روزه سکوت
روزه سکوت یا روزه صَمْت عملی است که در آن، انسان به قصد تقرّب به خداوند و به نیت روزه، بخشی از روز یا تمام آن را سخن نگوید. از نظر فقیهان شیعه و اهل‌سنت روزه سکوت حرام است. البته اگر فرد، بدون قصد روزه، سکوت کند، هرچند تمام روز را در بر گیرد، حرام نیست. می‌گویند روزه سکوت در بنی‌اسرائیل رایج بوده؛ اما در اسلام نسخ شده است.
مفهوم و پیشینه روزه سکوت
روزه سکوت به عملی گفته می‌شود که انسان به‌قصد تقرّب به خدا و به نیت روزه، از ابتدای صبح تا شب یا قسمتی از روز را صحبت نکند.[۱] فقهای شیعه از حکم روزه سکوت و نیز سکوتِ بدون قصد روزه در طول روز سخن گفته‌اند.[۲] ملامهدی نراقی در کتاب تذکرة الاحباب در شمارش روزه‌های حرام چهارمین آنها را روزه صَمْت نام برده است و آن را روزه‌ای دانسته که روزه‌دار علاوه بر نیت روزه، نیت کند که تا شام حرف نزند وی گفته که مشهور علما این است که این کار حرام و روزه هم باطل است. [۳] علامه مجلسی از محدثان شیعه (درگذشت: ۱۱۱۰ق) بر این باور است که روزه سکوت در بنی‌اسرائیل جایز بود و یکی از شروط ریاضت میان عابدان بنی‌اسرائیل به شمار می‌رفت؛ ولی در اسلام نسخ شد.[۴] برخی نیز از آیه ۲۶ سوره مریم استفاده کرده‌اند که روزه سکوت نزد بنی‌اسرائیل مشروع بوده است؛ ولی اسلام از آن نهی کرده است.[۵]
در برخی روایات، از روزه سکوت به «زَمٌّ» تعبیر شده است.[۶] «زم» افساری بود که برای هدایت شتر استفاده می‌شد و عابدان بنی‌اسرائیل چیزی شبیه به آن را در دهان قرار می‌دادند تا در طول روز سخن نگویند.[۷]
حرمت روزه سکوت
روزه سکوت هم در فقه شیعه[۸] و هم در فقه اهل‌سنت[۹] حرام شمرده شده است.
دیدگاه شیعه
فقیهان شیعه روزه سکوت را در ردیف روزه‌های حرام قرار داده‌اند.[۱۰] دلیل حرمت روزه سکوت را روایات فراوانی دانسته‌اند که از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)، در نکوهش این عمل صادر شده است.[۱۱] فاضل لنکرانی (درگذشته ۱۳۸۶ش) از فقیهان شیعه معتقد است کارهایی که بر روزه‌دار واجب یا حرام است در شرع اسلام مشخص شده و سکوت جزو آن موارد نیست. پس انجام آن بدعت و حرام است.[۱۲]
فقیهان سکوت بدون قصد روزه را هرچند شامل تمام روز باشد بلامانع می‌دانند.[۱۳]
دیدگاه اهل‌سنت
فقیهان اهل‌سنت ضمن نقل روایاتی در این زمینه از پیامبر(ص)، روزه سکوت را حرام شمرده‌اند.[۱۴] برای نمونه ابوحنیفه (درگذشته ۱۵۰ق) امام حنفیان اهل‌سنت،[۱۵] زَمَخشَری (درگذشته ۵۳۸ق) از مفسران اهل‌سنت[۱۶] و ابن‌قُدامِه (درگذشته ۶۲۰ق)[۱۷] از جمله عالمانی هستند که به حرمت روزه سکوت اشاره کرده‌اند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۵۵۵.
- ↑ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۵۵۵.
- ↑ نراقی، تذکرةالاحباب، ۱۳۸۳ش، ص۱۰۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۸، ص۴۰۴.
- ↑ مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ذیل واژه روزه سکوت.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۵۲۴.
- ↑ شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به اصفهانی، مسند ابوحینفه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۲
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۲۱ق، ج۱۷، ص۱۲۵.
- ↑ ذهنی تهرانی، المباحث الفقهیه، ۱۳۶۶ق، ج۵، ص۲۶۰.
- ↑ فاضل موحدی لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۶ق، ج۸، ص۳۳۶.
- ↑ نگاه کنید به خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۵۵۵.
- ↑ ابن‌قدامه، المغنی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۷۶.
- ↑ اصفهانی، مسند ابوحینفه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۲.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ ابن‌قدامه، المغنی، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۷۶.
منابع
- قرآن.
- ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی فی فقه، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۵ق.
- اصفهانی، احمد بن عبدالله، مسند ابوحنیفه، تصحیح: نظرمحمد فاریابی، ریاض، مکتبه کوثر، ۱۴۱۵ق.
- حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، تصحیح: مؤسسه آل البیت(ع)، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۲ش.
- ذهنی تهرانی، محمدجواد، المباحث الفقهیه فی شرح الروضة البهیه، قم، وجدانی، ۱۳۶۶ش.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، جامع مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه(صوم)، قم، مرکز فقه الائمة الاطهار(ع)، ۱۴۲۶ق.
- مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۳۸۲ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تصحیح: جعفر حلی، بیروت، دار احیا التراث العربی، بی‌تا.