کاظمین

تصویر ماهواره‌ای از کاظمین

کاظمین (به عربی الکاظمیة) امروزه منطقه‌ای است در شمال بغداد واقع در غرب رودخانه دجله در عراق که بخاطر وجود مرقد دو امام معصوم، امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) از اماکن مقدس شیعیان به شمار می‌آید. اهمیت این شهر برای شیعیان سبب شده است که برخی، این منطقه را شهری مستقل به حساب آورند.

بعضی از دانشمندان دینی شیعه مانند شیخ مفید و خواجه نصیرالدین طوسی در این شهر دفن شده‌اند.

علت نامگذاری

سبب نامگذاری کاظمین به دلیل وجود دو آرامگاه امام شیعیان یعنی امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) است. از دیگر نام‌های این منطقه، «‌کاظمیه»، «‌بلدة الکاظمی‌» و «‌المشهد الکاظمی‌» است.

موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی

کاظمین در مجاورت شهر بغداد است که امروزه به علت توسعه شهری به بغداد وصل شده است. این شهر در غرب رود دجله قرار دارد و از این رو بارندگی در بعضی از ایام سال مانند بهار رگباری است. به این دلیل، در عصر عباسیان بغداد و مناطق حاصلخیز حوالی آن به عنوان پایتخت و تفریح‌گاه حاکمان عباسی قرار گرفت.

قدمت تاریخی

کاظمین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی از دیرباز مورد توجه بوده است و تاریخ قدمت آن را به قبل از میلاد مسیح(ع) نسبت می‌دهند. این منطقه در عهد ساسانی باغ یکی از پادشاهان ایرانی به نام «‌تسوج‌» بود که به این نام شهرت یافت. در جنگ نهروان به سال ۳۷ و به دستور امام علی(ع) شهیدان جنگ را در این مکان به خاک سپردند که آن را «‌مقبرة الشهداء‌» نامیدند. در عصر عباسی، به هنگام توسعه و احیای بغداد و انتخاب آن به عنوان پایتخت، این قبرستان به «‌شونیزی‌» معروف بود که خلیفه منصور دوانیقی، آنجا را برای دفن بزرگان و خاندان عباسی در نظر گرفت و از آن پس به نام «‌مقابر قریش‌» شهرت یافت.

وقتی امام کاظم(ع) به دستور هارون الرشید و به دست سندی بن شاهک به شهادت رسید، جسد امام درگورستان «‌قریش‌» به خاک سپرده شد. پس از دفن آن حضرت، مرقد ایشان به نام «‌مشهد باب التّبَن‌» معروف شد. در سال ۲۲۰هـ ق نیز امام جواد(ع) در کنار قبر جدش به خاک سپرده شد.

تخریب‌ها و بازسازی‌ها

این منطقه، بارها به علت سیل، زلزله، جنگ‌های داخلی و مذهبی دچار ویرانی و آتش سوزی شد و بارها نیز مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. آل بویه از حکمرانان شیعی بغداد بودند که نسبت به بازسازی شهر و مزارات امامین توجه خاصی داشتند. علاءالدین جوینی از حاکمان بغداد نیز از جمله کسانی است که پس از حمله هلاکوخان در سال ۶۵۱ هـ ق به بغداد و تخریب آن، به مرمت شهر و مقبره امامان پرداخت.

مراکز و اماکن کاظمین

• مسجد براثا در محله‌ای به همین نام واقع شده است. گفته می‌شود امام علی(ع) در هنگام بازگشت از جنگ نهروان در این مسجد نماز خوانده است.
• مسجد صفوی ساخته شاه اسماعیل صفوی است و از زیبایی خاصی برخوردار است.
• مسجد المنطقه که به «‌مسجد العتیقه‌» نیز مشهور است.

مدفونان در کاظمین

حرم امام کاظم و امام جواد (ع) در کاظمین

• امامان

مقالهٔ اصلی: حرم کاظمین

امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) پیشوایان هفتم و نهم شیعیان

• رجال و دولتمردان

• ابو حنیفه
• معزالدوله دیلمی از پادشاهان آل بویه
• فخرالدوله دیلمی
• مشرف الدوله دیلمی
• ابن حمدون
• جلال الدوله آل بویه
• ضیاء الدین ابن الأثیر
• ابن الناقد
• ابن العلقمی
• ابومحمد حسن مهلبی وزیر معزالدوله دیلمی
• امین خلیفه عباسی
• جعفر بن منصور دوانیقی
• فرهاد میرزا معتمد الدوله عموی ناصرالدین شاه
• بهلول کوفی پسرعموی هارون الرشید.

• علما و بزرگان

• شیخ مفید از اعاظم فقها و بزرگان متکلم شیعه.
• خواجه نصیرالدین طوسی از دانشمندان و مشاهیر شیعه.
• ابن قولویه از فقها و محدثان شیعه و صاحب کتاب کامل الزیارات.
• سید رضی و سید مرتضی که قبور منسوب به آنان و محل دفن اولیه آنان در این مکان است.
• ابوسبحه موسی بن ابراهیم اصغر بن موسی الکاظم ملقب به المرتضی.
• عون و عبدالله از فرزندان امام علی(ع).
• الامیر سید ابوالحسن علی بن المرتضی بن علی علوی حسنی
• ابو یوسف قاضی از فقیهان و عالمان مشهور اهل سنت و شاگرد ابوحنیفه که به قاضی القضات معروف بود.
• آیت الله سید حسن صدر.
• سید هبة الدین شهرستانی.

جستارهای وابسته

• عتبات عالیات

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

پیوند به بیرون

• سایت حرم کاظمین
• جواد محدثی، حرم کاظمین(ع)
• تاریخچه بنای حرم کاظمین از دوران عباسی تا صفویه