عبدالله بن زمعه
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عبداللّٰه بن زمعة بن الأسود القرشی الاسدی |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | قریش، اسدی |
| خویشاوندان | ام سلمه(خاله)، الاسود(پدربزرگ)، وَهَب ابوالبَخْتَری(نواده) |
| درگذشت | مدینه |
| نحوه درگذشت | در واقعه حمله به خانه عثمان یا واقعه حَرّة |
| مشخصات دینی | |
| هجرت به | مدینه |
| نقش‌های برجسته | از اصحاب و راویان پیامبر(ص) و امام علی(ع) |
عبدالله بن زَمَعه، از اصحاب پیامبر(ص) و امام علی(ع) بود. نقل شده، وی هنگام خلافت امام علی(ع)، از ایشان درخواست مال کرده و امام، اموال را برای سربازان اسلام و غیر شخصی دانسته است.
به گفته برخی منابع اهل‌سنت، عبدالله که به عیادت پیامبر اسلام(ص)، رفته بود از جانب وی مامور شد تا مردم را به نماز جماعت فرا بخواند. عبدالله با نیافتن ابوبکر، از عمر خواست تا امام جماعت شود. پیامبر با اطلاع از این مساله، عمر را نهی کرده و فرمود فقط ابابکر نماز را اقامه کند. عمر که گمان می‌کرد عبدالله از طرف پیامبر از او خواسته تا برای مردم نماز بخواند، از او گلایه کرد. عبدالله در پاسخ او را بهترین فرد برای نماز جماعت در غیاب ابوبکر دانست.
پدربزرگ او (اسود) از مسخره‌کنندگان پیامبر(ص)، همچنین پدر، عمو و برادر وی از کافران کشته‌شده در جنگ بدر بودند؛ با این حال عبدالله از یاران امام علی(ع) و مصداق آیه «یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ» معرفی شده است.
معرفی
عبدالله بن زَمَعة[۱] بن الاسود القرشی الاسدی[۲]، از اشراف قریش[۳] و اصحاب پیامبر(ع)[۴] بود. پدربزرگ او (اسود) را از مسخره‌کنندگان پیامبر و مصداق آیه ۹۵ سوره حجر: «إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ»؛ «همانا ما تو را از (شر) استهزاءکنندگان کفایت کردیم»[۵] دانسته‌اند.[۶] براساس برخی گزارش‌ها، پدر، عمو و برادر او از کافران کشته‌شده در جنگ بدر بودند.[۷] سیدمحسن امین نویسنده کتاب اعیان الشیعة، از عبدالله به عنوان یکی از یاران امام علی(ع) و مصداق آیه ۱۹ سوره روم «یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ»؛ «زنده را از مرده بيرون مى آورد، و مرده را (نيز) از زنده بيرون مى كشد»[۸] یاد کرده است.[۹] او را از مهاجرین[۱۰] و از راویان پیامبر و امام علی دانسته‌اند.[۱۱] گفته شده، هنگام رحلت پیامبر (سال ۱۱ق) پانزده ساله بوده است.[۱۲] خاله وی، اُمّ‌سَلَمِه همسر پیامبر[۱۳] و همسر وی، زینب دختر ام‌سلمه بود.[۱۴] وَهَب ابوالبَخْتَری از راویان و قضات دربار هارون الرشید، از نوادگان عبدالله است.[۱۵]
به گفته ابن‌حجر عسقلانی، برخی معتقدند، عبدالله در حمله به خانه عثمان به همراه وی، کشته شده است. اما عده‌ای مرگ وی را در واقعه حَرّه دانسته‌اند.[۱۶] که مورد مناقشه قرار گرفته و پسر او یزید را شخص کشته شده در واقعه حَرّة معرفی می‌کنند.[۱۷]
درخواست مال از امام علی(ع)
مطابق آنچه در کتاب نهج البلاغه خطبه ۲۳۲ آمده[۱۸]، عبدالله بن زمعه هنگام خلافت امام علی(ع) از ایشان درخواست مال نمود و حضرت در پاسخ فرمود: «بی شک این مال نه حق من است و نه حق تو، غنیمتی است مربوط به مسلمانانی که با شمشیرهایشان به دست آمده است، اگر تو در نبرد آنان شرکت کرده بودی سهمی همانند آنان داشتی وگرنه دست چین آنها برای غیر دهان آنان نخواهد بود.»[۱۹] البته طبق برخی گزارش‌ها، عبدالله در زمان عثمان کشته شده است.[۲۰]
درخواست از عمر بن خطاب برای اقامه نماز جماعت در غیاب پیامبر(ص)
ابن‌سعد از مورخان اهل‌سنت در کتاب الطبقات الکبری نقل می‌کند که عبدالله بن زمعه قبل از رحلت پیامبر اسلام(ص) به عیادت وی رفت و با فرا رسیدن وقت نماز، از جانب پیامبر مامور شد تا مردم را به نماز جماعت فرا بخواند. عبدالله با نیافتن ابوبکر، از عمر خواست تا برای مردم نماز بخواند. پیامبر با اطلاع از این مساله از نمازگزاردن عمر نهی کرده و گفت که فقط ابوبکر امام جماعت باشد. عمر که گمان می‌کرد عبدالله از طرف پیامبر از او خواسته تا برای مردم نماز بخواند، از او گلایه کرد. عبدالله در پاسخ او را بهترین فرد برای نماز جماعت در غیاب ابوبکر دانست.[۲۱]
پانویس
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۱۰.
- ↑ ابن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۸۳.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابة، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۱۴۱.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۴۳.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۴۸۳.
- ↑ ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۱۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۹۱۱.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۷، ص۱۸۷.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۵۳.
- ↑ ابن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۸۳.
- ↑ شبستری، التبیین فی اصحاب امیرالمؤمنین، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الصغیر، ۲۰۰۹م، ج۱، ص۱۵۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۸۳.
- ↑ خطیب عمری، الروضة الفیحاء، ۱۴۲۰ق، ص۲۹۵.
- ↑ امینی، اصحاب امیرالمؤمنین و الرواة عنه، ج۲، ص۳۵۷.
- ↑ ابن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۸۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۹۱۲.
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۲۷.
- ↑ مکارم شیرازی، نهج البلاغة با ترجمه فارسی روان، ۱۳۸۵ش، ص۵۵۳.
- ↑ نگاه کنید به: ابن حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۸۳.
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۳۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۳۰، ص۲۶۲.
منابع
- قرآن کریم.
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م/۱۴۰۹ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الصغیر، تونس، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۹م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، طائف - عربستان، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
- ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبه آیةالله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالمتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- امینی، محمدهادی، اصحاب امیرالمومنین علیه‌السلام و الرواة عنه، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
- خطیب عمری، یاسین، الروضة الفیحاء فی تواریخ النساء، تحقیق حسام ریاض‌عبدالحکیم، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیه، ۱۴۲۰ق.
- شبستری، عبدالحسین، التبیین فی اصحاب الامام امیرالمؤمنین علیه‌السلام و الرواة عنه، قم، المکتبة التاریخیة المختصه، ۱۴۳۰ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، جامعه مدرسین موسسه نشر اسلامی، قم، ۱۳۷۳ش.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغة با ترجمه فارسی روان، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، ۱۳۸۵ش.