زادُ الْمَعاد (به معنای توشۀ روز معاد)، کتابی به زبان فارسی درباره پاره‌ای از اعمال مستحب نوشته علامه مجلسی که در سال ۱۱۰۷ق و در اواخر عمر خود تألیف کرده است. محتوای این کتاب، دعاها، زیارت‌ها و اعمال مستحبی در طول سال است که مختصری از برخی احکام شرعی نیز در آن بیان شده است. این کتاب پیش از رواج مفاتیح الجنان، کتاب دعای رایج بین مردم بود. کتابی دیگر از ابن قیم جوزی با عنوانی شبیه این کتاب، یعنی «زادُ الْمَعاد، فی هُدی خَیْرِ الْعِباد» در فقه و سیره پیامبر (ص) نوشته شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علامه مجلسی |
| موضوع | دعاها و زیارت‌ها |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | جلوه کمال |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۹ |
مؤلف کتاب
محمد باقر بن محمد تقی بن المقصود علی المجلسی معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم (۱۰۳۷ ـ ۱۱۱۰ق) و از معروف‌ترین علما، فقها و محدثان در جهان اسلام است. وی از صاحب منصبان با نفوذ شیعه در عصر صفویه و صاحب کتاب حدیثی بحار الانوار است.
او در علوم مختلف اسلامی مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه ، فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب، نجوم و علوم غریبه متخصص بود.
انگیزه تألیف
مؤلف در مقدمۀ کوتاه کتاب، انگیزه تألیف این اثر دعایی را اینگونه بیان می‌کند که چون از ائمه معصومین، ادعیه و اعمال کثیری نقل شده و او هم اکثر آن‌ها را در کتاب بحارالانوار جمع کرده و سپس متوجه گردیده که تحصیل آن‌ها و عمل به آن برای اغلب مردم به سبب اشتغال آنان به مشاغل دنیوی میسر نیست لذا علاقه داشته که در این رساله، منتخبی از فضائل روزها و شب‌های شریف و کارهایی که به سند صحیح و معتبر وارد شده را بیاورد تا عامه مردم از برکات آن محروم نمانند.[۱] او این کتاب را به شاه سلطان حسین صفوی هدیه کرده است.
ساختار کتاب
این کتاب ۱۴ باب (۴۹ فصل) و یک خاتمه دارد. در ۹ باب اول، که به اعمال و دعاهای دوازده ماه قمری اختصاص دارد ابتدا به فضایل و ویژگی‌های عبادی هر ماه اشاره شده و سپس اعمال و دعاها و زیارات آن ماه را از شب اول بیان می‌کند. در باب دهم اعمالی را می‌آورد که در همه ماهها مشترک هستند مانند دعاهایی که هنگام رؤیت هلال ماه وارد شده است. در باب یازدهم، زیارات چهارده معصوم(ع) که در ابواب قبلی ذکر نگردیده، جمع‌آوری شده است. باب سیزدهم درباره احکام اموات و آداب هنگام احتضار و غسل و دفن میت است و بالاخره در باب آخر خلاصه‌ای از احکام زکات، خمس و اعتکاف را بیان می‌کند، در خاتمه هم به بیان کفارات میپردازد.
- باب اول: فضائل ماه رجب
- باب دوم: فضائل و اعمال ماه شعبان
- باب سوم: در فضیلت ماه رمضان
- باب چهارم: در اعمال ماه شوال و ذی القعده
- باب پنجم: در بیان فضائل ماه ذی الحجه
- باب ششم: در بیان اعمال ماه محرم
- باب هفتم: اعمال ماه صفر
- باب هشتم: اعمال ماه ربیع الاول
- باب نهم: اعمال ماه ربیع الثانی، جمادی الاول و جمادی الثانی
- باب دهم: در اعمال هر ماه است
- باب یازدهم: در بیان زیارات رسول اکرم(ص) و ائمه هدی(ع)
- باب دوازدهم: در اقسام نمازها
- باب سیزدهم: در بیان احکام اموات
- باب چهاردهم: در احکام زکات، خمس و اعتکاف
- خاتمه: کفارات.[۲]
مفتاح الجنان
در پایان زاد المعاد کتاب دیگری با عنوان مفتاح الجنان است که در حاشیه چاپ سنگی زاد المعاد بوده است. این کتاب در ادعیه، زیارات، نمازهای مستحبی و... است اما قرینه‌ای نشان نمی‌دهد که این اثر نیز برای علامه مجلسی باشد. گردآورنده مفتاح الجنان نامعلوم است.[۳] دست کم در قرن چهاردهم این کتاب میان مردم رواج داشت[۴] اما صاحب‌نظرانی چون: میرزا حسین نوری، شیخ عباس قمی و عبدالله مامقانی آن را نامعتبر خوانده‌اند.[۵]
پانویس
- ↑ مجلسی، زادالمعاد، انتشارات اعلمی، ص۸.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، ۱۳۸۹ش، فهرست کتاب.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۳۲۴ ش۵۲۹۳.
- ↑ مامقانی، مرآة الکمال، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۲۳۴؛ مفاتیح الجنان، مقدمه، ص۱۲.
- ↑ مفاتیح الجنان، زیارات مطلقه حضرت امام حسین(ع)، ذیل زیارت هفتم، ص۴۳۱، به نقل از لؤلؤ و مرجان؛ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۳۲۴ ش۵۲۹۳؛ مامقانی، مرآة الکمال، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۲۳۴؛ شجاعی، «سه تن از مشایخ اجازه علامه مرعشی»، ص۱۴۴، به نقل از سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی در وسائل المحشی، ص۱ و موسوعة العلامة المرعشی، ج۳، ص۱۱۴.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- شجاعی، امرالله، «سه تن از مشایخ اجازه علامه مرعشی»، در مجله میراث شهاب، شماره ۹۲، تابستان ۱۳۹۷ش.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان.
- مامقانی، عبدالله، مرآة الکمال لمن رام درک مصالح الأعمال، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، دلیل ما، چاپ پنجم، ۱۳۸۵ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، زاد المعاد، سید حسن موسوی، قم، جلوه کمال، ۱۳۸۹ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، زاد المعاد - مفتاح الجنان، تعریب و تعلیق علاءالدین الاعلمی، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.