میرزا هاشم آملی

میرزا هاشم
شناسنامه
نام کامل	میرزا هاشم اردشیر لاریجانی
لقب	آیت‌الله،میرزا
زادروز	۱۲۷۸هجری شمسی
شهر تولد	لاریجان
کشور تولد	ایران
تاریخ درگذشت	۷ اسفند ۱۳۷۱ شمسی; ۴ رمضان ۱۴۱۳ قمری ; ۲۶ فوریه ۱۹۹۳;
آرامگاه	حرم حضرت معصومه، قم
نام همسر	دختر آیت الله سید محسن اشرفی
فرزندان	پسران: صادق و علی و باقر و فاضل و محمد جواد ; دختران: فاضله همسر سید مصطفی محقق داماد
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتید	میرزای نائینی،سید ابوالحسن اصفهانی; آقا ضیاء عراقی، عبدالکریم حائری یزدی; محمد علی شاه‌آبادی
شاگردان	میرزا جواد تبریزی،عبدالله جوادی آملی; حسن حسن زاده آملی،ناصر مکارم شیرازی; عباس محفوظی،سیدعلی محقق داماد; سیدمصطفی محقق داماد،محمد مفتح

میرزا هاشم آملی لاریجانی، (۱۲۷۸ش-۱۳۷۱ ش) استاد فقه و اصول در حوزه علمیه قم و نجف و از مراجع تقلید شیعه بود. او از شاگردان و ادامه دهنده روش اصولی آقا ضیاء عراقی است که آراء استادش را در کتاب بدایع الافکار جمع‌آوری کرده است. شاگردش اسماعیل‌پور قمشه‌ای ادامه دهنده این روش اصولی بود.

میرزا هاشم در حوزه‌های علمیه تهران(مدرسه سپهسالار)، قم و نجف تحصیل کرد. از مهم‌ترین اساتید وی می‌توان به میرزای نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، حائری یزدی، کوه کمره‌ای و شاه آبادی اشاره کرد.

علی و صادق آملی لاریجانی رؤسای پیشین قوه مقننه و قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران فرزندان اویند.

وی در کنار فعالیت‌های علمی، در مبارزات مردمی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شرکت داشت و فعالیت‌هایی در این زمینه انجام داد. او در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شده است.

زندگی‌نامه

آیت‌الله میرزا هاشم اردشیر لاریجانی در سال ۱۳۲۲ق در روستای پردمه لاریجان، در هفتاد کیلومتری شهر آمل به دنیا آمد. پدرش میرزا محمد نام داشت.

وی با دختر آیت الله سید محسن نبوی اشرفی در نجف اشرف ازدواج کرد و دارای ۱ دختر و ۵ پسر شد. فاضله دختر وی همسر سید مصطفی محقق داماد است و پسران وی عبارت‌اند از: محمدجواد لاریجانی، علی لاریجانی، صادق لاریجانی، باقر لاریجانی و فاضل لاریجانی.^[۱]

او پس از آموزش مقدمات در لاریجان باقی دوران تحصیل خود را در تهران، قم و نجف گذراند. تدریس را در نجف شروع کرد و در سال ۱۳۸۰ق به قم بازگشت و تا سال‌های پایانی عمر مشغول تدریس خارج فقه و اصول بود.

درگذشت

آیت اللّه آملی، در عصر جمعه ۷ اسفند ۱۳۷۱ شمسی/ ۴ رمضان ۱۴۱۳ ق، در ۹۱ سالگی وفات کرد و در عصر شنبه ۸ اسفند ۱۳۷۱ ش پس از اقامه نماز توسط آیت اللّه وحید خراسانی، در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.

زندگی‌نامه علمی

وی پس از فراگیری قرآن و تحصیلات ابتدایی، ادبیات عرب و علوم مقدماتی را نزد آقا سیدتاج و آقا شیخ احمد آملی آموخت و تا مرحله سطح در لاریجان ماند.

مدرسه سپهسالار

در سیزده سالگی به تهران رفت و در مدرسه سپهسالار- که زیر نظر سید حسن مدرس اداره می‌شد- مشغول تحصیل شد و مورد توجه وی قرار گرفت و دوازده سال در این مدرسه ماند.

در این مدت، شوارق الالهام، منظومه، اشارات و اسفار را نزد یدالله نظرپاک و میرزا طاهر تنکابنی آموخت. شرح لمعه و قوانین را نزد میرزا عبدالله غروی آملی و سطوح عالی را از فقیه لاریجانی و سید محمد تنکابنی آموخت.

حوزه علمیه قم

میرزا هاشم، پس از پشت سر نهادن درس‌های سطوح عالی حوزه، در سال ۱۳۰۵ ش به قم آمد و در درس فقه و اصول اساتیدی چون آیت الله عبدالکریم حائری، حجت کوه کمره‌ای، محمدعلی شاه‌آبادی و محمدعلی حایری قمی حاضر شد و به مدت شش سال از درس آنان بهره برد.

در این مدت، وی با افرادی چون سید محمد محقق داماد، سید یحیی یزدی و میرزا حسن یزدی به مباحثه علمی می‌پرداخت.

حوزه علمیه نجف

ایشان در سال ۱۳۱۱ش، پس از به دست آوردن توانایی اجتهاد و اجازه فتوا دادن از حاج شیخ و حجت کوه کمره‌ای به نجف مهاجرت کرد و در مدرسه آخوند اقامت کرد. در این مدت در درس فقه وا صول سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین غروی نائینی و آقا ضیاء عراقی شرکت کرد و از درس آنان در ابواب مختلف فقهی استفاده کرد.

در این مدت، مورد توجه آقا ضیاء قرار گرفت و به جلسه استفتای ایشان راه یافت و در نگارش حاشیه دوم وی بر عروة الوثقی نقش بسزایی داشت.

استادان

آیت الله آملی در طول ۳۱ سال تلاش در بیشتر علوم رایج حوزوی به تعلیم و تدریس مشغول بود. وی دروس فقه، اصول، فلسفه، هیئت، رجال و درایه، اخلاق و عرفان، منطق و حکمت نظری را از محضر اساتید نام آور قم و تهران و نجف کسب کرد:

شیخ عبدالکریم حائری یزدی (۱۲۷۶-۱۳۵۵ق)؛
میرزا حسین نائینی (۱۲۷۳-۱۳۵۵ق)؛
آقا ضیاء عراقی (۱۲۷۸-۱۳۶۱ق)؛
سیدابوالحسن اصفهانی (۱۲۴۸-۱۳۶۵ق)؛
محمدعلی شاه آبادی (۱۲۹۲-۱۳۶۳ق)؛
سید محمد حجت کوه‌کمری (۱۳۱۰-۱۳۷۳ق)؛
ابوالحسن شعرانی (۱۳۲۰-۱۳۹۳ق)؛
سید محمد تنکابنی (۱۲۷۷-۱۳۵۹ق)؛
محمدعلی حایری قمی (۱۲۹۹-۱۳۵۸ق)؛
مهدی آشتیانی (۱۳۰۶-۱۳۷۲ق)؛
یدالله نظرپاک کجوری تهرانی (۱۲۹۶-۱۳۶۳ق)؛
میرزا طاهر تنکابنی (۱۲۸۰-۱۳۶۰ق).^[۲]

آثار علمی

تدریس

وی همواره در کنار یادگیری علوم مختلف، به تدریس مطالب و دروس حوزوی مشغول بوده است. در نجف در کنار درس میرزای نائینی و آقا ضیاء عراقی به تدریس سطح و چند دوره مکاسب مشغول بود و پس از درگذشت آقا ضیاء، تا سال ۱۳۸۰ق که به قم نقل مکان کرد، به تدریس درس خارج فقه و خارج اصول پرداخت و شاگردان زیادی در قم و نجف تربیت نمود.

شاگردان

آثار تألیفی

کتاب الطهاره؛
کتاب الصلاه؛
کتاب الصوم؛
کتاب الرهن والاجاره ؛
کتاب البیع؛
خیارات؛
رساله فی النیه؛
تقریرات درس صلاه شیخ عبدالکریم حایری؛
تقریرات درس فقه آقاضیاء عراقی (صلاة، اجاره، غصب، بیع و قضا)؛
توضیح المسائل؛
مناسک حج؛
حاشیه بر عروة الوثقی؛
بدایع الافکار تقریرات درس اصول آقا ضیاء عراقی (۴ جلد)؛
تقریرات درس اصول سیدابوالحسن اصفهانی ؛
حاشیه بر شرح چغمینی در علم هیئت؛
حاشیه برالتحصیل بهمنیار، در حکمت و منطق؛

تقریرات درس وی

شاگردان ایشان به ثبت دروس استاد خود اقدام و آن‌ها را در قالب تقریراتی درآوردند. برخی از این تقریرات که به چاپ رسیده عبارت‌اند از:

المعالم المأثوره فی الطهارة، نوشته محمدعلی اسماعیل‌پور؛
مجمع الافکار و مطرح الانظار نوشته محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای؛
کشف الحقایق نوشته سیدجعفر کریمی در مورد بیع و خیارات؛
منتهی الافکار نوشته محمدتقی مجلسی در مبحث الفاظ؛
تقریرالاصول نوشته ضیاءالدین نجفی؛
تحریرالاصول نوشته سیدعلی فرحی قمی.

فعالیت‌های سیاسی

میرزا هاشم آملی یکی از روحانیون مبارز با حکومت پهلوی و اقدامات آنان بود. برخی از فعالیت‌های وی در زمان مبارزات مردم ایران عبارت‌اند از:

نامه به آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی در آبان ۱۳۴۳ش، جهت هماهنگی برای آزادی امام خمینی؛
سخنرانی و اعتراض به توهین روزنامه اطلاعات به امام خمینی در ۱۷ دی ۱۳۵۶ش؛
انتشار اعلامیه‌ای همراه با شیخ مرتضی حائری در اعتراض به کشتار مردم توسط حکومت پهلوی؛
انتشار اعلامیه‌ای در اعتراض به سرکوب مبارزات مردم در آغاز انقلاب؛
وی از اولین کسانی بود که دولت منتخب امام خمینی را تأیید کرد؛
پشتیبانی و تأیید انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری.