بابُ‌الحَوائِج، به معنای دروازه حاجات لقبی است که درباره برخی از شخصیت‌های مقدس شیعه به کار برده می‌شود. شیعیان معتقدند توسل به این بزرگان باعث برآورده‌شدن حاجت‌ها و استجابت دعایشان می‌شود. کاربرد باب‌الحوائج برای این اشخاص ریشه حدیثی ندارد.
در فرهنگ عمومی شیعیان این لقب درباره موسی بن جعفر(ع) امام هفتم شیعیان،[۱] عباس بن علی(ع) از شهدای واقعه کربلا[۲] و علی‌اصغر (فرزند خردسال امام حسین(ع) که در واقعه کربلا شهید شد)[۳] به‌کار می‌رود. محمدعلی اُردوبادی (درگذشته ۱۳۸۰ق) در کتاب حیاة ابی‌الفضل العباس به شهرت این لقب درباره حضرت عباس(ع) تصریح کرده است.[۴] مجتبی تهرانی مجتهد شیعه، افزون بر این سه، رقیه دختر امام حسین(ع) را نیز باب الحوائج خوانده است.[۵] باب‌الحوائج به‌معنای درگاه نیازها است و مجازاً به درگاهی اشاره دارد که در آن نیازها برآورده می‌شود.[۶]
بنا به گفته ابن‌شهرآشوب (درگذشته ۵۸۸ق) در کتاب مناقب آل ابی‌طالب پس از آنکه امام کاظم(ع) در مقبره قریش در بغداد از درِ ورودی به نام «باب تین» دفن شد این در به «باب الحوائج» تغییر نام داد.[۷] همچنین به گفته ابن‌حجر هیتمی (درگذشته ۹۷۴ق) از علمای اهل‌سنت امام کاظم(ع) نزد عراقیان به باب قضاء الحوائج عندالله (درِ برآوردنِ نیازها نزد خدا) معروف بود.[۸] شبلنجی از علمای شافعی نیز علت ملقب شدن امام کاظم(ع) به باب‌الحوائج را برآورده‌شدن حاجات کسانی دانسته که به او متوسل می‌شوند.[۹] به نوشته دائرة المعارف تشیع، سنیان و شیعیان برای برآورده‌شدن حاجات، به مزار امام کاظم(ع) متوسل می‌شوند.[۱۰]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل کلمه «باب الحوائج».
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل کلمه «باب‌الحوائج».
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۳۴۸.
- ↑ اردوبادی، حیاة ابی‌الفضل العباس، ۱۴۳۶ق، ص۱۳۳.
- ↑ ذکر توسل حضرت رقیه(س)، مؤسسه پژوهشی فرهنگی مصابیح الهدی.
- ↑ انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ص۷۰۵.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۴۳۸.
- ↑ ابن‌حَجَر هَیْتَمی، الصواعق المحرقة، مکتبة القاهرة، ص۲۰۳.
- ↑ شَبلَنجی، نور الابصار، الشریف الرضی، ص۳۳۱.
- ↑ شهیدی، «باب‌الحوائج»، ص۱۱.
منابع
- ابن‌حجر هیتمی، الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع و الزندقة، مکتبة القاهرة، بی‌تا.
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، نجف، مطبعة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
- اردوبادی، محمدعلی، حیاة ابی‌الفضل العباس، در موسوعة العلامة الاوردبادی، دار الکفیل، کربلا، ۱۴۳۶ق.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۹۰ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه.
- شبلنجی، مؤمن بن حسن، نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار صلی الله علیه و آله و سلم، قم، الشریف الرضی، بی‌تا.
- شهیدی، عبدالحسین، «باب‌الحوائج»، در دایرة المعارف تشیع، ج۳، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۹۰ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۸۸ش.
- ذکر توسل حضرت رقیه(س)، مؤسسه پژوهشی فرهنگی مصابیح الهدی.