کوه جودی
کوه جُودی مکانی که به‌گفته قرآن، کشتی نوح پس از پایان‌یافتن طوفان، بر آن قرار گرفت. درباره موقعیت جغرافیایی این کوه، نظرات مختلفی طرح شده؛ اما نام موصل در روایات و اقوال مفسران، مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است. ترکیه، ارمنستان، ایران، عربستان و محلی در نزدیکی کوفه، از دیگر مکان‌هایی است که برای موقعیت آن ذکر شده است. از نظر برخی از مفسران همچون علامه طباطبایی نام جودی بر هر کوه و یا زمین سخت اطلاق می‌شود. روایات علت انتخاب این مکان را تواضع و فروتنی کوه جودی عنوان می‌کنند. نقل‌ها حاکی از آن است که حضرت نوح و همراهانش پس از خروج از کشتی، بر بالای کوه جودی یک عبادت‌گاه و در پایین‌پای آن یک شهر بنا نهادند.
توصیف و جایگاه
جودی نام کوهی است که به‌گفته قرآن پس از فروکش‌کردن طوفان، کشتی نوح بر آن قرار گرفت.[۱] نام این کوه تنها یک‌بار در قرآن(آیه ۴۴ سوره هود) ذکر شده[۲] و در تورات با نام آرارات از آن یاد شده است.[۳] از ابن عباس نقل شده است که حضرت آدم کعبه را با استفاده از سنگ‌های پنج کوه بنا کرد که یکی از آنها کوه جودی بود.[۴]
در روایتی از امام کاظم(ع) نقل شده است که تواضع و فروتنی جودی و گردن‌کشی دیگر کوه‌ها، علت انتخاب آن از بین دیگر کوه‌ها بوده است.[۵][یادداشت ۱]
«وَ قیلَ یا أَرْضُ ابْلَعی ماءَک وَ یا سَماءُ أَقْلِعی وَ غیضَ الْماءُ وَ قُضِی الْأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَی الْجُودِی وَ قیلَ بُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمین»
و گفته شد:ای زمین، آبت را فرو بر! و‌ای آسمان، خودداری کن! و آب فرو نشست و کار پایان یافت و (کشتی) بر (دامنه کوه) جودی، پهلو گرفت و (در این هنگام،) گفته شد: دور باد قوم ستمگر (از سعادت و نجات و رحمت خدا).
(سوره هود، آیه ۴۴)
موقعیت جغرافیایی
در مورد موقعیت جغرافیایی کوه جودی نظرات مختلفی ارائه شده است:
به‌گفته مکارم شیرازی، بسیاری از مفسران قرآن بر این عقیده‌اند که جودی، کوهی معروف در نزدیکی موصل است؛[۶] برخی پژوهشگران اظهار داشته‌اند اکثر روایات وارده از ائمه(ع) نیز به همین مکان اشاره دارند.[۷] صدر الدین بلاغی می‌گوید این کوه متصل به کوه‌های ارمنستان بوده و دارای دو قله است که به آنها حرت و حویرت می‌گویند.[۸] کردها آن را کاردو یا جاردو نامیده و یونانیان به آن جوردی می‌گویند.[۹]
برخی مورخان آن را در فاصله هفت فرسنگی جزیره ابن‌عُمر در جنوب شرق ترکیه با ارتفاع ۱۰۰۲ متر عنوان کرده‌اند[۱۰] که وجود کوهی با این نام در این جزیره، اعتبار این نظریه را بیشتر می‌کند.[۱۱] حسن مصطفوی، معتقد است که کوه جودی در شمال شرق ترکیه، بین ماکو و شهر بایزید و ایروان و شهر ایغدیر قرار گرفته است.[۱۲]
از اماکن دیگری همچون کوهی در حدود شام، کوهی در نزدیکی آمُد، کوهی در شمال عراق[۱۳] کوهی بین موصل و الجزیره،[۱۴] کوهی از کوه‌های آرارات در دیاربَکر ترکیه، کوهی بین دجله و فرات، کوهی در عربستان در قلمرو قبیله طیّ[۱۵] و کوه سبلان در ایران،[۱۶] به عنوان کوه جودی یاد شده است.[۱۷]
برخی روایات شیعه، مکانی در کوفه و در نزدیکی مزار حضرت علی[۱۸] و برخی دیگر با نام فرات کوفه از جودی یاد کرده‌اند.[۱۹] نامی که در تورات از این کوه آمده بر آرارات (در ارمنستان) یا سرزمین بابِل منطبق شده است.[۲۰] با این حال، علامه طباطبایی می‌گوید به هر نوع کوه و زمین سختی، جودی گفته می‌شود.[۲۱]
زمان فرود کشتی
برخی مفسران تأکید دارند که قرار گرفتن کشتی نوح بر کوه جودی، در روز عاشورا واقع شده است؛[۲۲] اما برخی نقل‌ها با منتسب کردن این خبر به مخالفان اهل‌بیت، روز هجدهم ذی‌حجه را روز قرار گرفتن کشتی نوح بر کوه جودی عنوان کرده‌اند[۲۳] که طبق روایتی، این روز مصادف با نوروز بوده است.[۲۴] تورات نیز زمان آن را روز هفدهم از ماه هفتم می‌داند.[۲۵]
بناها
گفته می‌شود، هنگامی که حضرت نوح از طوفان نجات یافت و از کشتی خارج شد، مسجدی بر کوه جودی بنا کرد و ارامنه نیز مدعی هستند که شهر ثمانین و یا ثمانون را در پای این کوه بنا نهاد.[۲۶] برخی مفسران در تفسیر سوره تین، تین را نام مسجدی دانسته‌اند که نوح بالای کوه جودی بنا کرد.[۲۷]
پانویس
- ↑ رضازاده شفارودی، «جودی»، ص۳۳۴.
- ↑ کارگزار، «جودی»، ص۳۳۵.
- ↑ کتاب مقدس، صفر پیدایش، فصل۸، آیه۴.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۲۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۴، ح۱۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۱۱۱.
- ↑ خاتمی، «شناخت موقعیت جغرافیایی جودی بر اساس آیات قرآن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ قرشی بنایی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۸۷ و ۸۸.
- ↑ قرشی بنایی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۸۷ و ۸۸.
- ↑ رضازاده شفارودی، «جودی»، ص۳۳۴.
- ↑ حاج‌منوچهری، «جودی، کوه»، ص۶۹۹.
- ↑ مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۱۱۱.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۲۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۱۱۲.
- ↑ خاتمی، «شناخت موقعیت جغرافیایی جودی بر اساس آیات قرآن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۹۹۰.
- ↑ حاج‌منوچهری، «جودی، کوه»، ص۶۹۹.
- ↑ حویزی، نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۶۶.
- ↑ خاتمی، «شناخت موقعیت جغرافیایی جودی بر اساس آیات قرآن»، خبرگزاری فارس.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۲۳۰.
- ↑ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۷، ص۳۵۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۰۳.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۹۲.
- ↑ کتاب مقدس، صفر پیدایش، فصل۸، آیه۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۱۱۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰۷ ص۳۹۳.
یادداشت
- ↑ از امام کاظم(ع) روایت است که خداوند در طوفان نوح به کوه‌ها وحی کرد که کشتی نوح را بر کوهی فرود می‌آورم؛ اما کوه‌ها تکبر کردند و کوه جودی فروتنی کرد و کشتی بر کوه جودی لنگر گرفت. علامه مجلسی در توجیه روایت گفته که این تعابیر احتمال دارد که یا به عنوان تمثیل ذکر شده باشد و اشاره به این باشد که چون مردم گمان می‌کردند کشتی بر بلندترین کوه فرود می‌آید و اعتنایی به کوه جودی (که کوتاه‌ترین کوه بود) نداشتند، به همین جهت خداوند کشتی نوح را بر کوه جودی فرو آورد. همچنین احتمال دارد خدا در آن ساعت به کوه‌ها شعور داد و برای مصلحتی حقیقتا آنها را مورد خطاب قرار داد. (مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۵۴.)
منابع
- حاج‌منوچهری، فرامرز، «جودی، کوه»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- خاتمی سیده سمیه، و خاتمی سید علی، «شناخت موقعیت جغرافیایی جودی بر اساس آیات قرآن»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۵ آذر ۱۴۰۱ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- رضازاده شفارودی، معصومه، و ابوالقاسم کارگزار، «جودی»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ق.
- شبستری، عبدالحسین، اعلام القرآن، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب السلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.
- کتاب مقدس، تهران، انتشارات انجمن کلیمیان تهران، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.