مدرسه علمیه نواب
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | میرزا صالح رضوی |
| تأسیس | ۱۰۸۶ق (صفویه) |
| کاربری | آموزشی |
| مکان | مشهد |
| نام‌های دیگر | مدرسه صالحیه • مدرسه نواب |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتابخانه |
| معماری | |
| وبگاه | http://h-navvab.ir/fa/ |
مدرسه علمیه عالی نواب یا مدرسه صالحیه (تأسیس ۱۰۸۶ق) از مدارس علمیه مشهد است که در ضلع شمالیِ بالا خیابان (خیابان نادری سابق و شیرازی فعلی) و در نزدیکی حرم امام رضا(ع) قرار دارد. تاریخ تأسیس مدرسه به سال ۱۰۸۶ق بازمی‌گردد و دارای معماری خاص با حجراتی در دو طبقه است. کتابخانه این مدرسه به جهت وجود نسخه‌های خطی از گذشته مورد توجه محققان و علاقمندان بوده است.
تاریخچه
مدرسه نواب در سال ۱۰۸۶ق در زمان شاه سلیمان صفوی به وسیله نواب مستطاب میرزا صالح رضوی از جمله اشراف و اعیان سادات رضوی در نزدیکی حرم امام رضا(ع) ساخته شد. از این رو مدرسه را صالحیه نواب می‌نامیدند.[۱] در سال‌های پیش از ۱۳۲۰ش در تصرف وزارت فرهنگ و اوقاف قرار گرفت و مدتی به عنوان دبیرستان معقول و منقول مورد استفاده قرار گرفت تا پس از وقایع ۱۳۲۰ش و سقوط حکومت رضاخان با سامان یافتن دوباره در اختیار حوزه علمیه قرار گرفت و توسط متولی پیشین آن، میرزا علی‌اکبر نوغانی مورد تعمیرات اساسی واقع شد. مدرسه نواب از زمان‌های گذشته، مرکز اجتماع و کلاس و درس طلاب بوده است. حوزه‌های درس ادبیات ادیب نیشابوری و دروس سطح عالی شیخ هاشم قزوینی هم در این مدرسه شکل می‌گرفت.[۲]
معماری
مدرسه قدیمی نواب دارای دو ایوان در شمال و جنوب بنا و حجرات متعدد در دو طبقه با زیربنایی به مساحت ۱۵۰۰ متر مربع در زمینی به وسعت ۲۷۸۳ متر مربع است.[۳] در گزارشهای قدیمی‌تر درباره این بنا آمده است که در چهار طرف مدرسه ۷۵ اتاق تحتانی و فوقانی بنا گردیده و جلوی هر اتاق ایوانی قرار گرفته که پیشانی آن ایوان با کاشی الوان تزئین یافته است.[۴] از دیگر جذابیت‌های این مدرسه، ایوان ورودی مدرسه بود که با کاشیکاری معرّق، هفت رنگ، معقلی و مقرنس‌های گچی آراسته شده بود و کتیبه‌ای به خط ثلث بر بالای آن دیده می‌شد. در عرض این کتیبه اشعاری به خط نستعلیق در ستایش شاه سلیمان صفوی بنیانگذار بنا، همراه با تاریخ ساخت، در ۲۴ ترنج با زمینه فیروزه‌ای بدین ترتیب نوشته شده بود.[۵]
کتابخانه
مدرسه نواب دارای کتابخانه‌ای است که همزمان با افتتاح مدرسه توسط واقف، تأسیس گردیده و به مرور زمان بر کتاب‌های آن افزوده شده است.[۶] کتابخانه مدرسه علمیه نواب با دارا بودن تعداد ۳۲۴۶۱ جلد کتاب در ۱۵۷۶۱ عنوان یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های حوزه علمیه مشهد است. میکروفیلم و تصویر تمام کتاب‌های خطی نیز توسط متخصصان کتابخانه آستان قدس رضوی تهیه شده و در معرض استفاده طلاب و اساتید حوزه قرار گرفته است.[۷]
کتاب‌های وقفی
برخی از عالمان خیّر با وقف تعداد زیادی کتاب، بر غنای آن افزودند که تعداد قابل‌توجهی از آن را نسخ خطی شامل می‌گردد. کاظم مدیرشانه‌چی که پس از سال ۱۳۲۰ش به‌دستور نوغانی (تولیت مدرسه) به سرپرستی کتابخانه منصوب شده بود در توصیف کتابخانه و تعداد کتب این‌گونه می‌نویسد که مخطوطات کتابخانه در سال ۱۳۲۸ش جمعا ۶۷۴جلد می‌شد که با تصدی او ۲۲۳جلد دیگر به آن اضافه شد و به ۸۹۷جلد بالغ گردید. وی برخی از نسخ خطی را در ادامه نام می‌برد؛ مانند:
- امالی شیخ صدوق به خط شیخ حر عاملی در سال ۱۰۶۱ق کتابت شده.
- نهایة العقول فخر رازی که در سال ۶۲۲ق تحریر شده.
- کافی کلینی کتابت‌شده در سال ۶۷۵ق.
- دست‌خط شهید اول در کتاب غایة المراد.
- دست‌خط مجلسی اول و محقق سبزواری در نسخه من لا یحضره الفقیه.[۸]
وضعیت کنونی
مدرسه نواب در جوار حرم امام رضا(ع) و در ابتدای خیابان شیرازی قرار دارد که پس از بازسازی، با نام «مدرسه علمیه عالی نواب» مطرح شده و زیر نظر مدیریت حوزه علمیه مشهد اداره می‌شود.[۹]
این مدرسه از سال ۱۳۸۱ش با رویکردی تخصصی در سه رشته کلام اسلامی، ادبیات عرب و فقه و اصول فعالیت می‌کند.[۱۰]
پانویس
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد (مدرسه نواب)، ۱۳۵۱ش.
- ↑ امجدی، حوزه علمیه مشهد در گذر زمان، ۱۳۹۵ش.
- ↑ پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰.
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد (مدرسه نواب)، ۱۳۵۱ش؛ معرفی مدرسه نواب مشهد، ۱۳۶۹ش.
- ↑ پسندیده، حوزه علمیه خراسان، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰-۲۱۳.
- ↑ فاضل، مدارس قدیم مشهد (مدرسه نواب)، ۱۳۵۱ش.
- ↑ معرفی مدرسه علمیه نواب، پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه علمیه نواب.
- ↑ میرآقایی، کتاب‌های وقفی مدرسه عالی نواب مشهد، ۱۳۹۴ش.
- ↑ امان‌پور قرایی، مدرسه نواب پس از بازسازی، ۱۳۷۶ش.
- ↑ معرفی مدرسه علمیه نواب، پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه علمیه نواب.
منابع
- امان‌پور قرایی، ایرج، مدرسه نواب پس از بازسازی، مشکوة، پاییز و زمستان ۱۳۷۶ش.
- امجدی، جلیل، حوزه علمیه مشهد در گذر زمان، مطالعات تاریخی، بهار ۱۳۹۵ش، شماره ۵۲.
- فاضل، محمود، مدارس قدیم مشهد (مدرسه نواب)، مجله وحید، اردیبهشت ۱۳۵۱ش، شماره ۱۰۱.
- میرآقایی، سید هادی، کتاب‌های وقفی مدرسه عالی نواب مشهد (با تکیه بر کتاب‌های وقفی فاضل بسطامی و فرزندش)، وقف میراث جاویدان، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش، شماره ۹۱ و ۹۲.
- مدرسه نواب مشهد، اثر، زمستان ۱۳۶۹ش، شماره ۱۸ و ۱۹.
- معرفی مدرسه علمیه نواب، پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه علمیه نواب.
پیوند به بیرون