مسجد فیل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز جایگزینی متن - '==پانویس==↵{{پانویس۲}}' به '== پانویس == {{پانوشت}} == یادداشت == {{یادداشت‌ها}}' برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
مسجد فیل از مساجد قدیمی و تاریخی در مشهد است که در خیابان نواب صفوی (پایین‌خیابان) و در نزدیکی حرم امام رضا(ع) و مدرسه عباسقلی‌خان قرار دارد.<ref>شمس‌آبادی، بازخوانی حادثه مسجد فیل، ص۴۷.</ref> اهمیت مسجد به‌دلیل حضور واعظان و خطیبان مشهد همچون [[احمد کافی]]، [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در این مکان و در جریان [[انقلاب اسلامی ایران]] پس از [[قیام ۱۵ خرداد]] است.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k | مسجد فیل از مساجد قدیمی و تاریخی در مشهد است که در خیابان نواب صفوی (پایین‌خیابان) و در نزدیکی حرم امام رضا(ع) و مدرسه عباسقلی‌خان قرار دارد.<ref>شمس‌آبادی، بازخوانی حادثه مسجد فیل، ص۴۷.</ref> اهمیت مسجد به‌دلیل حضور واعظان و خطیبان مشهد همچون [[احمد کافی]]، [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در این مکان و در جریان [[انقلاب اسلامی ایران]] پس از [[قیام ۱۵ خرداد]] است.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k «مسجد تاریخی فیل»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | ||
==تاریخچه ساخت و بازسازی== | ==تاریخچه ساخت و بازسازی== | ||
مسجد فیل متعلق به عصر قاجار، دارای ۳۲۰۰مترمربع زیربنا و یک حیاط کوچک است و طی سال‌های متمادی، تغییراتی در آن ایجاد شده است.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k | مسجد فیل متعلق به عصر قاجار، دارای ۳۲۰۰مترمربع زیربنا و یک حیاط کوچک است و طی سال‌های متمادی، تغییراتی در آن ایجاد شده است.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k «مسجد تاریخی فیل»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | ||
===علت نام‌گذاری به فیل=== | ===علت نام‌گذاری به فیل=== | ||
درباره شهرت مسجد به فیل، دلایلی نقل شده است: | درباره شهرت مسجد به فیل، دلایلی نقل شده است: | ||
* چون واقف زمین مسجد، بینی بزرگی داشته و به او «حَسَنْ فیل» می‌گفتند؛ از این‌رو به‌نام «مسجد فیل» معروف شده است. | * چون واقف زمین مسجد، بینی بزرگی داشته و به او «حَسَنْ فیل» می‌گفتند؛ از این‌رو به‌نام «مسجد فیل» معروف شده است. | ||
* این مکان در قدیم، کاروان‌سرایی در مسیر جاده ابریشم بوده است و کاروانیان، فیل‌های خود را در آن می‌بستند. به‌همین دلیل، این مکان، «فیل» نامیده می‌شد و بعدها هم که [[وقف]] مسجد شد، همین نام برایش باقی ماند.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k | * این مکان در قدیم، کاروان‌سرایی در مسیر جاده ابریشم بوده است و کاروانیان، فیل‌های خود را در آن می‌بستند. به‌همین دلیل، این مکان، «فیل» نامیده می‌شد و بعدها هم که [[وقف]] مسجد شد، همین نام برایش باقی ماند.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k «مسجد تاریخی فیل»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> <br> | ||
بعد از انقلاب اسلامی ایران، چون [[سید مجتبی نواب صفوی]] در آن محله زندگی می‌کرده، نام خیابان و مسجد فیل به‌نام «شهید سید مجتبی نواب صفوی» تغییر پیدا کرد، اما اسم مسجد بعد از مدتی، دوباره به نام قدیمش برگردانده شد.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k | بعد از انقلاب اسلامی ایران، چون [[سید مجتبی نواب صفوی]] در آن محله زندگی می‌کرده، نام خیابان و مسجد فیل به‌نام «شهید سید مجتبی نواب صفوی» تغییر پیدا کرد، اما اسم مسجد بعد از مدتی، دوباره به نام قدیمش برگردانده شد.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k «مسجد تاریخی فیل»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | ||
===مرمت و تعمیرات=== | ===مرمت و تعمیرات=== | ||
مسجد فیل در سال‌های ۱۳۲۳ش به‌همت سید مرتضی مصباح و ۱۳۴۸ش هم به‌اهتمام برادرش [[سید محمدحسین مصباح موسوی]] (درگذشت: ۱۳۸۲ش) از عالمان مشهد به وسعتش افزوده شد. این مسجد در سال ۱۳۸۴ش دچار آتش‌سوزی گردید و به‌علت هزینه بالای تعمیرات، برای مدتی درِ مسجد بسته شد تا در سال ۱۳۸۷ش، مجدداً بازسازی و مرمت آن صورت گرفت.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k | مسجد فیل در سال‌های ۱۳۲۳ش به‌همت سید مرتضی مصباح و ۱۳۴۸ش هم به‌اهتمام برادرش [[سید محمدحسین مصباح موسوی]] (درگذشت: ۱۳۸۲ش) از عالمان مشهد به وسعتش افزوده شد. این مسجد در سال ۱۳۸۴ش دچار آتش‌سوزی گردید و به‌علت هزینه بالای تعمیرات، برای مدتی درِ مسجد بسته شد تا در سال ۱۳۸۷ش، مجدداً بازسازی و مرمت آن صورت گرفت.<ref>[https://psri.ir/?id=9q2it91k «مسجد تاریخی فیل»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | ||
== حادثه مسجد فیل == | == حادثه مسجد فیل == | ||
حادثه مسجد فیل در [[ایام فاطمیه]]، از جمله حوادث پیش از انقلاب اسلامی ایران در [[مشهد]] است که پس از [[قیام ۱۵ خرداد]] و مهاجرت عالمان مشهد به [[تهران]] به‌وقوع پیوست و به شهادت و مجروح‌شدن تعدادی از مردم انجامید. این حادثه زمانی رخ داد که سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در شب [[۲۳ مهر]] [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|سال ۱۳۴۲ش]] در سومین جلسه از سلسله سخنرانی‌های خود در مسجد فیل، با تشریح [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]]، از دیگر سیاست‌های [[حکومت پهلوی]] در تساوی ظاهری حقوق زن و مرد، بازداشت [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و دیگر عالمان پس از قیام ۱۵ خرداد، منع انتشار مقالات [[مکتب تشیع (مجله)|مجله مکتب تشیع]]، وجود اختناق و نبود آزادی در کشور انتقاد کرد.<ref>شمس‌آبادی، بازخوانی حادثه مسجد فیل، ص۴۷.</ref> نیروهای [[ساواک]] پس از این سخنرانی، به مسجد یورش بردند و هاشمی‌نژاد را بازداشت کردند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/07/22/165556 | حادثه مسجد فیل در [[ایام فاطمیه]]، از جمله حوادث پیش از انقلاب اسلامی ایران در [[مشهد]] است که پس از [[قیام ۱۵ خرداد]] و مهاجرت عالمان مشهد به [[تهران]] به‌وقوع پیوست و به شهادت و مجروح‌شدن تعدادی از مردم انجامید. این حادثه زمانی رخ داد که سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در شب [[۲۳ مهر]] [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|سال ۱۳۴۲ش]] در سومین جلسه از سلسله سخنرانی‌های خود در مسجد فیل، با تشریح [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]]، از دیگر سیاست‌های [[حکومت پهلوی]] در تساوی ظاهری حقوق زن و مرد، بازداشت [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و دیگر عالمان پس از قیام ۱۵ خرداد، منع انتشار مقالات [[مکتب تشیع (مجله)|مجله مکتب تشیع]]، وجود اختناق و نبود آزادی در کشور انتقاد کرد.<ref>شمس‌آبادی، بازخوانی حادثه مسجد فیل، ص۴۷.</ref> نیروهای [[ساواک]] پس از این سخنرانی، به مسجد یورش بردند و هاشمی‌نژاد را بازداشت کردند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/07/22/165556 «واقعه مسجد فیل مشهد سبب انسجام انقلابیون مشهدی شد»]، خبرگزاری تسنیم.</ref> | ||
در پی دستگیری [[سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد]]، مردم به حمایت از او پرداختند و به سمت ماشین حامل وی هجوم بردند. مأموران ساواک ضمن مقابله با مردم و شلیک گلوله به‌طرف آن‌ها، چند نفر را [[شهادت|شهید]] و زخمی کردند. حکومت پهلوی، جنازه شهدا را به مردم تحویل نداد و آن‌ها را در قبرستان گُل‌شور مشهد، [[دفن]] کردند. پس از این حادثه، خانواده شهدا و مردم مشهد برای یادبود شهدای این حادثه، روی تخته‌سنگی، نام «شهدای مسجد فیل» را حک کردند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/01/20/1374224 | در پی دستگیری [[سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد]]، مردم به حمایت از او پرداختند و به سمت ماشین حامل وی هجوم بردند. مأموران ساواک ضمن مقابله با مردم و شلیک گلوله به‌طرف آن‌ها، چند نفر را [[شهادت|شهید]] و زخمی کردند. حکومت پهلوی، جنازه شهدا را به مردم تحویل نداد و آن‌ها را در قبرستان گُل‌شور مشهد، [[دفن]] کردند. پس از این حادثه، خانواده شهدا و مردم مشهد برای یادبود شهدای این حادثه، روی تخته‌سنگی، نام «شهدای مسجد فیل» را حک کردند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/01/20/1374224 «مسجد فیل، یادآور رشادت‌های انقلابیون در مشهد دوست‌داشتنی»]، خبرگزاری تسنیم.</ref> | ||
گفته شده حادثه مسجد فیل، تأثیرات مهمی بر روند گسترش نهضت [[انقلاب اسلامی ایران]] در شهر مشهد گذاشت.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/07/22/165556 | گفته شده حادثه مسجد فیل، تأثیرات مهمی بر روند گسترش نهضت [[انقلاب اسلامی ایران]] در شهر مشهد گذاشت.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/07/22/165556 «واقعه مسجد فیل مشهد سبب انسجام انقلابیون مشهدی شد»]، خبرگزاری تسنیم.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*شمس‌آبادی، حسن، بازخوانی حادثه مسجد فیل، مطالعات تاریخی، بهار ۱۳۸۷ش، شماره ۲۰. | *شمس‌آبادی، حسن، بازخوانی حادثه مسجد فیل، مطالعات تاریخی، بهار ۱۳۸۷ش، شماره ۲۰. | ||
نسخهٔ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۴۱
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | قاجاریه |
| کاربری | مسجد |
| مکان | مشهد |
| وقایع مرتبط | سخنرانی سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در ۲۳ مهر ۱۳۴۲ش و بازداشت او توسط ساواک |
| مشخصات | |
| مساحت | ۳۲۰۰ مترمربع |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
مسجد فیل از مساجد تاریخی در مشهد که تاریخ ساخت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد. این مسجد در نزدیکیِ حرم امام رضا(ع) و در خیابان نواب صفوی، پایین‌تر از مدرسه علمیه عباسقلی‌خان قرار دارد. مسجد فیل به‌دلیل سخنرانی سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در سال ۱۳۴۲ش و شروع نهضت روحانیون مشهد در انقلاب اسلامی ایران شهرت دارد.
جایگاه و اهمیت
مسجد فیل از مساجد قدیمی و تاریخی در مشهد است که در خیابان نواب صفوی (پایین‌خیابان) و در نزدیکی حرم امام رضا(ع) و مدرسه عباسقلی‌خان قرار دارد.[۱] اهمیت مسجد به‌دلیل حضور واعظان و خطیبان مشهد همچون احمد کافی، سید علی خامنه‌ای و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در این مکان و در جریان انقلاب اسلامی ایران پس از قیام ۱۵ خرداد است.[۲]
تاریخچه ساخت و بازسازی
مسجد فیل متعلق به عصر قاجار، دارای ۳۲۰۰مترمربع زیربنا و یک حیاط کوچک است و طی سال‌های متمادی، تغییراتی در آن ایجاد شده است.[۳]
علت نام‌گذاری به فیل
درباره شهرت مسجد به فیل، دلایلی نقل شده است:
- چون واقف زمین مسجد، بینی بزرگی داشته و به او «حَسَنْ فیل» می‌گفتند؛ از این‌رو به‌نام «مسجد فیل» معروف شده است.
- این مکان در قدیم، کاروان‌سرایی در مسیر جاده ابریشم بوده است و کاروانیان، فیل‌های خود را در آن می‌بستند. به‌همین دلیل، این مکان، «فیل» نامیده می‌شد و بعدها هم که وقف مسجد شد، همین نام برایش باقی ماند.[۴]
بعد از انقلاب اسلامی ایران، چون سید مجتبی نواب صفوی در آن محله زندگی می‌کرده، نام خیابان و مسجد فیل به‌نام «شهید سید مجتبی نواب صفوی» تغییر پیدا کرد، اما اسم مسجد بعد از مدتی، دوباره به نام قدیمش برگردانده شد.[۵]
مرمت و تعمیرات
مسجد فیل در سال‌های ۱۳۲۳ش به‌همت سید مرتضی مصباح و ۱۳۴۸ش هم به‌اهتمام برادرش سید محمدحسین مصباح موسوی (درگذشت: ۱۳۸۲ش) از عالمان مشهد به وسعتش افزوده شد. این مسجد در سال ۱۳۸۴ش دچار آتش‌سوزی گردید و به‌علت هزینه بالای تعمیرات، برای مدتی درِ مسجد بسته شد تا در سال ۱۳۸۷ش، مجدداً بازسازی و مرمت آن صورت گرفت.[۶]
حادثه مسجد فیل
حادثه مسجد فیل در ایام فاطمیه، از جمله حوادث پیش از انقلاب اسلامی ایران در مشهد است که پس از قیام ۱۵ خرداد و مهاجرت عالمان مشهد به تهران به‌وقوع پیوست و به شهادت و مجروح‌شدن تعدادی از مردم انجامید. این حادثه زمانی رخ داد که سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در شب ۲۳ مهر سال ۱۳۴۲ش در سومین جلسه از سلسله سخنرانی‌های خود در مسجد فیل، با تشریح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، از دیگر سیاست‌های حکومت پهلوی در تساوی ظاهری حقوق زن و مرد، بازداشت امام خمینی و دیگر عالمان پس از قیام ۱۵ خرداد، منع انتشار مقالات مجله مکتب تشیع، وجود اختناق و نبود آزادی در کشور انتقاد کرد.[۷] نیروهای ساواک پس از این سخنرانی، به مسجد یورش بردند و هاشمی‌نژاد را بازداشت کردند.[۸]
در پی دستگیری سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، مردم به حمایت از او پرداختند و به سمت ماشین حامل وی هجوم بردند. مأموران ساواک ضمن مقابله با مردم و شلیک گلوله به‌طرف آن‌ها، چند نفر را شهید و زخمی کردند. حکومت پهلوی، جنازه شهدا را به مردم تحویل نداد و آن‌ها را در قبرستان گُل‌شور مشهد، دفن کردند. پس از این حادثه، خانواده شهدا و مردم مشهد برای یادبود شهدای این حادثه، روی تخته‌سنگی، نام «شهدای مسجد فیل» را حک کردند.[۹]
گفته شده حادثه مسجد فیل، تأثیرات مهمی بر روند گسترش نهضت انقلاب اسلامی ایران در شهر مشهد گذاشت.[۱۰]
پانویس
- ↑ شمس‌آبادی، بازخوانی حادثه مسجد فیل، ص۴۷.
- ↑ «مسجد تاریخی فیل»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «مسجد تاریخی فیل»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «مسجد تاریخی فیل»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «مسجد تاریخی فیل»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «مسجد تاریخی فیل»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ شمس‌آبادی، بازخوانی حادثه مسجد فیل، ص۴۷.
- ↑ «واقعه مسجد فیل مشهد سبب انسجام انقلابیون مشهدی شد»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «مسجد فیل، یادآور رشادت‌های انقلابیون در مشهد دوست‌داشتنی»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «واقعه مسجد فیل مشهد سبب انسجام انقلابیون مشهدی شد»، خبرگزاری تسنیم.
منابع
- شمس‌آبادی، حسن، بازخوانی حادثه مسجد فیل، مطالعات تاریخی، بهار ۱۳۸۷ش، شماره ۲۰.
- مسجد تاریخی فیل، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ انتشار: ۳ مهر ۱۳۹۹ش.
- «واقعه مسجد فیل مشهد سبب انسجام انقلابیون مشهدی شد»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «مسجد فیل، یادآور رشادت‌های انقلابیون در مشهد دوست‌داشتنی»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۸ بهمن ۱۴۰۱ش.