عاتکه دختر عبدالمطلب
.jpg) | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عاتِکة بنت عبدالمُطَّلِب |
| نسب/قبیله | بنی‌هاشم |
| خویشاوندان | پیامبر(ص)• ام‌سلمه |
| مدفن | بقیع(بنابر قولی) |
| مشخصات دینی | |
| هجرت به | مدینه (بنا به گفته ابن سعد) |
عاتِکة بنت عبدالمُطَّلِب، از زنان بنی‌هاشم و عمه رسول خدا بود که با ابوامیه مخزومی از صحابه پیامبر (ص) (پدر ام سلمه) ازدواج کرد. برخی او را مادر ام سلمه می‌دانند.
نسب
پدرش عبدالمطلب بن هاشم و مادرش صفیه دختر جندب است. ابن سعد مادرش را فاطمه دختر عمرو بن عائذ مخزومی دانسته است.[۱] او عمه رسول خدا بود و با ابوامیه مخزومی از صحابه پیامبر(ص) ازدواج کرد. و عبدالله، زهیر و قریبه را برای او به دنیا آورد.[۲] عبدالله در جنگ حنین در رکاب رسول خدا شهید شد.[۳] زهیر را برخی از مولفة القلوب شمرده‌اند[۴] برخی او را مادر ام سلمه همسر پیامبر نیز دانسته‌اند[۵] اما بیشتر مورخان مادر ام سلمه همسر پیامبر(ص) را عاتکه دختر عامر بن ربیعه کنانی معرفی کرده‌اند.[۶] درباره تاریخ وفات عاتکه مطلبی یافت نشد. البته وی در زمان وقوع غزوه بدر در سال دوم هجرت زنده بود.[۷]
اسلام
ابن عبدالبر و ابن حجر نام او را در الاصابه و الاستیعاب ذکر کرده‌اند.[۸]همچنین گفته‌اند که ابوجعفر عقیلی نیز او را در شمار صحابه آورده است. در اسلام او اختلاف است. بیشتر مورخین اسلام او را انکار کرده‌اند.[۹] و گفته‌اند از عمه‌های رسول خدا به جز صفیه و به قولی «اروی» کسی اسلام نیاورد.[۱۰] اما ابن سعد در الطبقات گفته است عاتکه در مکه اسلام آورد و سپس به مدینه مهاجرت کرد.[۱۱] برخی به شعری که از وی در مدح رسول خدا و نبوت آن حضرت نقل شده، برای اثبات اسلام وی استناد می‌کنند.[۱۲]
عاتکه و جنگ بدر
عاتکه پیش از جنگ بدر خواب دید که سواری وارد مکه شد و فریاد می‌زد ای آل غدر به سوی موضعی بشتابید که پس از سه روز در آنجا کشته خواهید شد سپس بالای کوه ابوقبیس رفت و سنگی از کوه به سوی مکه حرکت داد آن سنگ خُرد شد و در هر خانه‌ای در مکه تکه‌ای از آن می‌افتاد اما در خانه‌های بنی‌هاشم و بنی‌زهره چیزی از آن نیفتاد. ابوجهل او را انکار می‌کرد و گفت سه روز به فرزندان عبدالمطلب مهلت می‌دهم اگر اتفاقی رخ ندهد، آنان را دروغگوترین خاندان عرب معرفی می‌کنم.[۱۳]
اشعار
برخی از عاتکه به عنوان زن شاعر یاد کرده‌اند شعری در مدح پیامبر(ص) به او منسوب است.[۱۴] عاتکه هنگامی که پدرش عبدالمطلب در حال احتضار بود قصیده‌ای در مرثیه او گفت.
ام کلثوم دختر عقبه بن ابی‌معیط از او روایت کرده است.[۱۶] گفته شده است او در بقیع در کنار صفیه بنت عبدالمطلب مدفون شده است اگر چه برخی از محققان در صحت این قول اظهار تردید کرده‌اند.[۱۷]
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۹، ج۶، ص۱۸۵؛ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶؛ ابن حبیب، المحبر، بیروت، ص۲۷۴.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۸۶۹.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۷۵.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۷۵.
- ↑ دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۱۸۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۲۹.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۸۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۷۹-۱۷۷۸؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ص۱۸۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ کحاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۶.
- ↑ کحاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۷-۲۰۸.
- ↑ کحاله، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۰۷-۲۰۸.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۸۵.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ج۱، ص۳۴۸.
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۹م/۱۴۰۹ق.
- ابن حبیب، محمد، المحبر، تحقیق: ایلزه لیختن شتیتر، دارالآفاق الجدیدة، بیروت، بی‌تا.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، درالکتب العلمیة، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، درالکتب الاسلامیة، ۱۹۹۰م/۱۴۱۰ق.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه مدینه.
- دخیل، علی محمد، اعلام النساء، بیروت، الدارالاسلامیة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- کحاله، عمررضا، اعلام النساء، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م.
- محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۸ش.