتمحمدتقی بهجتعلی‌اکبر مشکینیحسین مظاهریمحمدرضا مهدوی کنی
منابع اخلاقی
قرآننهج البلاغهمصباح الشریعةمکارم الاخلاقالمحجة البیضاءرساله لقاءالله (کتاب)مجموعه وَرّامجامع السعاداتمعراج السعادةالمراقبات

مُصافحه به‌معنای دست‌ دادن، یکی از آداب معاشرت و از مستحبات است. این کار در هنگام ملاقات افراد با همدیگر انجام می‌گیرد. برخی از مسلمانان بعد از اتمام نماز جماعت با همدیگر مصافحه می‌کنند که در مورد استحباب آن اختلاف وجود دارد. مطابق روایات تحکیم روابط دوستی، از بین رفتن کدورت، جلب رحمت الهی و ریزش گناهان از آثار مصافحه است. همچنین فشردن دست و طول دادن آن را از آداب مصافحه دانسته‌اند. مطابق فقه اسلامی مصافحه با نامحرم حرام است.

مفهوم‌شناسی و جایگاه

مصافحه به‌معنای «دست دادن از روی دوستی و صداقت» است.[۱] برخی از محققان تاکید دارند که در مصافحه باید حتما کف دو دست به‌هم بچسبد و به برخورد انگشتان دستان دو نفر مصافحه گفته نمی‌شود.[۲] مصافحه یکی از سنت‌های اسلامی[۳] و از مستحبات[۴] مورد تأکید در روایات است.[۵] مصافحه مومنین با یکدیگر بالاتر از مصافحه با فرشتگان دانسته شده،[۶] برای آن هزار حسنه قرار داده شده[۷] و آثار فراوان فردی و اجتماعی برای آن ذکر شده است.[۸]

زمان مصافحه

در روایات، مصافحه در هنگام ملاقات با یگدیگر در کنار سلام دادن مورد تأکید قرار گرفته است.[۹] شیعیان[۱۰] و اهل سنت[۱۱] بعد از اتمام نماز جماعت با همدیگر مصافحه می‌کنند، که در مورد استحباب این عمل بعد از نماز اختلاف وجود دارد؛ برخی معتقدند این سیره از مستحب بودن مصافحه با برادران مومن در هر زمان و مکانی و همچنین روایتی که مطابق آن در معراج، حضرت ابراهیم(ع) بعد از نماز جماعت با رسول خدا(ص) مصافحه کرد،[۱۲] برگرفته شده است.[۱۳]
آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله مکارم از مراجع تقلید، معتقدند استفاده استحباب از روایت معراج مشکل است، اما اگر به‌ قصد رجاء و به‌دست آوردن ثواب باشد، بدعت نبوده و اشکالی ندارد.[۱۴] برخی نیز معتقدند این کار، کار بیهوده‌ای است و با توجه به تاکید روایات بر انجام تعقیبات بعد از نماز، بهتر است نمازگزار از این کار پرهیز کند و بعد از نماز مشغول تعقیبات شود.[۱۵]

پیشینه

مطابق روایات، مصافحه ریشه در عمل فرشتگان دارد.[۱۶] مصافحه مختص به مسلمانان نیست و اکثر قریب به اتفاق مردم جهان در زمان رو در رو شدن و قبل از آغاز یک مکالمه صمیمانه با یکدیگر دست می‌دهند.[۱۷] دلیل این ادعا را پیدا شدن نقش برجسته‌ای سنگی متعلق به قرن ۹ قبل از میلاد دانسته‌اند، که در آن پادشاه آشور در حال دست دادن با یک بابلی است.[۱۸]

آثار و آداب مصافحه

هرگاه به برادران خود برخوردید، با یکدیگر دست دهید و از خود شادی و خوشرویی نشان دهید، از هم که جدا شدید هرچه گناه داشته‌اید از بین رفته است.[۱۹]

مطابق روایات، تحکیم روابط دوستی،[۲۰] از بین رفتن کدورت،[۲۱] جلب رحمت الهی[۲۲] و ریزش گناهان[۲۳] از آثار مصافحه است.
در روایات، آدابی برای مصافحه ذکر شده است، که فشردن دست[۲۴] البته تا حدی که موجب درد و رنجش نشود،[۲۵] تشبیک (بازکردن انگشتان)[۲۶] پیوستگی و تکرار،[۲۷] طول دادن[۲۸] از مهمترین آنهاست.

احکام مصافحه

برای مصافحه احکامی در متون فقهی بیان شده است؛[۲۹] ازجمله:

  • حرمت مصافحه با نامحرم حرام.[۳۰]
  • عدم تفاوت میان مسلمان و غیرمسلمان در حرمت مصافحه با نامحرم.[۳۱]
  • جواز مصافحه با نامحرم از روی لباس؛[۳۲] اگرچه آیت‌الله مکارم ترک آن را جز در موارد ضرورت بهتر می‌داند.[۳۳]
  • مصافحه در صورتی که ترک آن توهین محسوب شود، مجوز ترک واجب یا انجام حرام نخواهد بود.[۳۴]

پانویس

  1. لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مصافحه.
  2. محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۲۹۶.
  3. حسینی شیرازی، الفقه، السلم و السلام، ۱۴۲۶ق، ص۳۵۱.
  4. علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۲۴.
  5. کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۹_۱۸۳.
  6. کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۸۳.
  7. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۲۳.
  8. شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۲؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۹و۱۸۳؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۲۴.
  9. به‌عنوان نمونه: حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۱۸_۲۲۳.
  10. فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۴۲۵ق، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیده، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۷۸.
  11. «حکم المصافحة بین المصلین بعد الصلاة»،‌ دار الافتاء المصریه؛ «حکم المصافحة بعد الصلاة»، موقع الشیخ بن‌باز.
  12. علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۳۱۸.
  13. «دست دادن بعد از نماز جماعت»، سایت پرسمان.
  14. فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۴۲۵ق، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیده، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۷۸.
  15. «بعد از نمازها؛ تعقیبات یا دست‌دادن با دیگران»، سایت تبیان.
  16. کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۸۱.
  17. «دلیل تاریخی مهمی که دست دادن را به یک رسم جهانی تبدیل کرد»، همشهری آنلاین.
  18. «دلیل تاریخی مهمی که دست دادن را به یک رسم جهانی تبدیل کرد»، همشهری آنلاین.
  19. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۲۵.
  20. کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۹.
  21. کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۸۳؛ ابن‌ابی‌جمهور، عوالی اللئالی، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۹۴.
  22. فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۶۰۹.
  23. شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۲؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۲، ص۲۲۴.
  24. نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۶۴.
  25. علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۳، ص۲۶.
  26. علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۳، ص۲۶.
  27. کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۹.
  28. علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۳، ص۲۸و۳۰.
  29. به‌عنوان نمونه: مکارم شیرازی، استفتاءات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۴۹_۳۵۰.
  30. به‌عنوان نمونه: فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۴۲۵ق، ص۴۳۹؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۲؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۳.
  31. مکارم شیرازی، استفتاءات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۴۹؛ «حکم دست دادن با زنان غیر مسلمان چیست؟»، اسلام کوئست نت.
  32. به‌عنوان نمونه: امام خمینی، تحریر الوسیله، مطبوعات دارالعلم، ج۲، ص۲۴۳؛ صافی گلپایگانی، هدایة العباد، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۳۹۸؛ «دست دادن»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی.
  33. مکارم شیرازی، استفتاءات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۳۳.
  34. به‌عنوان نمونه: فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ۱۴۲۵ق، ص۴۳۹_۴۴۰؛ مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیده، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۱۶؛ «حکم دست دادن با نامحرم اگر ممانعت از این کار توهین تلقی شود»، خبرگزاری مهر.

منابع

  • ابن‌ابی‌جمهور احسائی، محمد بن علی، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، قم،‌ دار سیدالشهداء(ع) للنشر، ۱۴۰۵ق.
  • امام خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، قم، مطبوعات دارالعلم، بی‌تا.
  • «بعد از نمازها؛ تعقیبات یا دست‌دادن با دیگران»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۸ دی ۱۴۰۳ش.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
  • «حکم دست دادن با زنان غیر مسلمان چیست؟»، اسلام کوئست نت، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آذر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۸ دی ۱۴۰۳ش.
  • «حکم دست دادن با نامحرم اگر ممانعت از این کار توهین تلقی شود»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۰ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۸ دی ۱۴۰۳ش.
  • «حکم المصافحة بعد الصلاة»، موقع الشیخ بن‌باز، تاریخ بازدید: ۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
  • «حکم المصافحة بین المصلین بعد الصلاة»،‌ دار الافتاء المصریه، تاریخ درج مطلب: ۱ دسامبر ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
  • «دست دادن»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۲۸ دی ۱۴۰۳ش.
  • «دلیل تاریخی مهمی که دست دادن را به یک رسم جهانی تبدیل کرد»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مرداد ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۷ دی ۱۴۰۳ش.
  • «دست دادن بعد از نماز جماعت»، سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۸۲ش، تاریخ بازدید: ۲۷ دی ۱۴۰۳ش.
  • سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، قم، دفتر آیت‌الله سیستانی، ۱۴۱۷ق.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، کتاب الخصال، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
  • حسینی شیرازی، سید محمد، الفقه: السلم و السلام، بیروت،‌ دار العلوم للتحقیق و الطباعة و النشر، ۱۴۲۶ق.
  • صافی گلپایگانی، لطف‌الله، هدایة العباد، قم، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۶ق.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسة آل البیت(ع)، ۱۴۱۴ق.
  • علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت،‌ دار احیاء التراث، ۱۴۰۳ق.
  • فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، قم، امیر قلم، ۱۴۲۵ق.
  • فیض کاشانی، محمدمحسن، کتاب الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین علی(ع)، ۱۴۰۶ق.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
  • محمود عبدالرحمان، عبد المنعم، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه،‌ دار الفضیله، مصر، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۴۲۷ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۴۲۴ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوی الجدیده، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۴۲۷ق.
  • نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، موسسة آل البیت(ع)، ۱۴۰۸ق.