نیت: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) + رده:احکام غسل (هاتکت) |
imported>Fayaz |
||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
[[رده:اصطلاحات مشترک ابواب فقه]] | [[رده:اصطلاحات مشترک ابواب فقه]] | ||
[[رده:احکام غسل]] | [[رده:احکام غسل]] | ||
[[رده:واجبات نماز]] | |||
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۳۶
نِیَّت قصد، اراده و انگیزه اختیاری انسان برای انجام عبادت یا کارها است. در روایات ارزش هر کار با توجه به «نیت» و انگیزه صاحب عمل تعیین می‌شود. در متون روایی نیت اصل و شالوده کارها معرفی شده و اعمال را ثمره آن می‌دانند. مسلمانان به داشتن نیت پاک و مخلصانه توصیه شده و نیت فاسد و ریایی را عامل از بین رفتن برکت و پیش‌آمدن بلا و گرفتاری دانسته‌اند.
بنا بر نظر فقها نیت همراه با قصد قربت در عبادات ضروری است و از ارکان نماز نیز محسوب می‌شود؛ ولی لازم نیست بر زبان آورده شود.
مفهوم‌شناسی
«نیت» در لغت به معنای «قصد»، «اراده»، «عزم» و «اندیشه» به کار رفته[۱] و در اصطلاح نیز به معنای قصد و اراده‌ای است که انسان را به چیزی وادار کند.[۲] از محقق طوسی نقل شده که «نیت»، قصد انجام دادن فعل و واسطه بین علم و عمل است.[۳] مصباح یزدی نیز نیت را به «انگیزه اختیاری و آگاهانه برای انجام دادن کارها»، تعریف کرده است.[۴]
جایگاه
بر اساس روایات، ارزش و اهمیت هر کاری بر اساس نیت و انگیزه آن تعیین می‌شود؛[۵] به علاوه اینکه نیت‌های ریایی باعث باطل شدن عمل و نیت‌های مخلصانه و با قصد قربت به خداوند، باعث کمال عمل می‌شوند؛[۶] طبق حدیث معروف «إنّما الأعمالُ بالنیّات»، اعمال انسان در گرو نیت‌هاست،[۷] معصومان(ع) در روایات بسیاری، بر داشتن نیت پاک و مخلصانه تاکید کرده و نیت فاسد را عامل از بین رفتن برکت و روزی انسان و پیش آمدن بلا و گرفتاری معرفی نمودند.[۸]
برخی از احادیث، در مقایسه نیت و عمل، نیت را اصل، شالوده و برتر از اعمال معرفی کرده[۹] و اعمال را ثمره نیت‌ها دانسته‌اند.[۱۰] همچنین ذکر کردند که پاداش الهی، شامل نیت بدون عمل نیز می‌شود.[۱۱]بر اساس روایتی از امام علی (ع)، اعمال بندگان، دارای مراتب و درجه‌هایی متفاوت هستند و «نیت»، تعیین کننده میزان ارزش اعمال اخلاقی و عبادی انسان‌هاست.[۱۲]
در علم اخلاق، نیت، اساس ارزش اخلاقی و منشأ خوبی و بدی کارهای انسان معرفی شده است.[۱۳] دانشمندان اخلاق معتقدند تجری و قصد گناه (بدون اینکه آن کار را انجام دهد) هرچند در فقه حرام نیست؛[۱۴] ولی از جهت اخلاقی کاری ناپسند شمرده می‌شود.[۱۵]
نیت در عبادات
نیت کردن همراه با قصد قربت در واجبات تَعَبُّدی (واجب‌هایی که جنبه عبادی و پرستش دارند) مانند وضو، نماز، روزه، حج واجب و ضروری است.[۱۶] فقیهان، یکی از شرط‌های صحیح بودن عبادات را نیت کردن قبل از شروع عمل می‌دانند و ادامه داشتن نیت را تا پایان عمل نیز لازم می‌دانند.[۱۷] بنا بر نظر فقیهان، نیت امری ذهنی است و لازم نیست بر زبان آورده شود.[۱۸] نیت در نماز، در کنار رکوع، سجده، تکبیرة الاحرام و قیام، یکی از ارکان نماز است.[۱۹] عالمان اسلام معتقدند اگر کسی قبل از انجام دادن اعمال مباح، نیت و قصد قربت کند، عملی که انجام داد، تبدیل به عمل مستحبی خواهد شد.[۲۰]
پانویس
منابع
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل‌البیت لاحیاءالتراث، ۱۴۰۹ق.
- دهخدا، علی اکبر، فرهنگ لغت، تهران، مؤسسه لغت نامه دهخدا، ۱۳۴۱ش.
- رساله توضیح المسائل مراجع، قم، انتشارات تفکر، ۱۳۷۲ش.
- ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
- ری شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۸ش.
- شعبانی، اولیاء، «نقش نیت در فعل و هدف اخلاقی»، در مجله راه تربیت، شماره ۱۱، تابستان ۱۳۸۹ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، حاشیه مکاسب، قم، نشر اسماعیلیان، ۱۴۲۱ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- فرهنگ نامه اصول فقه، به کوشش جمعی از نویسندگان، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، ۱۳۶۹ش.
- متوسل آرانی، محمود، «جایگاه نیت در تفاوت بنیادین فقه و اخلاق»، در فصلنامه پژوهش نامه اخلاق، شماره ۱۱، بهار۱۳۹۰ش.
- مشکینی، علی، درس‌های اخلاق، ترجمه علیرضا فیض، قم، پارسیان، ۱۳۸۰ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، کلمة حول فلسفةالاخلاق، قم، انتشارات در راه حق، بی‌تا.
- مصباح، مجتبی، «نقش نیت در ارزش اخلاقی»، در فصلنامه تخصصی اخلاق وحیانی، شماره ۲، زمستان ۱۳۹۱ش.
- موسوی خمینی، روح الله، آداب الصلواه، تهران، موسسه چاپ و نشر آثار امام خمینی،۱۳۷۴ش.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، قم، مرکز دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- ↑ فرهنگ لغت دهخدا، ذیل واژه نیت.
- ↑ موسوی خمینی، آداب الصلواه، ۱۳۷۴ش، ص۵۶.
- ↑ مشکینی، درس‌های اخلاق، ترجمه علیرضا فیض، ۱۳۸۰ش، ص۶۴.
- ↑ مصباح یزدی، کلمة حول فلسفةالاخلاق، بی‌تا، ص۲۱، به نقل از مصباح، «نقش نیت در ارزش اخلاقی»، ص۸۳.
- ↑ ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۵۷۹.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۱.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ص۸۴.
- ↑ ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۵۷۹.
- ↑ کلینی، اصول کافی، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۱۳۴.
- ↑ ری شهری، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، ۱۳۸۹ش، ج۱۲، ص۵۷۹.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۶۳.
- ↑ آرانی، «جایگاه نیت در تفاوت بنیادین فقه و اخلاق»، ص۱۶۶.
- ↑ طباطبایی یزدی، حاشیه مکاسب، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، حاشیه مکاسب، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۲،ص۵۲۰.
- ↑ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۳۵.
- ↑ رساله توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۲ش، ص۲۶۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۲۷.
- ↑ شعبانی، «نقش نیت در فعل و هدف اخلاقی»، ص۵۵.