الفوائد الطوسیة (کتاب)

الفوائد الطوسیة

اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ حر عاملی
موضوع	موضوعات مختلف
سبک	روایی
زبان	عربی
مجموعه	یک جلد
اطلاعات نشر
ناشر	چاپخانه علمیه
تاریخ نشر	۱۴۰۳ق

اَلْفَوائدُ الطّوسیّة کتابی به زبان عربی در موضوعات مختلف، تألیف شیخ حر عاملی (متوفای ۱۱۰۴ق) است. نویسنده در ۱۰۲ فائده، به تبیین و توضیح روایات مشکل پرداخته و به سؤالاتِ علوم گوناگون در فقه، اصول، عقائد، تفسیر، رجال و... پاسخ گفته است.

جایگاه

کتاب «الفوائد الطوسیة» با عنایت به شخصیت علمی مؤلّف و تبیین و توضیح روایات مشکل، اهمیت ویژه‌ای دارد و در آن، نکات و تحقیقات و دقّت‌ها و نیز جواب شبهات و مغالطاتی وجود دارد که در کتب دیگر کمتر یافت می‌شود.

مرعشی نجفی این اثر را کتاب خوبی توصیف می‌کند که دارای فوائد بسیار و مطالب متنوعی در علوم مختلف است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: شیخ حر عاملی

محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین معروف به شیخ حُرّ عاملی، از دانشمندان، محدثان و فقهای امامیه در قرن یازدهم هجری و صاحب تألیفات گرانقدر و صاحب اثر گرانبهای «وسائل الشیعه» است. شیخ حر به «صاحب وسائل» نیز شهرت دارد. وی در شهر مشهد درگذشت و آرامگاهش در حرم رضوی است.

انگیزه نگارش

شیخ حر عاملی، زمانی که در طوس اقامت داشته، اهل علم از او سؤالاتی کرده‌اند و او به این پرسش‌ها در قالب ذکر فوائد، پاسخ گفته است.

روش مؤلف و فوائد ۱۰۲گانه

اثبات متن روایت، اطمینان از صحّت روایت، تثبیت متن روایت، تشکیل خانواده حدیث، شناخت مفهوم واژه‌های موجود در روایت، شناخت سبب و شرایط و مورد صدور حدیث، توجّه به سیاق روایت، شناخت پیام ضرب المثل‌های موجود در متن، حل تعارض بین روایات متعارض، توجه به قرآن و روایات دیگر از روش‌های بکار رفته در توضیح و تبیین روایات است. او در ۱۰۲ فائده به این‌ها پاسخ گفته است:

فوائد کتاب به تفکیک موضوعات

• رجال: فائده‌های ۱، ۴۲، ۵۲، ۷۲، ۷۳.
• اصول فقه: فائده‌های ۳، ۶، ۴۹، ۵۴، ۶۳، ۷۴، ۷۵، ۷۹، ۸۳، ۹۱، ۹۲، ۹۶.
• فقه: فائده‌های ۵، ۱۱، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۲۷، ۲۸، ۴۱، ۵۱، ۵۸، ۶۰، ۶۵، ۷۰، ۷۶، ۷۷، ۸۹.
• احادیث و روایات: فائده‌های ۸، ۱۹، ۲۱، ۲۲، ۲۵، ۲۶، ۲۹، ۳۰، ۳۱، ۳۳، ۴۳، ۴۶، ۵۰، ۵۷، ۵۹، ۶۱، ۶۴، ۶۷.
• عقاید: فایده‌های ۲، ۴، ۱۲، ۱۳، ۲۰، ۳۲، ۳۴، ۳۶، ۳۷، ۳۸، ۴۴، ۴۵، ۴۷، ۵۴، ۵۶، ۶۲، ۷۱.
• تفسیر: فایده‌های ۱۴، ۲۳، ۲۴، ۳۵، ۴۸، ۶۶، ۶۸، ۶۹، ۱۰۲.
• منطق: فایده‌های ۳۹، ۴۰.
• ادبیات عربی: فایده‌های ۷، ۹، ۱۰، ۵۳.

نسخه‌ها

آقا بزرگ تهرانی در الذریعه به سه نسخه اشاره می‌کند:

• نسخه کتابخانه شیخ علی بن محمد رضا آل کاشف الغطاء در نجف
• نسخه سید محمد رضا تبریزی مربوط به سال ۱۱۲۱ق
• نسخه محمد علی اردوبادی مربوط به سال ۱۰۹۰ق به خط محمد باقر بن محمد مهدی مشهدی

محقق کتاب هم به دو نسخه قابل اعتماد اشاره کرده است:

• نسخه اول: کتابخانه آیت الله مرعشی، مربوط به سال ۱۱۲۸ق
• نسخه دوم: کتابخانه سید مهدی لاجوردی حسینی مربوط به سال ۱۱۱۰ق

چاپ

الفوائد الطوسیه در سال ۱۴۰۳ق با تحقیق و تصحیح محمد درودی و مهدی لاجوردی در چاپخانه علمیه قم به چاپ رسید.

پیوند به بیرون

• لزوم توجه به اثبات متن حدیث قبل از ورود به فقه الحدیث از دیدگاه شیخ حر عاملی در الفوائد الطوسیه
• مبانی فهم حدیث از دیدگاه شیخ حر عاملی با تأکید بر کتاب «الفوائد الطوسیه»