کریم اهل‌بیت (لقب)
کریمِ اهل‌بیت به‌معنای بخشندهٔ اهل‌بیت، از القاب امام حسن مجتبی(ع)[۱] که به‌دلیل سخاوت و بخشش، به آن ملقب شده است.[۲] واژه «کریم» هر چند در توصیف حسن بن علی(ع) در منابع اولیه به‌کار رفته،[۳] اما در زندگانی امام حسن(ع) و درباره کنیه‌ها و القاب، کریم‌اهل‌بیت در هیچ کتاب تاریخی و روایی جز منابع متأخر به‌عنوان لقب برای او ذکر نشده است.[۴]
شهرت امام حسن به کریم اهل‌بیت را به‌دلیل داستان‌هایی می‌دانند که تاریخ‌نگاران از سخاوت امام نقل کرده‌اند.[۵] گفته شده امام حسن(ع) به‌‌قدری به فقرا و نیازمندان انفاق می‌کرد، تا آنجا که در تاریخِ زندگانی هیچ‌یک از بزرگان، چنین چیزی به چشم نمی‌خورد.[۶] امام مجتبی(ع) بخشنده‌ترین فرد در زمانه خود و در سخاوتمندی، ضرب‌المثل بود و با این که همه اهل‌بیت، اهل سخاوت و کرامت بودند، فقط او به «کریم» لقب یافته است.[۷]
ابن‌جوزی (درگذشت: ۶۵۴ق) از عالمان اهل‌سنت در کتاب تَذکرة الخَوَاص، امام دوم شیعیان را از بزرگان جود و کَرَم نامیده و در ذکر فضائل او می‌نویسد که حسن بن علی در عمر خود دو بار اموال و دارایی‌هایش را در راه خدا بخشید و سه بار نیز ثروت خویش را به‌طور مساوی با فقرا تقسیم کرد؛[۸] حتی نقل شده که برای درخواست یک فقیر، بیست‌هزار درهم به او کمک کرد.[۹]
باقر شَریف قَرْشی (درگذشت: ۱۴۳۳ق) از عالمان شیعه، درباره لقب کریم اهل‌بیت، روایتی را نقل می‌کند که از امام مجتبی(ع) سؤال شد چرا هرگز سائلی را نومید نمی‌کنی؟ امام در پاسخ گفت: من هم در برابر خداوند، فرد فقیری هستم که از او می‌خواهم مرا محروم نسازد و شرم دارم که با چنین امیدی، فقیران را مأیوس سازم و خداوندی که عنایتش را به من ارزانی می‌دارد، می‌خواهد که من هم به مردم کمک کنم.[۱۰]
به‌گفته سید حسین بحرالعلوم (درگذشت: ۱۳۸۰ش) محقق کتاب تلخیص الشافی، موضوع کریم‌بودن امام حسن(ع) بسیار گسترده‌تر از آن است که بتوان درباره آن سخن گفت.[۱۱]
شیخ هادی آل کاشف‌الغطاء (درگذشت: ۱۳۶۱ق) از عالمان شیعه در قصیده‌ای که در وصف امام حسن(ع) سروده، به لقب کریم اهل‌بیت اشاره کرده است:
ترجمه: همانا امام حسن پاک و مهذّب است. جدّ، پد و مادرش بهترین مردمانند. او کریم اهل‌بیتی است که خاندان کَرَم هستند. بر این خاندن پس از نماز درود باد.
در ایران برخی از مؤسسات خیریه با عنوان کریم اهل‌بیت نامگذاری شده‌اند.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ عقیل، من اروع ما قاله الامام الحسن علیه‌السلام المجتبی، ۱۴۳۰ق، ص۷؛ آل‌سیف، سید الجنة الامام الحسن علیه‌السلام، ۱۴۴۳ق، ص۱۶۴.
- ↑ حکیم، پیشوایان هدایت، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۴۶.
- ↑ نگاه کنید به یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۲۶.
- ↑ نگاه کنید به «چرا به امام حسن مجتبی(ع) کریم می‌گویند؟»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ رضوی، «کریم اهل‌بیت»، ص۴۶.
- ↑ محقق ارزگانی، فضایل ائمه اطهار علیهم‌السلام از دیدگاه اهل‌سنت، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۳.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۲.
- ↑ ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۷۶ش، ص۱۷۶و-۱۷۸.
- ↑ نظری‌منفرد، الصلح الدامی، ۱۴۲۹ق، ص۳۴۹.
- ↑ قرشی، النظام التربوی فی الاسلام، دارالکتاب الاسلامی، ص۲۴۸؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱۱، ص۲۳۸.
- ↑ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۷۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۹۷.
- ↑ نگاه کنید به «پایگاه اطلاع‌رسانی خیریه‌ها و سمن‌های کشور».
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء ۱۴۰۳ق.
- آل‌سیف، فوزی، سید الجنة الامام الحسن علیه‌السلام، بیروت، دار المحجة البضاء، ۱۴۴۳ق.
- ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص، قم، شرف رضی، ۱۳۷۶ش.
- «پایگاه اطلاع‌رسانی خیریه‌ها و سمن‌های کشور»، بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۲ش.
- حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، قم مجمع جهانی اهل‌بیت، ۱۳۸۵ش.
- «چرا به امام حسن مجتبی(ع) کریم می‌گویند؟»، خبرگزاری ایسنا، درج مطلب: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ آبان ۱۴۰۲ش.
- رضوی، سید عباس، «کریم اهل‌بیت»، فرهنگ کوثر، ش۵۵، پاییز ۱۳۸۲ش.
- شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، مقدمه و تعليقات از آيت الله العظمى مرعشى نجفى، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۲ش.
- عقیل، محسن، من اروع ما قاله الامام الحسن علیه‌السلام المجتبی، بیروت، دار المحجة البضاء، ۱۴۳۰ق.
- قرشی، باقر شریف، النظام التربوی فی الاسلام، بی‌جا، دارالکتاب الاسلامی.
- قرشی، باقر شریف، دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، قم، دار التهذیب، ۱۳۹۴ش.
- محقق ارزگانی، قربانعلی، فضایل ائمه اطهار علیهم‌السلام از دیدگاه اهل‌سنت، قم، مجمع جهانی شیعه‌شناسی، ۱۳۹۵ش.
- نظری‌منفرد، علی، الصلح الدامی، بیروت، دار الرسول الاکرم(ص)، ۱۴۲۹ق.
- یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى‌تا.