محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی
| فقیه، خطیب، خوشنویس و شاعر شیعه | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ وفات | ۱۲۰۸ق |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدباقر بهبهانی |
| محل تحصیل | تبریز • مشهد و شیراز |
| اجازه روایت از | سید عبدالعزیز بن احمد نجفی • شرف الدین محمد مکی عاملی |
| تألیفات | الاشارات فی الفقه • الشفاء فی اخبار آل المصطفی • المصابیح فی شرح المفاتیح • مثنوی‌های هزاربیتی درباره غزوه خیبر و خروج امام حسین(ع) از مدینه |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | سمت قاضی‌عسکر از طرف کریم‌خان زند |
محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی، فقیه، خطیب، خوشنویس و شاعر شیعه قرن دوازدهم و سیزدهم. معروف‌ترین استاد وی وحید بهبهانی بود. تبریزی کتاب‌هایی در فقه و حدیث تألیف کرده است. وی در فعالیت‌های سیاسی نیز شرکت داشت و در شیراز از سوی کریم خان زند، به مقام قاضی‌عسکر‌ی رسید. مثنوی‌های هزاربیتی درباره جنگ خیبر و واقعه کربلا و قیام امام حسین (ع) از شعرهای اوست.
زندگی نامه
درباره دوران کودکی و نوجوانی محمدرضا تبریزی اطلاعات چندانی در دسترس نیست. در منابع مربوط به زندگی وی آمده است او مدتی در تبریز، مشهد و شیراز به وعظ، خطابه و اقامه نماز جماعت پرداخت. در شیراز به کریم خان زند تقرب جست و از جانب او به سمت «قاضی عسکر» ی منصوب شد. در ۱۱۹۳، با درگذشت کریم خان زند و افول سلسله زندیه، به عتبات عراق سفر کرد و در آنجا مورد احترام سلیمان پاشا والی بغداد قرار گرفت، [۱] پس از چندی به کردستان رفت و به خسروخان (از حاکمان حکومت محلی اردلان) پیوست. سپس به قره باغ و بعد به قزوین رفت. او سرانجام در همان شهر یا در تهران به سال ۱۲۰۸ق درگذشت.[۲]
خصوصیات
تبریزی حافظه، هوش و ذکاوت زیادی داشت. انواع خط را به خوبی می‌نوشت و در خطابه توانا بود.[۳] و مدتی از عمر خویش را در انزوا به سر برد.[۴] وی دو برادر بزرگتر از خود به نام‌های محمدابراهیم و محمداسماعیل و نیز فرزندی به نام صدرالدین داشته که هر سه اهل علم بودند.[۵]
اساتید
تحصیلات خود را ابتدا نزد شیخ مهدی فُتُونی و آقاباقر مازندرانی، و بعد نزد وحید بهبهانی به انجام رساند[۶] و از سید عبدالعزیز بن احمد نجفی و شرف الدین محمد مکی عاملی اجازه روایت گرفت.[۷]
تالیفات
تبریزی کتاب‌هایی در فقه و حدیث تألیف کرده است، از جمله:
- الاشارات فی الفقه که فتاوی اوست و به سبک تبصرة علامه حلّی نوشته است. این کتاب را به سفارش استادش شیخ مهدی فتونی تألیف کرد.[۸]
- الشفاء فی اخبار آل المصطفی یا الشافی الجامع بین البحار والوافی؛ آقا بزرگ تهرانی این کتاب را مجموعه روایاتی بر مبنای روش بحارالانوار، و عبدالنبی قزوینی (صاحب کتاب تتمیم أمل الآمل) آن را خلاصه دو کتاب بحارالانوار و الوافی با برطرف کردن اشکالات آنها دانسته است. تبریزی این کتاب را در ۱۱۷۸ به پایان رسانده است.[۹]
- المصابیح فی شرح المفاتیح، شرح مفاتیح الشرایع فیض کاشانی در فقه است. او در ۲۲ محرّم ۱۱۸۲ در بازگشت از مشهد، از راه یزد به عراق سفر کرده و در یزد تقریظ شیخ عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی را بر کتاب خود گرفته است. همچنین نسخه‌ای از این کتاب را در ۱۲۰۱ برای طلاب علم در نجف وقف کرده است.[۱۰]
- هدایة المسترشدین در اثبات وجوب نماز جمعه.
- وی همچنین بر کتاب‌های طهارت و صلاة قواعد الاحکام علامه حلی حاشیه نوشته و کتاب حج او را شرح کرده است.[۱۱]
- مثنوی‌های هزاربیتی درباره غزوه خیبر و خروج امام حسین(ع) از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا نیز از سروده‌های اوست[۱۲] که نمونه‌ای از آنها را «تربیت» آورده است.[۱۳]
پانویس
- ↑ مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار،، بخش ۱، ص۱۸۹ـ۱۹۲؛ تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸
- ↑ مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، بخش ۱، ص۱۸۹ـ۱۹۰، ۱۹۳؛ تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۲، ص۳۴۵
- ↑ مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، بخش ۱، ص۱۷۹ـ۱۸۰
- ↑ مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، بخش ۱، ص۱۸۲
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جزء ۲، قسم ۲، ص۵۶۰ ـ۵۶۱، ۶۶۸
- ↑ تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۷
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۱، ص۷۷، ج۱۴، ص۲۰۱
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۳، ص۷، ج۱۴، ص۱۹۹؛ قزوینی، تتمیم امل الآمل، ص۱۵۴
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱۳، ص۷، ج۲۱، ص۷۹ـ۸۰
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات، جزء۲، قسم ۲، ص۵۶۰
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات، جزء۲، قسم ۲، ص۵۶۰
- ↑ تربیت، دانشمندان آذربایجان، ص۱۹۸
منابع
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء۲، الکرام البررة، مشهد، ۱۴۰۴ق.
- محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، تهران، ۱۳۱۴ش.
- محمدعلی حبیب آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دورة قاجار، ج۲، اصفهان، ۱۳۴۲ش.
- عبدالنبی بن محمدتقی قزوینی، تتمیم امل الآمل، چاپ احمد حسینی، قم، ۱۴۰۷ق.
- عبدالرزاق بن نجف قلی مفتون دنبلی، تجربة الأَحرار و تسلیة الاَبرار، چاپ حسن قاضی طباطبائی، تبریزريال ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- محمدرضا بن عبدالمطلب تبریزی