مسجد الاجابة (مدینه)
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| مکان | مدینه |
| نام‌های دیگر | مسجد بنی‌معاویه • مسجد مباهله |
| وقایع مرتبط | استجابت دعای پیامبر(ص) |
| مشخصات | |
| مساحت | ۱۰۰۰ متر مربع |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
مَسجدُ الاجابَة نام یک مسجد در شهر مدینه که به «مسجد بنی‌معاویه» یا «مسجد مباهله» هم شناخته می‌شود. نقل شده که پیامبر(ص) در این مسجد، نماز گزارده و دعایی خوانده که مورد اجابت واقع شده و از این‌رو، اجابه نام گرفته است. مسجد اجابه در نزدیکی مسجد نبوی و قبرستان بقیع قرار گرفته و از گذشته مورد احترام مردم و زائران بوده است. برخی از پژوهشگران درباره اینکه این مسجد، همان مسجد مباهله بوده و ماجرای مباهله در آن روی داده، اشکالاتی را وارد دانسته و نپذیرفته‌اند.
تاریخچه و جایگاه
درباره قدمت مسجد الاجابه گفته شده که به صدر اسلام بازمی‌گردد و چون طایفه بنومعاویة بن مالک این مسجد را در میان خانه‌های خود بنا کردند، به «مسجد بنومعاویه» شهرت یافت.[۱] درباره نام‌گذاری این مکان به الاجابه نیز نقل شده که روزی پیامبر اسلام به مسجد این طایفه آمد و دو رکعت نماز گزارد و پس از آن از خداوند سه چیز خواست که دوتای آن مورد اجابت واقع گردید و یک مورد رد شد.[یادداشت ۱][۲]
این مسجد از ابتدا مورد احترام مردم و زائران مدینه بوده و نقل شده که مردم هر دعایی در آن بخوانند به سرعت اجابت می‌شود و مشهور است هرگاه مردم مدینه در این مسجد نماز باران می‌خواندند، مستجاب می‌شد.[۳]
درباره اهمیت دیگر مسجد اینکه ماجرای مباهله در آن روی داده و از این‌رو «مسجد مباهله» نیز نام گرفته است. در منابع اهل سنت از این مکان، نامی از مسجد مباهله برده نشده، اما در برخی منابع شیعه نام مسجد مباهله آمده و می‌نویسند نام دیگر مسجد الاجابه، مسجد مباهله است یعنی مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران در این مسجد روی داده است.[۴]
ساختار شکلی
مسجد الاجابه تا سال‌ها فاقد سقف بود و بنا بر گزارش‌های تاریخی، این مسجد در قرون هفتم تا نهم رو به ویرانی گذاشت و بخش‌های آن فرو ریخته بود تا اینکه تعمیر و ترمیم این مسجد در اواخر قرن نهم و در اوایل قرن دهم صورت گرفت. مسجد اجابه تا قرن چهاردهم یک‌بار دیگر تخریب شد و در آن تاریخ، مجدداً تجدید بنا شده است.[۵] به‌گفته رسول جعفریان، مسجد اجابه در دوره عثمانی دارای دو شبستان، یک صحن و یک مناره گردید.[۶]
مسجد الاجابه؛ همان مسجد مباهله است؟
در برخی منابع شیعه، از وجود مسجدی با عنوان «مباهله»، نام برده شده و اسمی از «الاجابه» نیامده است،[۷] اما در برخی کتب امروزی، نام دیگر مسجد اجابه را مسجد مباهله گفته‌اند.[۸] برخی پژوهشگران با مراجعه به احادیث شیعه، در مورد مساجد و مکان‌های مقدس و زیارتی در مدینه، بر این نکته تأکید کرده‌اند که در سخنان امامان شیعه از چنین مسجدی در مدینه، به میان نیامده و این بهترین دلیل بر وجودْ نداشتن «مسجد مباهله» است؛ چون در صورت وجود چنین مسجدی، امامان شیعه آن را به پیروانشان می‌شناساندند و در کتب حدیث و منابع فقهی و در مجموعه‌های ادعیه و زیارات، همان‌گونه که اعمال روز مباهله عنوان شده، مسجد مباهله نیز منعکس می‌گردید.[۹]
تشابه اسمی و ذکر مسجد مباهله در گفتار یکی از عالمان شیعه، منشأ اصلی اشتباه درباره مسجد مباهله عنوان شده و به چرایی ساخته‌نشدن مسجد در مکان مباهله، پاسخ داده شده است.[۱۰]
دعا در مسجد الاجابه
سفارش شده است که پس از ادای دو رکعت نماز تحیت در مسجد، این دعا نیز خوانده شود:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک صَبْرَ الشَّاکرِینَ لَک وَ عَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْک وَ یقِینَ الْعَابِدِینَ لَک اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِی الْعَظِیمُ وَ أَنَا عَبْدُک الْبَائِسُ الْفَقِیرُ أَنْتَ الْغَنِی الْحَمِیدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاک عَلَی فَقْرِی وَ بِحِلْمِک عَلَی جَهْلِی وَ بِقُوَّتِک عَلَی ضَعْفِی یا قَوِی یا عَزِیزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ وَ اکفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.[۱۱]
وضعیت کنونی
موقعیت امروزی مسجد در خیابان سِتّین (ملک‌فیصل فعلی) و در فاصله ۵۰۰ متری شمال‌شرقی بقیع است. در سال ۱۳۷۶ش مساحت آن به ۱۰۰۰ متر افزایش یافت و گنبد و مناره هم بر آن ساخته شد. تابلوی مسجد برای مدتی به «فهد بن عبدالعزیز» تغییر پیدا کرد که مجدد در سال ۱۳۸۲ش به «الاجابه» بازگشت.[۱۲]
پانویس
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۳۸.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۳۸.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۷.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۸.
- ↑ نجمی، مسجدالإجابه یا مسجد مباهله، ص۱۱۹و۱۲۰.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج۹۷، ص۲۲۵؛ ابن المشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۲۰و۱۰۲.
- ↑ حسنی، سیری در اماکن سرزمین وحی، ۱۳۷۱ش، ص۵۹.
- ↑ نجمی، مسجدالإجابه یا مسجد مباهله، ص۱۲۱و۱۲۲.
- ↑ نجمی، مسجدالإجابه یا مسجد مباهله، ص۱۲۳-۱۲۶.
- ↑ ادعیه و آداب حرمین شریفین، ۱۳۸۷ش، ص۳۵۳.
- ↑ قائدان، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۹۰ش، ص۱۴۵.
یادداشت
- ↑ أنّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله أقبل ذات یوم من العالیة حتّی مرّ بمسجد بنی معاویة، دخل فرکع فیه رکعتین و صلّینا معه و دعا ربّه طویلاً ثمّ انصرف الینا فقال: «سألتُ رَبِّی أَن لا یهلک أمّتی بِالسنّة فأعطانیها و سألته أن لایهلک أمّتی بالغرق فأعطانیها و سألته أن لا یجعل بأسهم بینهم، فمنعنیها».مسند احمد بن حنبل، ج۱، ص۱۷۵.
ترجمه: روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله که از عالیه برمی‌گشت، عبورش از کنار مسجد بنی‌معاویه افتاد، وارد این مسجد شد و دو رکعت نماز به جای آورد. ما هم با او نماز به جای آوردیم. رسول خدا آن گاه دعایی طولانی کرد. سپس به سوی ما برگشت و فرمود: من از خدا سه مطلب درخواست کردم و او دعای مرا در دو مطلب از آن‌ها اجابت نمود؛ ولی در مورد مطلب سوم دعای مرا رد نمود. من از خدا خواستم که امت مرا با گرسنگی هلاک نکند، خداوند اجابت کرد و از او خواستم امّت مرا با غرق شدن هلاک نکند، خدا این دعای مرا هم اجابت نمود و از او خواستم از میان امت من اختلاف و فتنه را بردارد، خدا این دعای مرا مستجاب نکرد.
منابع
- احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۹ش.
- حسنی، علی‌اکبر، سیری در اماکن سرزمین وحی، تهران، بعثه مقام معظم رهبری معاونت آموزش و تحقیقات، ۱۳۷۱ش.
- سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۲۰۰۶م.
- قائدان، اصغر، درسنامه اماکن مذهبی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- مرکز تحقیقات حج، ادعیه و آداب حرمین شریفین، ۱۳۸۷ش.
- مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، قیوم، ۱۴۱۹ق.
- نجمی، محمدصادق، مسجد الإجابه یا مسجد مباهله، میقات حج، پاییز ۱۳۸۱ - شماره ۴۱.