الامالی (شیخ مفید)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ مفید |
| موضوع | اخلاقی، اعتقادی و تاریخی |
| زبان | عربی |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | کنگره جهانی هزاره شیخ مفید |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م |
الأمالی به معنای املاها، کتابی به زبان عربی، نوشته شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ ق)، که شامل روایات اخلاقی، اعتقادی و تاریخ اسلام می‌باشد. شیخ مفید، این کتاب را در طول ۷ سال، در ماه‌های رمضان و در ۴۲ جلسه برای یاران خود املاء کرده است. نجاشی، این کتاب را، «الأمالی المتفرقات» نامیده، زیرا از سال ۴۰۴ تا ۴۱۱ ق، املای آن به طول انجامیده است.
امالی نویسی
در کتب تراجم، بیش از ۳۰ کتاب با عنوان «الأمالی» ذکر شده که کتب بزرگانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی از مشهورترین آن‌هاست. امالی، عبارت است از مطالبی که استاد در مجلس‌ها یا زمان‌های خاص از حفظ یا از روی کتاب خود برای شاگردان می‌خواند و آنها همه مطالب را می‌نویسند، به همین جهت به آن، «المجالس» و «عَرْضُ المجالس»( مطالب عَرضه شده در مجالس) هم می‌گویند.[۱]
زمان و مکان مجلس
احادیث این کتاب در فاصله اول رمضان ۴۰۴ قمری تا ۲۷ رمضان ۴۱۱ در طی ۴۲ مجلس املاء گردیده است. در سالهای ۴۰۵ و ۴۰۶ هجری قمری به علت نامعلومی هیچ مجلسی برگزار نشده است. گویا در سال نخست مجالس همگی در منزل ضمرة ابوالحسن علی بن محمد بن عبدالرحمان فارسی -که از حالات وی چیزی نمی‌دانیم- در زیارَیْن در دَرْب ریاح در بغداد انجام گرفته و در سالهای دیگر این جلسات به مسجد شیخ مفید در درب ریاح منتقل گردیده و درنتیجه عمومی‌تر شده است.[۲]
مجالس بیشتر در ماه رمضان و گاه در ماه شعبان و رجب نیز برپا می‌گشته است و تقریباً به طور مرتب در روز شنبه برگزار می‌شده، ولی گاه در روز چهارشنبه و دوشنبه نیز این مجالس صورت می‌گرفته است.[۳]
در سال ۴۰۷ق. بیش از سایر سال‌ها این جلسات دائر گردیده، ۱۲ جلسه از جلسات امالی به مجالس این سال اختصاص دارد، ولی در سال ۴۰۸ق. دو مجلس برگزار شده است.[۴]
محتوا
کتاب، مشتمل بر ۴۲ مجلس است که مجموع این مجالس، ۳۸۷ روایت را دربرگرفته است. بیشترین روایات (۴۷ روایت)، در مجلس بیست و سوم و کمترین روایات (۴ روایت)، در مجلس سی و یکم ذکر شده است.[۵]
در این کتاب، موضوعات اخلاقی، اعتقادی و تاریخی در قالب روایت ذکر شده است؛ موضوعاتی از قبیل:
- ثبت اعمال انسان توسط فرشته،
- دوست داشتن اهل بیت از اسباب ورود به بهشت،
- منقبت علی(ع) و فاطمه(س) و حسنین و شیعیان آنها،
- فضیلتِ طالبانِ علم،
- بیماری موجب پاکی از گناهان می‌شود،
- در شناخت مقام اهل بیت(ع) و مشروط بودن قبولی اعمال به ولایت،
- نزدیکترین مردم به پیامبر(ص) در روز قیامت،
- ماجرای عثمان و بنی‌امیه و در بیت‌المال آنان را بر دیگران ترجیح دادن و مضروب نمودن عمار،
- بخشی از دعاهای صبح و شام، استغفار نبی اکرم(ص) برای شیعه،
- از جمله مواعظ علی(ع) درباره آرزوی دراز و پیروی از هوای نفس،
- موعظه امام سجاد(ع) درباره محاسبه نفس،
- سخن زید بن علی درباره اهل بیت و عدم خوف وی از ظالمان،
- پندی از محمد بن حنفیه
- دعا پس از فریضه مستجاب است،
- فرمان دادن علی(ع) شیعه خود را به تقیه کردن،
- آخرین خطبه‌ای که پیامبر(ص) ایراد فرمود،
- عرضه کردن ولایت بر همه مخلوقات،
- دشمن علی به مرگ جاهلی می‌میرد،
- روا ساختن حاجات مؤمنین،
- وقتی خدا خیر بندهای را بخواهد او را در دین فقیه می‌گرداند،
- کلام علی(ع) درباره زهد،
- کفاره غیبت کردن،
- فضیلت گریه در مصیبت اهل بیت(ع) و...[۶]
با وجود تنوع موضوعات این کتاب، اما به گفتهٔ محققان، بیشتر آنها در دو محور امامت و اخلاق قرار دارد.[۷]
اعتبار و جایگاه
کتاب أمالی از جمله کتاب‌های معتبر شیخ مفید است. علامه مجلسی درباره این کتاب می‌گوید به نسخه‌هایی بسیار قدیمی از این کتاب دست یافته که دلایل و قرائنی بر صحت و اعتبار آن وجود دارد.[۸] همچنین برخی محققان بر این باورند که در میان آثار شیخ مفید، مهم‌ترین اثر حدیثی وی همین کتاب امالی است.[۹]
ترجمه و چاپ
این کتاب توسط حسین استادولی ترجمه شده و به وسیله انتشارات آستان قدس رضوی به چاپ رسیده و سپس به همت کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، در قم چاپ و منتشر شده است.
پانویس
- ↑ تهرانی، الذریعه، دارالاضواء، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ شبیری، آثار شیخ مفید، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۴.
- ↑ شبیری، آثار شیخ مفید، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۴.
- ↑ شبیری، آثار شیخ مفید، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۵.
- ↑ مفید، امالی مفید، ۱۴۱۴ق، ص۲.
- ↑ مفید، امالی مفید، ۱۴۱۴ق، فهرست کتاب.
- ↑ سیاوشی و محمدی، «امالی‌نویسی در تاریخ حدیث شیعه»، ص۲۲۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۶.
- ↑ سیاوشی و محمدی، «امالی‌نویسی در تاریخ حدیث شیعه»، ص۲۲۰.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- سیاوشی، کرم و جواد محمدی، «امالی‌نویسی در تاریخ حدیث شیعه»، در فصلنامه شیعه شناسی، شماره ۴۹، بهار ۱۳۹۵ش.
- شبیری، سیدمحمدجواد، «آثار شیخ مفید»، در مجموعه مقالات فارسی کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، شماره ۹۲، قم، کنگره هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار أئمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مفید، محمد بن نعمان، الامالی، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
پیوند به بیرون