مسجد خیف
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| مکان | مکه |
| وقایع مرتبط | ایراد یکی از خطبه‌های پیامبر(ص) در حجة الوداع • نماز گزاردن پیامبران در این مسجد |
| مشخصات | |
| مساحت | ۲۵ هزار مترمربع |
| وضعیت | فعال در ایام حج |
| معماری | |
| بازسازی | در دوره‌های مختلف |
مسجد خَیف مهمترین مسجد سرزمین منا در مکه است که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده و یکی از خطبه‌های حجة الوداع را در آن ایراد کرده است. از این مسجد در دعای سمات نیز یاد شده است. امروزه این مسجد در ۲۵ هزار مترمربع مساحت بازسازی شده و تنها در ایام حج به روی نمازگزاران باز است.
واژه‌شناسی
خَیْف (به فتح اول و سکون یاء): در لغت به دامنه کوه یا زمینی گفته می‌شود که میان دو کوه بوده یا از زمین‌های هم‌جوار خود بلندتر باشد.[۱] [۲] به همین دلیل به مسجدی که در دامنه کوه صفائح(صابح) مِنا ساخته شده مسجد خیف گفته می‌شود.
اهمیت این مسجد
در حدیثی از امام باقر(ع)، هفتصد پیامبر[۳] و در حدیثی دیگر هزار پیامبر[۴] در این مسجد نماز گزارده‌اند. در برخی روایات اهل سنت، این تعداد، ۷۰ نفر ذکر شده است.[۵] پیامبر اسلام نیز در این مسجد نماز خوانده[۶] و یکی از خطبه‌های ایشان در حجة الوداع در این مسجد ایراد شده است.[یادداشت ۱]
وَ بِمَجْدِک الَّذِی تَجَلَّیتَ بِهِ لِمُوسَی کلِیمِک علیه‌السلام فِی طُورِ سَینَاءَ وَ لِإِبْرَاهِیمَ علیه‌السلام خَلِیلِک مِنْ قَبْلُ فِی مَسْجِدِ الْخَیف
(بارالها!) و به بزرگی‌ات که با آن بر موسی کلیمت (درود بر او) در طور سینا جلوه کردی و نیز برای ابراهیم (درود بر او) خلیلت پیش از آن در مسجد خَیف
در دعای سمات بیان شده که خداوند در این مکان بر حضرت ابراهیم تجلی کرد.[یادداشت ۲] دومین مرتبه‌ای که جبرئیل در حجة الوداع پیامبر را مأمور اعلام جانشینی امام علی(ع) و بیعت گرفتن از مردم برای ایشان می‌کند نیز در این مسجد بوده است.[۷]
محل نماز پیامبر اکرم در این مسجد جلو مناره کنونی بوده که در گذشته گنبدی بزرگ بر فراز آن قرار داشت. امام صادق(ع) به نماز خواندن در این مسجد توصیه کرده‌اند،[۸] برای نماز و ۱۰۰ بار تسبیح و تهلیل و تحمید در این مسجد نیز ثواب زیادی نقل شده است.[یادداشت ۳] جمع‌آوری سنگ‌ریزه از این مسجد برای رمی جمرات نهی شده است.[۹]
در نقلی از اهل سنت، مدفن حضرت آدم در کنار هفتاد پیامبر دیگر این مسجد دانسته شده است.[۱۰]
تاریخچه مسجد
در سال پنجم هجرت، مشرکان مکه به تحریک یهودیان، پیمان اتحادی را با برخی از قبایل عرب امضا کردند تا به مدینه حمله کنند و ریشه اسلام را از اساس برکنند، این حمله به جنگ خندق معروف شد. محلی که آنان برای امضای این پیمان انتخاب کردند، جایی بود که بعدها مسجد خیف در آنجا بنا گردید که مساحت اولیه آن حدود ۱۵۰۰ مترمربع بود. در سال ۲۴۰ق سیل آن را تخریب کرد، سپس بر جای آن مسجدی بنا گردید و سیل بندی ساخته شد تا حفاظ مسجد باشد. طول مسجد تا این دوران ۱۲۰ متر و عرض آن ۵۵ متر بود که مجموع مساحت آن، بیش از ۶۳۸۰ مترمربع می‌شد. این مساحت، مسجد خیف را در زمره بزرگترین مساجد شبه جزیره قرار داد که حتی از مسجدالحرام نیز در آن زمان بزرگتر بود.
این مسجد در سال ۸۷۴ق توسط سلطان قایتبای از سلاطین مملوکی مصر پس از آن که خرابی‌های فراوانی بر آن وارد آمده بود، بازسازی شده و دیوارهای آن از سنگ و گچ ساخته شد. همچنین روی محراب آن قبه بزرگ و مرتفعی ساخته شد، چنانکه در میانه مسجد نیز قبه‌ای بنا گردید. بنای کهنه و عظیم مسجد تا عصر اخیر بود و در وسط آن بقعه‌ای بوده است که مناره هم داشته و مشهور به مقام ابراهیم بوده است. در بازسازی سال ۱۳۹۲ق، رواق‌های متعددی برای آن ساخته شد و مساحت کلی به حدود ۲۳۶۶۰ مترمربع رسید.[۱۱]
در سال ۱۴۰۷ق طرح توسعه و تکمیل مسجد آغاز و مساحت آن به حدود ۲۵ هزار مترمربع رسید. امروزه چهار مناره آن، که بسیار از یکدیگر فاصله دارند، در کنار کوه، در مسیر جمرات سه‌گانه جلوه زیبایی به مسجد بخشیده‌اند. درِ این مسجد تنها در ایام بیتوته در منا باز می‌شود و در طول سال تقریباً مسدود است.[۱۲]
پانویس
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۵۱۹.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۴۱۲. قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۸۷.
- ↑ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: صَلَّی فِی مَسْجِدِ الْخَیفِ سَبْعُمِائَةِ نَبِی. کلینی، کافی، ج۴، ص۲۱۴.
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۵۱۹.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، المطالب العالیه، ج۱، ص۳۷۴. قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۸۷.
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۵۱۹.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۵۷.
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۵۱۹.
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۴۷۸.
- ↑ فاکهی، اخبار مکه، ج۴، ص۲۶۸. جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۳۹.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۳۹-۱۴۰.
- ↑ ارائه خدمات پزشکی رایگان در مکه مکرمه، سایت حج و زیارت.
یادداشت
- ↑ نَضَّرَ اللَّهُ عَبْداً سَمِعَ مَقَالَتِی، فَوَعَاهَا و حَفِظَهَا و بَلَّغَهَا مَنْ لَمْ یسْمَعْهَا فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَیرُ فَقِیهٍ، و رُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلی مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ، ثَلَاثٌ لَایغِلُّ عَلَیهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِم....کافی، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ وَ بِمَجْدِک الَّذِی تَجَلَّیتَ بِهِ لِمُوسَی کلِیمِک علیه‌السلام فِی طُورِ سَینَاءَ وَ لِإِبْرَاهِیمَ علیه‌السلام خَلِیلِک مِنْ قَبْلُ فِی مَسْجِدِ الْخَیف
- ↑ رَوَی أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ(ع) أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی فِی مَسْجِدِ الْخَیفِ بِمِنًی مِائَةَ رَکعَةٍ قَبْلَ أَنْ یخْرُجَ مِنْهُ عَدَلَتْ عِبَادَةَ سَبْعِینَ عَاماً وَ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ فِیهِ مِائَةَ تَسْبِیحَةٍ کتَبَ اللَّهُ لَهُ کأَجْرِ عِتْقِ رَقَبَةٍ وَ مَنْ هَلَّلَ اللَّهَ فِیهِ مِائَةَ تَهْلِیلَةٍ عَدَلَتْ أَجْرَ إِحْیاءِ نَسَمَةٍ وَ مَنْ حَمَّدَ اللَّهَ فِیهِ مِائَةَ تَحْمِیدَةٍ عَدَلَتْ أَجْرَ خَرَاجِ الْعِرَاقَینِ یتَصَدَّقُ بِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۰.
منابع
- تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، اصغر قائدان، نشر مشعر.
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، نشر مشعر.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی،دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش.