قبیله کنده
اطلاعات کلی | |
---|---|
نام | قبیله کنده |
نامهای دیگر | بنیکنده |
نسب | ثور(کنده) بن عفیر بن عدی از نوادگان کهلان بن سبا |
نژاد | عرب قحطانی |
منشعب از | بنیکهلان |
صدر خاندان | کنده بن عفیر |
خاستگاه | یمن |
عصر | پیش و پس از اسلام |
انشعاب به | بنومعاویه، بنووهب، بنوبداء، بنورائش، سکسک، سکون، تجیب، بنوعدی و بنوسعد |
مذهب | تشیع |
زمان اسلام آوردن | صدر اسلام |
مکان استقرار | یمن، کوفه |
ویژگی | از قبایل بزرگ عرب قحطانی یمن |
حوادث | همراهی و یاری برخی افراد قبیله از امام علی(ع) و امام حسین(ع) |
حکومت | |
نام حکومت | حکومت کندیان |
شروع حکومت | حدود قرن ۵ میلادی |
پایان حکومت | قبل از اسلام |
گستره حکومت | مناطقی از یمن و حجاز |
حاکمان | آکل المرار |
شخصیتها | |
مشاهیر | حجر بن عدی، اشعث بن قیس، شریح قاضی |
عالمان | ابویوسف کندی |
قبیله كِنْدَه از قبایل بزرگ یمنی و مشهورِ شیعه بودند که نقش مهمی در حوادث صدر اسلام داشتند. آنها پیش از اسلام، نفوذ زیادی بین قبایل یمنی داشتند و مدتی را در مناطقی از یمن و حجاز حکومت کردند.
کندیان از طریق صحابهای که از جانب پیامبر(ص) برای جنگ به سوی آنان اعزام میشدند و همچنین حضور نمایندگان خود در مدینه، اسلام را پذیرفتند. تعدادی از قبایل کنده پس از رحلت پیامبر(ص)، مرتد شدند و از پرداخت زکات خودداری کردند.
پس از تأسیس شهر کوفه، شمار زیادی از آنها به این شهر مهاجرت کردند و در فتوحات اسلامی حضور داشتند. کندیان در زمان خلافت امام علی(ع)، به امام پیوستند و در جنگهای جمل، صفین و نهروان شرکت داشتند. برخی افراد این قبیله مانند اشعث بن قیس از جمله کسانی بودند که در جنگ صفین، ماجرای حکمیت را رقم زدند و آن را بر امام تحمیل کردند.
کندیان حضور فعالی در هر دو جبههٔ واقعه کربلا داشتند. تنی چند از شهدای کربلا از این قبیله بودند؛ چنانکه به حضور تعدادی از افراد این قبیله در لشکر عبیدالله بن زیاد نیز اشاره شده است.
حُجر بن عَدِی، اشعث بن قیس، امرؤالقیس بن عابس، شُرَیح قاضی و حُصَین بن نُمَیر از افراد مشهور این قبیله هستند.
جایگاه
قبیله کِنده یا بنیکِنده[۱] از قبایل معروف شیعه[۲] در منطقه یمن دانسته شده است.[۳] آنها یکی از قبایل عرب قحطانی[۴] و از فرزندان ثور (کنده) بن عفیر بن عدی از نوادگان کهلان بن سبا ملقب به کِنده قلمداد شدهاند.[۵]
کنده جزو قبایل بزرگ و مهم منطقه یمن محسوب شدهاند.[۶] آنان از جایگاه مهمی در بین قبایل آن منطقه برخوردار بودند[۷] و به دلیل داشتن جمعیت زیاد و شخصیتهای برجسته، نقش بسزایی در حوادث صدر اسلام داشتند.[۸] ارتباط سببی کندیان با خلیفه اول، سوم و همچنین امام حسن(ع) در اقتدار آنها تأثیرگذار بود.[۹]
طبق روایتی، پیامبر(ص) کنده را یکی از فرزندان خوب سبا معرفی کرد.[۱۰] همچنین قبیله کنده را به همراه چند قبیله دیگر ستود.[۱۱] در برخی گزارشهای مرتبط با علائم ظهور، پرچمهای قبیله کنده در خراسان یکی از نشانههای ظهور است.[۱۲]
پیش از اسلام
کندیان، قبل از اسلام، بتپرست بودند و دو بت معروف ذرّیح[۱۳] و الجلسد[۱۴] را میپرستیدند[۱۵] برخی منابع نیز از نفوذ دین یهودیت[۱۶] و مسیحیت[۱۷] در میان آنها سخن به میان آوردهاند.[۱۸] قبیله کنده، پیش از اسلام، بر قسمتی از قبایل عربی[۱۹] در یمن و حجاز حکومت کردهاند.[۲۰]
پذیرش اسلام
بنابر گزارشهای تاریخی، قبیله کنده از طریق صحابهای که از سریه از جانب پیامبر(ص) برای سَریّه به سوی آنان اعزم میشدند[۲۱] و حضور نمایندگان خود در مدینه،[۲۲] دین اسلام را پذیرفتند. گفته شده این قبیله یکی از قبایلی بود که پیامبر(ص) در یکی از سفرهای خود آنها را به اسلام دعوت کرد که با مخالفت آنها[۲۳] و یا یکی از سرانشان روبه رو شد.[۲۴]
اعزام صحابه برای سریه
پیامبر(ص) در سال ۹ق در جریان غزوه تبوک، خالد بن ولید را به منطقه دومةالجندل که منطقه حکمرانی کندیان بود، فرستاد. خالد آنها را شکست داد و با اسیرکردن فرمانروایشان و گرفتن غنیمت زیاد بازگشت.[۲۵] پس از آن، نامهای از رسول خدا(ص) برای مردمان دومةالجندل نوشته شد.[۲۶] این نامه همانند نامههایی بود که برای هیئتهای نمایندگی (وفد) قبایل نوشته میشد و شامل برخی احکام شرعی مانند احکام زکات و اقامه نماز بود.[۲۷]
ارسال نماینده به مدینه
در سال ۱۰ق شصت[۲۸] یا هشتاد نفر از کندیان[۲۹] به همراه اشعث بن قیس نزد پیامبر(ص) آمده و مسلمان شدند[۳۰] این واقعه به وفد کنده شهرت دارد.[۳۱] در تعدادی منابع از وفود دیگر این قبیله به مدینه[۳۲] از جمله وفد تجیب[۳۳] سخن آمده است. گفته شده گروهی از این قبیله نزد پیامبر(ص) آمدند و اسلامآوردن خود را منوط به جانشینی بعد از پیامبر قرار دادند که با مخالفت او روبهرو شد.[۳۴] در پارهای از گزارشها، به حضور فردی از این قبیله بهعنوان نماینده نجرانیان در ماجرای مباهله اشاره شده است.[۳۵]
ارتداد کندیان
کندیان پس از وفات پیامبر(ص)، دو دسته شدند. برخی قبایل ثابتقدم ماندند و شماری دیگر از پرداخت زکات خودداری کردند و طغیان نمودند.[۳۶] گفته شده این دودستگی پس از مشاجره میان اشعث بن قیس و امرؤالقیس بر باقیماندن در اسلام شکل گرفت.[۳۷] اشعث نقش برجستهای در ارتداد کندیان و رهبری آنها در مقابله با اسلام داشت.[۳۸] این فتنه ارتداد کندیان با شکست و اسارت اشعث بن قیس به پایان رسید. ابوبکر او را بخشید و خواهر خود امفروه را به عقد او درآورد.[۳۹]
مهاجرت به کوفه و شرکت در فتوحات
پس از تأسیس شهر کوفه در سال ۱۷ق[۴۰] تعداد زیادی از یمنیان بهخصوص کندیان، بهمرور به این شهر مهاجرت کردند.[۴۱] قبایل مختلف کنده بخش مهمی از جمعیت کوفه را تشکیل میدادند؛ چنانکه گفته شده در سال ۵۰ق، قبایل کنده به همراه قبایل ربیعه، یکچهارم جمعیت کوفه را در اختیار داشتند.[۴۲] یکی از درهای مسجد کوفه، باب کنده نام داشت که شاهد اتفاقات مهم در تاریخ صدر اسلام بود.[۴۳]
کندیان با رهبری اشعث بن قیس به موقعیت برتر در کوفه رسیدند. آنها مساجدی ساختند از جمله مسجدی با نام اشعث بن قیس[۴۴] که این مسجد در برخی روایات، از مساجد ملعونه به شمار رفته است.[۴۵] در روایتی، امام علی(ع) مردم را از خواندن نماز در آن نهی کرد.[۴۶] در حدیثی از امام باقر(ع) این مسجد از مساجدی بود که بعد از شهادت امام حسین(ع) به شکرانه پیروزی لشکر کوفه بر آن امام، تجدیدبنا شد.[۴۷]
کندیان حضور گستردهای در فتوحات اسلامی داشتند. گفته شده حدود ۲۳۰۰ نفر از قبیله کنده به فرماندهی اشعث بن قیس[۴۸] در جنگ قادسیه شرکت کردند.[۴۹] تعدادی از افراد این قبیله در جنگ یرموک،[۵۰] مدائن، جلولا و نهاوند شرکت داشتند.[۵۱] اشعث در جنگ نهاوند فرمانده جناح راست سپاه بود[۵۲] و در فتح اصفهان نیز شرکت داشت.[۵۳]
همراهی امام علی(ع)
افراد قبیله کنده نقش مؤثری در اتفاقات زمان خلافت امام علی(ع) داشتند. پس از خلافت امام علی(ع)، تعدادی از قبایل کنده چون «تجیب» و «سکون» به شام رفتند؛ ولی عده زیادی از آنان به امام(ع) پیوستند و در جنگ جمل،[۵۴] صفین[۵۵] و نهروان[۵۶] امام را یاری کردند و هسته اولیه شیعه خالص را تشکیل دادند.[۵۷] در منابع، به حضور کندیان در لشکر معاویه و تقابل با کندیان طرفدار امام نیز اشاره شده که یکی از موارد آن تقابل حُجر بن عَدِی با حُجر بن یزید بود[۵۸] که در تاریخ به تقابل «حجر خیر» و «حجر شر» معروف شد.[۵۹] برخی افراد این قبیله چون اشعث در ماجرای حکمیت نقش زیادی داشتند و آن را به امام علی تحمیل کردند.[۶۰] اشعث پس از جنگ نهروان و پس از مخالفت با امام علی(ع) و بازگرداندن نیروهایش به کوفه مورد لعن امام قرار گرفت.[۶۱]
گفته شده تعدادی از کندیان در فروپاشی لشکر امام حسن(ع) نیز نقش داشتند. امام حسن(ع) مردی از قبیله کنده را به همراه چهار هزار نفر به جنگ با معاویه فرستاد که با خیانت به امام، به لشکر معاویه پیوست. امام در واکنش به این اتفاق، خطبهای خواند و آن مرد کندی را نکوهش نمود.[۶۲]
نقشآفرینی در واقعه کربلا
کندیان حضور فعالی در قیام مسلم بن عقیل در کوفه داشتند.[۶۳] مسلم پس از ورود به شهر، در قبیله کنده مخفی شد[۶۴] و در آخر نیز به این قبیله پناه برد و در خانه یکی از کندیان پنهان شد.[۶۵]
کندیان در هر دو جبهه واقعه عاشورا حضور داشتند. چند نفر از شهدای کربلا از کندیان بودند که بدین شرحاند: جندب بن حجیر از شیعیان نامدار و سرشناس کوفه،[۶۶] یزید بن زیاد بن مهاصر، بشر بن عمرو بن احدوث حضرمی کندی،[۶۷] ابوشعثاء کندی بهدلی،[۶۸] حارث بن امرئ القیس کندی، و زاهر بن عمرو کندی.[۶۹]
کندیان در سپاه عبیدالله بن زیاد نیز حضور داشتند. گفته شده شخصی از این قبیله به نام مالک بن نسیر با شمشیر بر سر امام حسین(ع) زد و امام نیز او را نفرین کردد.[۷۰] تعدادی از کندیان پس از واقعه عاشورا، حامل تعدادی از سرهای شهدای کربلا به سوی کوفه بودند.[۷۱] در منابع، از حضور آنها در جریان قیام مختار و در سپاه ابراهیم بن اشتر نیز سخن به میان آمده است.[۷۲]
افراد مشهور
قبیله کنده افراد مشهور و تأثیرگذاری در تاریخ اسلام داشت که برخی از آنها عبارتاند از:
- حُجر بن عَدِی از بزرگان قبیله کنده[۷۳] و از فرماندهان امام علی(ع) که با صلح امام حسن(ع) مخالفت کرد؛ اما همواره مدافع و مشتاق اهلبیت(ع) بود.[۷۴]
- اشعث بن قیس رئیس قبیله کنده،[۷۵] از فرماندهان امام علی(ع) و از تحمیلکنندگان حَکَمیت به امام[۷۶] که محمد، قیس و جعده همسر امام حسن(ع) از جمله فرزندان او بودند.
- امرؤالقیس بن عابس کندی یکی از شعرای کوفه.[۷۷] او در فتوحات شرکت داشت و از شرکتکنندگان جنگ یرموک بود.[۷۸]
- شُرَیح بن حارث، معروف به شریح قاضی.[۷۹]
- ثعلبة بن ابیمالک که با نام عبدالله بن سام نیز شناخته میشود. او از یهودیانی بود که با قبیله بنیقریظه در مدینه وصلت کرد و از عالمان یهودی شد؛ بهگونهای که او را امام بنیقریظه قلمداد کردهاند.[۸۰] او پس از اسلام روایاتی را از عمر و عثمان نقل کرده است.[۸۱]
- معاویه بن حدیج از فرماندهان معاویه و قاتل محمد بن ابیبکر.[۸۲]
- حُصَین بن نُمیر از فرماندهان معاویه[۸۳] از طایفه سکون کنده.[۸۴] گفته شده او همواره با آلعلی دشمن بود.[۸۵]
- ابویوسف کندی ملقب به فیلسوف عرب و از نوادگان امرؤالقیس. او در علوم مختلفی چون فلسفه، منطق، هندسه، ریاضیات، موسیقی و نجوم زبانزد بود و کتابهای زیادی نوشت.[۸۶]
قیس بن فهدان از شاعران مشهور شیعی،[۸۷] سائب بن یزید از اصحاب عمر بن خطاب،[۸۸] عبدالله بن یحیی اباضیمذهب معروف به طالب حق،[۸۹] ابن ملجم مرادی[۹۰] [یادداشت ۱] حوی بن ماتع بن زرعه از قاتلان عمار یاسر،[۹۱] جبریل بن یسار والی بصره پس از حجاج بن یوسف،[۹۲] حرملة بن عمرو تجیبی یکی از بزرگان قبیله تجیب و همنشین امام شافعی،[۹۳] شرحبیل بن حسنه[۹۴] و عدی بن فروه[۹۵] از جمله افراد دیگر این قبیله دانسته شدهاند.
پانویس
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعة، تهران، ج۶، ص۲۷۵.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، محسن الأمین، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۱۴-۵۱۵.
- ↑ حجری یمانی، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۶۶؛ شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی العصر الجاهلی، بیروت، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ عبدی، «قبیله کنده قبل از اسلام».
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۲۴۳؛ حجری یمانی، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۶۶؛ ابنعدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، بیروت، ج۴، ص۱۸۹۶.
- ↑ عبدی، «قبیله کنده قبل از اسلام».
- ↑ محمدی، «قبیله کنده و نقش آن در مهمترین رویدادهای عصر جاهلی و صدر اسلام»، ص۱۱۱.
- ↑ محمدی، «قبیله کنده و نقش آن در مهمترین رویدادهای عصر جاهلی و صدر اسلام»، ص۱۲۴.
- ↑ محمدی، «قبیله کنده و نقش آن در مهمترین رویدادهای عصر جاهلی و صدر اسلام»، ص۱۲۸.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۱۹.
- ↑ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۱۲، ص۹۰.
- ↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۶۲؛ قمی، الأنوار البهیة، قم، ج۱، ص۳۷۷؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۵۷.
- ↑ ابنحبیب، المحبر، بیروت، ص۳۱۸؛ ابنحزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۴۹۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۵۱، کحاله، معجم قبائل العرب، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۱۰۰۰.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۳۴.
- ↑ ابنقتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۶۲۱، ابنحزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۴۹۱.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۲۶؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۲۵۰.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابناعثم کوفی، الفتوح، ترجمه، پاورقی محقق، ۱۳۷۲ش، ص۹۳۰.
- ↑ کحاله، معجم قبائل العرب، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۹۹۸.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الإشراف، قاهره، ص۲۳۶.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۳۸.
- ↑ ابنجوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویه، بیروت، ج۱، ص۴۲۴.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الإشراف، قاهره، ص۲۳۶؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۲۶؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۲۵۰.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۲۰.
- ↑ جعفریان، سیره رسول خدا(ص)، ۱۳۸۳ش، ص۶۵۲.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۳۸.
- ↑ ابنهشام، السیرة النبویه، بیروت، ج۲، ص۵۸۵؛ حجری یمانی، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۶۶.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۳۷۰.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۴۸؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابنحجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۵.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۴۴-۲۴۵.
- ↑ پیشوایی، تاریخ اسلام، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۵-۱۸۶.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۶۷؛ ابنحجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۹۶.
- ↑ ابناعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۶.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: ابناعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۵-۵۳.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: ابناعثم الکوفی، الفتوح، ج۱، ص۴۵-۶۸؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۰۵-۱۰۶.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۰۵-۱۰۶.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۰.
- ↑ جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ۱۳۸۰ق، ص۱۲۸-۱۳۱؛ کحاله، معجم قبائل العرب، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۹۹۹.
- ↑ ماسینیون، خطط الکوفة و شرح خریطتها، ۲۰۰۹م، ص۲۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۲۰.
- ↑ صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ۱۳۹۱ش، ص۱۴۴-۱۳۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۹۰؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۰۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۵۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۹۰؛ شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۸۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۹۰.
- ↑ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۲.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۵۶۳.
- ↑ ابنحبیب، المحبر، بیروت، ص۲۶۱.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۴۴.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۹۸.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۰۶.
- ↑ شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۳۲۰.
- ↑ امین، سیره معصومان، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۵۸۹.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۲۹.
- ↑ محمدی، «قبیله کنده و نقش آن در مهمترین رویدادهای عصر جاهلی و صدر اسلام»، ص۱۲۷.
- ↑ امین، سیره معصومان، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۶۰۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: منقری، وقعة صفین، ۱۴۱۳ق، ص۲۴۳؛ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۶.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ سیدرضی، نهج البلاغه، ص۲۰.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ق، ص۱۰۱.
- ↑ یوسفی غروی، نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا، ۱۳۸۰ش، ص۶۸.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق،،خامسة۱، ص۴۶۱؛ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۳۹.
- ↑ جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، ۱۳۸۵ش، ص۱۲۶.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ق، ص۲۱۴.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ق، ص۲۱۱.
- ↑ سماوی، سلحشوران طف، ۱۳۸۱ق، ص۲۱۳؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.
- ↑ ابومخنف کوفی، وقعة الطف، ۱۴۱۷ق، ص۲۵۰.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۶۸؛ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۹ ؛ ابنجوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۳۴۱.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۸۱.
- ↑ ابراهیمی ورکیانی، تاریخ تحلیلی اسلام از آغاز تا واقعه طف، ۱۳۹۰ش، ص۲۹۴.
- ↑ منتظرالقائم، تاریخ امامت، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۶.
- ↑ ابنعبدالله بن عمر، خلاصه سیرت رسول الله(ص)، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۵؛ امین، سیره معصومان، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۶۷۱ ؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۲۴۶.
- ↑ ابنقتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۴۳۳؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۲.
- ↑ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۹۲.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۵۸؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابنفضلالله عمری، مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۶۴؛ ابنقانع بغدادی، معجم الصحابة، ۱۴۲۴ق، ج۱۳، ص۴۸۰۱، محقق
- ↑ ابنفضلالله عمری، مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۶۴.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۳۸۲-۳۸۹.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۲.
- ↑ پاینده، تاریخ سیاسی اسلام، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۶۹۰؛ شهرزوری، تاریخ الحکماء قبل ظهور الإسلام و بعده، پاریس، ص۴۱۰.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، محسن الأمین، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۱۴-۵۱۵.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۱۰۶-۱۲۲.
- ↑ بامطرف، الجامع، بغداد، ج۲، ص۷۶۶.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۴۴.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۷۱.
- ↑ ابنحزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۴۳۲.
- ↑ ابناثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۰۷.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۹۸.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۶۰.
یادداشت
- ↑ برخی او را از قبیله مراد مذحج دانستهاند.(مقریزی، المقفی الکبیر، ۱۴۲۷ق، ج۴، ص۴۴؛ ابناثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۸۸.)
منابع
- ابراهیمی ورکیانی، محمد، تاریخ تحلیلی اسلام از آغاز تا واقعه طف، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰ش.
- ابناثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابناثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الأنساب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- ابناعثم کوفی، احمد، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق.
- ابنجوزی، علی بن محمد، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.
- ابنحبیب، محمد، کتاب المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت، دارالآفاق الجدیدة، بیتا.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابنحزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۳ق.
- ابنسعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
- ابنعبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابنعبدالله بن عمر، محمد، خلاصه سیرت رسول الله(ص)، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- ابنعدیم، عمر بن احمد، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، بیروت، دارالفکر، بیتا.
- ابنعساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل أو اجتاز بنواحیها من واردیها و أهلها، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- ابنفضلالله عمری، احمد بن یحیی، مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، ابوظبی، المجمع الثقافی، ۱۴۲۴ق.
- ابنقانع بغدادی، عبدالباقی، معجم الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۴ق.
- ابنقتیبه، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م،
- ابنهشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بیتا.
- ابومخنف کوفی، لوط بن یحیی، وقعة الطف، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز، بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- امین، سید محسن، سیره معصومان، ترجمه علی حجتی کرمانی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۶ش.
- بامطرف، محمد عبدالقادر، الجامع(جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، بغداد، دارالرشید للنشر، بیتا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
- بیهقی، ابوبکر، دلائلالنبوة، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
- پاینده، ابوالقاسم، تاریخ سیاسی اسلام(ترجمه)، تهران، جاویدان، چاپ نهم، ۱۳۷۶ش.
- پیشوایی، مهدی، تاریخ اسلام (از جاهلیت تا رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم)، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۲ش.
- جعفری، حسینمحمد، تشیع در مسیر تاریخ، ترجمه محمدتقی آیتاللهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- جعفریان، رسول، سیره رسول خدا(ص)، قم، دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
- جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، قم، زمزم هدایت، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- حجری یمانی، محمد بن احمد، مجموع بلدان الیمن و قبائلها، صنعا، دارالحکمه الیمانیه، چاپ دوم، ۱۴۱۶ق.
- دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
- زرکلی، خیرالدین، زرکلی، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- سماوی، محمد بن طاهر، سلحشوران طف، ترجمه عباس جلالی، قم، زائر، ۱۳۸۱ق.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق.
- سید رضی، نهج البلاغة، قم، مشهور، ۱۳۷۹ش.
- شهرزوری، محمد بن محمود، تاریخ الحکماء قبل ظهور الإسلام و بعده، پاریس، بیبلیون، بیتا.
- شوقی ضیف، عبدالسلام، تاریخ الادب العربی العصر الجاهلی، بیروت، دارالمعارف، بیتا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، تحقیق علیاکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، کتاب المزار- مناسک المزار، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- صفری فروشانی، نعمتالله، کوفه از پیدایش تا عاشورا، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۱ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
- عبدی، سیاوش، «قبیله کنده قبل از اسلام»، مجله تاریخ اسلام، شماره ۲۸، ۱۳۸۵ش.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، ۱۳۷۵ش.
- قمی، شیخ عباس، الأنوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیة، قم، مؤسسة الإسلامی، بیتا.
- کحاله، عمر رضا، معجم قبائل العرب، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۳۸۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- ماسینیون، لویی، خطط الکوفة و شرح خریطتها، بیروت، بیت الورق، ۲۰۰۹م.
- متقی هندی، علی بن حسام، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسة الرساله، چاپ پنجم، ۱۴۰۱ق.
- مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، بیتا.
- محمدی، رمضان، «قبیله کنده و نقش آن در مهمترین رویدادهای عصر جاهلی و صدر اسلام»، مجله تاریخ اسلام، شمار مسلسل ۶۳، پاییز ۱۳۹۴ش.
- مسعودی، علی بن الحسین، التنبیه و الإشراف، قاهره، دارالصاوی، بیتا.
- مسعودی، علی بن حسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، قم، انصاریان، چاپ سوم، ۱۳۸۴ش.
- مقریزی، أحمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- مقریزی، احمد بن علی، المقفی الکبیر، بیروت، دارالغرب الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۲۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- منتظرالقائم، اصغر، تاریخ امامت، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۶ش.
- منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
- یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، البلدان، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
- یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا.
- یوسفی غروی، محمدهادی، نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا، ترجمه جواد سلیمانی، قم، مؤسسه امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش.