مکتب تشیع (مجله)

مکتب تشیع از نخستین نشریه‌های حوزه علمیه قم است که از ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۳ش به‌صورت فصل‌نامه و سال‌نامه منتشر شد. هاشمی رفسنجانی، محمدجواد باهنر، نعمت الله صالحی نجف آبادی و سید محمدباقر مهدوی مؤسسان آن بودند هدف آنان ارائه اسلام در قالب‌های نو توسط متفکران اسلامی بود تا در رقابت با اندیشه‌های مارکسیستی و ملی‌گرایانه از دیدگاه‌های اسلامی دفاع کنند. همچنین مؤسسان می‌خواستند این مجله را به پایگاه مطبوعاتی امام خمینی تبدیل کنند. اولین شماره آن در ۱۵۰۰۰ نسخه منتشر شد. به دنبال تحولات سال ۱۳۴۲ش از جمله واقعه ۱۵ خرداد و دستگیری برخی از اعضا، نشریه توقیف شد.

تأسیس

اکبر هاشمی رفسنجانی به همراه محمدجواد باهنر، نعمت‌الله صالحی نجف آبادی و سید محمدباقر مهدوی مؤسسان مجله مکتب تشیع بودند. هدف اصلی آنها ارائه‌ اندیشه‌های اسلامی در قالب‌های نو برای مقابله با اندیشه‌های مارکسیستی و ملی‌گرایانه بود. هدف دیگر آنها، ایجاد پایگاه مطبوعاتی برای امام خمینی بود، اما امام با اینکه مجله پایگاهش باشد موافقت نکرد و تنها پذیرفت که نقش مشورتی داشته باشد و چند تن از نویسندگان حوزوی از جمله سید ابوالفضل موسوی زنجانی را برای همکاری با نشریه معرفی کرد. در این دوره تعدادی از حوزویان زیر نظر و حمایت آیت الله سید کاظم شریعتمداری مجله مکتب اسلام را تأسیس کرده بودند و برخی از شخصیت‌های مهم حوزه با آنها همکاری می‌کردند.

نویسندگان

علامه طباطبایی، حسینعلی راشد، محمدتقی فلسفی، سید ابوالفضل موسوی زنجانی، امام موسی صدر،سید محمد حسینی بهشتی، احمد آرام، عطاالله شهاب پور، احمد آذری قمی، سید صدرالدین بلاغی، مهدی حائری یزدی، حاج سراج انصاری، ناصر مکارم شیرازی، سید محمود طالقانی و محمدتقی ستوده از جمله نویسندگان این مجله بودند. از مهدی بازرگان، یدالله سحابی و عزت الله سحابی نیز در برخی از شماره‌ها مطالبی منتشر شد.

دوره انتشار

نخستین شماره مکتب تشیع در سال ۱۳۳۸ش. منتشر شد. مجله به صورت فصلنامه و سالنامه منتشر می‌شد. به دنبال رخدادهای سال ۱۳۴۲ش. و دستگیری اکبر هاشمی رفسنجانی و برخی دیگر از نویسندگان، ساواک از ادامه انتشار مجله در سال ۱۳۴۳ش. جلوگیری کرد.

محتوا

در پیش شماره این نشریه آمده است که مطبوعات ضد مذهبی در این دوره زیاد شده است و مطبوعات دینی بسیار کم یا در حد صفر است و این نشریه سعی میکند مسایل را از زاویه مذهب اسلام مورد توجه قرار دهد. در فرازهای پایانی پیشگفتار در پیش شماره مکتب تشیع آمده است: خداوندگارا!:...ما کوچکتر از آنیم که خدمت نـاچیز خـود را چیزی انگاریم و یا‌ در‌ پیشگاه‌ عظمت بیکرانت سربلند کنیم...این‌ توئی‌ که‌ دستگیری فرمودی و ما را که دستمان از انحاء وسائل و تجهیزات مادی روز تهی است،برای عمل موفق ساختی. خدایا!..از تو‌ مـیخواهیم‌ کـه‌ در فـراز و نشیب حوادث از لغزش و خطا نـگاهمان‌ داریـ‌ و در ظـل عنایات ولی‌عصر(ع)و سائر پیشوایان پاک علیهم السلام برای تکمیل و توسعه این خدمت تأییدمان فرمائی...آمین. مقالات منتشر شده در این مجله به طرح مباحث فلسفی، اعتقادی، اجتماعی و مسائل تاریخی اختصاص داشت و نویسندگان سعی در بازخوانی اسلام در جهت پاسخگویی به مسائل و دغدغه‌های دوره خود را داشتند.

• برخی از عناوین مقالات و نویسندگان:

• زن در اسلام، سید محمدحسین طباطبائی.
• دو دلیل بر وجود خدا، فرانک آلن؛ رابرت موریس پیج، مترجم: احمد آرام.
• سخنی چند با نویسندگان ما و آمار مسلمین، احمد آذری قمی.
• مقایسه‌ای چند از اسلام و جهان متمدن امروز، محمد تقی فلسفی.
• مناسبات علم و ایمان، سید صدرالدین بلاغی.
• اسلام و مشکل اختلاف طبقاتی، سید موسی صدر.
• نقشی از مبادی فلسفه، مهدی حائری یزدی.
• اسلام و بردگی، ناصر مکارم شیرازی.
• رابطه حقوق و اخلاق، نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی.
• اصالت روح، مرتضی مطهری.
• حکومت در اسلام، سید محمد بهشتی.
• پدیده دین - آیه فطرت، سید محمود طالقانی.
• ناسیونالیزم و انترناسیونالیزم اروپایی و اسلامی، سید غلامرضا سعیدی،
• سؤالات دکتر کربن، سید محمد حسین طباطبایی.
• نقش دین در دنیای امروز، سید صدرالدین بلاغی.
• اسلام و نظام بردگی، سید ابوالفضل موسوی زنجانی.
• ملّیت و روابط الملی در اسلام، محمد جواد باهنر.
• اسلام و مستشرقین، علی احمدی میانجی.
• شیعه و مرجعیت، اکبر هاشمی رفسنجانی.
• اسلام و اعلامیه حقوق بشر، مهدی حائری یزدی.
• آغاز نهضت اسلامی، محمد جواد باهنر.
• اسلام تنها یک نظام فرهنگی و اجتماعی بی‌روح نیست، علی حجتی کرمانی.
• اسرائیل و فلسطین، اکبر هاشمی رفسنجانی.
• علی و عرفانِ مثبت، محمد تقی جعفری.
• بانکداری و قوانین مالی اسلام، سید محمد حسینی بهشتی.
• گوشه‌ای از اسرار پیشرفت مسلمین، حسین شب‌زنده‌دار.
• همبستگی مسجد و دانشگاه، محمد مفتح.

منابع مالی

اولین شماره سالنامه مکتب تشیع، با مقالاتی از علامه طباطبایی، شهید مرتضی مطهری، مهدی بازرگان، رضا روزبه(۱۳۰۰-۱۳۵۲ش. نخستین مدیر مدرسه علوی تهران)، سید ابوالفضل موسوی زنجانی و سید محمد حسینی بهشتی با ۱۰ هزار تیراژ منتشر می‌شود، چاپ دوم همین شماره با ۵ هزار تیراژ مجددا منتشر شد و اداره کنندگان نشریه قبض‌های پیش فروش منتشر کردند و مجلات را به فروش رساندند. هاشمی رفسنجانی از موسسان این نشریه می‌گوید درآمد مکتب تشیع برای اداره آن کافی بود و نیازی به منابع مالی دیگر نبود.

جستار وابسته

• مکتب اسلام

منابع

• شیرعلی‌نیا، جعفر، روایتی از زندگی و زمانه هاشمی رفسنجانی تهران، نشر سایه،۱۳۹۵ش.
• مجله مکتب تشیع، پیش شماره، اردیبهشت ۱۳۳۸ش.
• آرشیو نشریه مکتب تشیع در پایگاه مجلات تخصصی نور.
• نشریه پگاه حوزه، ۱۳۹۰ش، شماره ۳۰۴.
• جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران(۱۳۲۰-۱۳۵۷)، تهران، نشر علمی، ۱۳۹۰ش.
• پایگاه مجلات تخصصی نور ،https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/441724/%d8%ae%d8%af%d8%a7%db%8c%d8%a7