شیخ صدوق: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←منابع) |
Khoshnoudi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{دیگر کاربردها| | {{دیگر کاربردها|ابنبابویه}} | ||
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | {{جعبه اطلاعات عالمان شیعه | ||
| عنوان | | عنوان = شیخ صدوق | ||
| تصویر | | تصویر =مقبره شیخ صدوق در قبرستان ابنبابویه.jpg | ||
| توضیح تصویر | | توضیح تصویر = مقبره شیخ صدوق در [[قبرستان ابنبابویه]] | ||
| اندازه تصویر | | اندازه تصویر = 200px | ||
| سرشناسی | | سرشناسی = محدث و فقیه مکتب کلامی و حدیث‌محور قم | ||
| نام کامل | | نام کامل = ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی | ||
| لقب | | لقب = شیخ صدوق | ||
| نسب | | نسب = | ||
| تاریخ تولد | | تاریخ تولد = حدود سال ۳۰۵ق دوران نیابت خاص [[حسین بن روح نوبختی]] | ||
| شهر تولد | | شهر تولد = | ||
| کشور تولد | | کشور تولد = | ||
| محل زندگی | | محل زندگی = | ||
| تاریخ وفات | | تاریخ وفات = سال ۳۸۱ق | ||
| شهر وفات | | شهر وفات = [[ری]] | ||
| محل دفن | | محل دفن = [[قبرستان ابنبابویه]] | ||
| خویشاوندان سرشناس = [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]] (پدر) | | خویشاوندان سرشناس = [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]] (پدر) | ||
| استادان | | استادان = [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسی]] • [[ابنولید قمی]] • احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی • محمد بن موسی بن متوکل | ||
| شاگردان | | شاگردان = [[هارون بن موسی تلعکبری]] • [[شیخ مفید]] • [[علی بن محمد خزاز قمی]] • [[سید مرتضی]] و .. | ||
| محل تحصیل | | محل تحصیل = [[قم]] • [[ری]] • [[مشهد]] • [[نیشابور]] و ... | ||
| اجازه روایت از | | اجازه روایت از = | ||
| اجازه اجتهاد از | | اجازه اجتهاد از = | ||
| اجازه روایت به | | اجازه روایت به = | ||
| اجازه اجتهاد به | | اجازه اجتهاد به = | ||
| تالیفات | | تالیفات = [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]] (از [[کتب اربعه]]) • [[الاعتقادات (کتاب)|الاعتقادات]] • [[ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)|ثواب الاعمال]] • [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]] و ... | ||
| سایر | | سایر = | ||
| سیاسی | | سیاسی = | ||
| اجتماعی | | اجتماعی = | ||
| امضا | | امضا = | ||
| وبگاه رسمی | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''شیخ صدوق'''، ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]]-[[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) از [[شیعه|عالمان شیعه]] در [[قرن چهارم هجری قمری]] که مشهورترین [[حدیث|محدّث]] و [[فقیه]] [[مکتب کلامی قم|مکتب کلامی و حدیث‌محور قم]] به شمار می‌آید. حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده شده ولی بسیاری از آنها امروزه در دسترس نیست. یکی از مهمترین آثار وی، کتاب [[من لایحضره الفقیه]] از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] است. از دیگر آثار شیخ صدوق، [[معانی الاخبار]]، [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]، [[الخصال (کتاب)|الخصال]]، [[علل الشرائع (کتاب)| علل الشرایع]] و [[صفات الشیعة (کتاب)|صفات الشیعة]] است. | '''شیخ صدوق'''، ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]]-[[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) از [[شیعه|عالمان شیعه]] در [[قرن چهارم هجری قمری]] که مشهورترین [[حدیث|محدّث]] و [[فقیه]] [[مکتب کلامی قم|مکتب کلامی و حدیث‌محور قم]] به شمار می‌آید. حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده شده ولی بسیاری از آنها امروزه در دسترس نیست. یکی از مهمترین آثار وی، کتاب [[من لایحضره الفقیه]] از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] است. از دیگر آثار شیخ صدوق، [[معانی الاخبار]]، [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]، [[الخصال (کتاب)|الخصال]]، [[علل الشرائع (کتاب)| علل الشرایع]] و [[صفات الشیعة (کتاب)|صفات الشیعة]] است. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، مشهور به شیخ صدوق، از علمای قرن چهارم قمری بوده است.<ref>غفاری، مقدمهٔ «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> | ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، مشهور به شیخ صدوق، از علمای قرن چهارم قمری بوده است.<ref>غفاری، مقدمهٔ «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> | ||
پدر وی [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]]، در زمان خویش، شیخ و [[ثقه]] (مورد اعتماد) و [[فقیه]] و پیشوای قمی‌ها بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> هرچند بزرگان و محدثان بسیاری در آن زمان در [[قم]] حضور داشتند، او با وجود مرجعیت و جایگاه علمی، مغازه‌ای در بازار داشت و زاهدانه و با پاکدامنی و قناعت به تجارت مشغول بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> او در رشته‌های مختلف کتاب‌ها و رساله‌هایی داشت که [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آنها را ذکر کرده‌اند.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> [[ابنندیم]] در [[الفهرست | پدر وی [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]]، در زمان خویش، شیخ و [[ثقه]] (مورد اعتماد) و [[فقیه]] و پیشوای قمی‌ها بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> هرچند بزرگان و محدثان بسیاری در آن زمان در [[قم]] حضور داشتند، او با وجود مرجعیت و جایگاه علمی، مغازه‌ای در بازار داشت و زاهدانه و با پاکدامنی و قناعت به تجارت مشغول بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> او در رشته‌های مختلف کتاب‌ها و رساله‌هایی داشت که [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آنها را ذکر کرده‌اند.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> [[ابنندیم]] در [[الفهرست ابنندیم|الفهرست]]، به دستخطی از شیخ صدوق اشاره کرده است که حاوی اطلاعاتی درباره آثار خود و پدرش بوده است: «کتاب‌های پدرم را که دویست کتاب است برای فلانی پسر فلانی اجازه دادم و نیز کتاب‌های خودم را که هجده کتاب است.»<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> | ||
== تولد و وفات == | == تولد و وفات == | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
===وفات=== | ===وفات=== | ||
وی در سال [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]] با بیش از هفتاد سال سن درگذشت و در شهر [[ری]] دفن شد. قبر او امروزه در قبرستانی با نام [[قبرستان | وی در سال [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]] با بیش از هفتاد سال سن درگذشت و در شهر [[ری]] دفن شد. قبر او امروزه در قبرستانی با نام [[قبرستان ابنبابویه]] معروف و زیارتگاه مردم است. تجدید عمارت قبر وی در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]] در سال ۱۲۳۸ق. انجام گرفت. پیش از این تاریخ قبر او در اثر سیل شکافته شد و آشکار شدن جنازه سالم وی پس از گذشت قرن‌ها مایه حیرت همگان شد.<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۷۴.</ref> | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
[[پرونده:قبرستان | [[پرونده:قبرستان ابنبابویه در شهر ری، محل دفن شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[قبرستان ابنبابویه]] در [[شهر ری]]، محل دفن شیخ صدوق.]] | ||
شیخ صدوق در [[قم]] پرورش یافت و ۲۰ سال با پدرش زندگی کرد و از وی و دیگر علمای قم دانش آموخت و سپس به درخواست اهل [[ری]] بدانجا رفت. مدتی در آنجا بود و سپس با اجازه حاکم آنجا [[رکن الدولة بویهی]] برای [[زیارت]] [[امام رضا(ع)]] به [[مشهد]] رفت و در بازگشت در [[نیشابور]] ساکن شد و بزرگان آن شهر از دانش او بهره گرفتند. بدین طریق او با خروج از قم به ری، [[استرآباد]]، [[جرجان]]، [[نیشابور]]، [[مشهد]]، [[مرو]]، [[سرخس]]، [[ایلاق (بلخ)]]، [[سمرقند]]، [[فرغانه]]، [[بلخ]]، [[همدان]]، [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[فید]]، [[مکه]] و [[مدینه]] مسافرت کرد.<ref>غفاری، مقدمه «من لایحضره الفقیه»، ۱۴۰۴ق، ص۹-۸.</ref> | شیخ صدوق در [[قم]] پرورش یافت و ۲۰ سال با پدرش زندگی کرد و از وی و دیگر علمای قم دانش آموخت و سپس به درخواست اهل [[ری]] بدانجا رفت. مدتی در آنجا بود و سپس با اجازه حاکم آنجا [[رکن الدولة بویهی]] برای [[زیارت]] [[امام رضا(ع)]] به [[مشهد]] رفت و در بازگشت در [[نیشابور]] ساکن شد و بزرگان آن شهر از دانش او بهره گرفتند. بدین طریق او با خروج از قم به ری، [[استرآباد]]، [[جرجان]]، [[نیشابور]]، [[مشهد]]، [[مرو]]، [[سرخس]]، [[ایلاق (بلخ)]]، [[سمرقند]]، [[فرغانه]]، [[بلخ]]، [[همدان]]، [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[فید]]، [[مکه]] و [[مدینه]] مسافرت کرد.<ref>غفاری، مقدمه «من لایحضره الفقیه»، ۱۴۰۴ق، ص۹-۸.</ref> | ||
[[پرونده:ضریح قبر محمد بن علی | [[پرونده:ضریح قبر محمد بن علی ابنبابویه قمی ملقب به شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] قبر شیخ صدوق]] | ||
== جایگاه علمی == | == جایگاه علمی == | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
شیخ صدوق را به جهت فراوانی آثار به ویژه در موضوع [[کلام اسلامی|کلام]]{{یادداشت|گفته شده شیخ صدوق بیش از ۳۰ اثر در اثبات، دفاع و تبیین آموزه‌های کلامی نوشته است.(طالقانی، «مدرسه کلامی قم»، ص۷۴)}} و تکامل اندیشه‌های او نسبت به شخصیت‌های متقدم، نماینده اصلی [[مکتب کلامی قم]] دانسته‌اند.<ref>جعفری، «مقایسه‌ای میان دو مکتب فکری شیعه در قم و بغداد در قرن چهارم هجری»، ص۱۰.</ref> | شیخ صدوق را به جهت فراوانی آثار به ویژه در موضوع [[کلام اسلامی|کلام]]{{یادداشت|گفته شده شیخ صدوق بیش از ۳۰ اثر در اثبات، دفاع و تبیین آموزه‌های کلامی نوشته است.(طالقانی، «مدرسه کلامی قم»، ص۷۴)}} و تکامل اندیشه‌های او نسبت به شخصیت‌های متقدم، نماینده اصلی [[مکتب کلامی قم]] دانسته‌اند.<ref>جعفری، «مقایسه‌ای میان دو مکتب فکری شیعه در قم و بغداد در قرن چهارم هجری»، ص۱۰.</ref> | ||
گفته شده نخستین کسی که | گفته شده نخستین کسی که ابنبابویه را صدوق نامیده [[ابنادریس حلی]] در [[السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (کتاب)|سرائر]] | ||
است.{{مدرک}}{{یادداشت| | است.{{مدرک}}{{یادداشت| ابنادریس این لقب را برای شیخ طوسی نیز بکاربرده است. رک: حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۸و ۵۲.}} برخی محققان درباره وجه تسمیه شیخ صدوق بر این باورند که چون وی در نقل حدیث از ائمه علیهم السلام خصوصا [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق]] علیهماالسلام از راه صواب خارج نشده و در فهم آن ها به خطا نرفته است؛ صدوق نامیده شده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/703253 چرا ابنبابویه قمی به «شیخ صدوق» شهرت یافت؟!]، خبرگزاری شبستان.</ref> | ||
== مشایخ و اساتید او == | == مشایخ و اساتید او == | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
== شاگردان و راویان از او == | == شاگردان و راویان از او == | ||
با توجه به اینکه شیخ صدوق از جوانی در کار نشر اخبار بوده، راویان از وی باید بسیار بوده باشند ولی به لحاظ از بین رفتن برخی از کتب مثل ''تاریخ ری'' اثر شیخ منتجب الدین، ''رجال الشیعه'' اثر | با توجه به اینکه شیخ صدوق از جوانی در کار نشر اخبار بوده، راویان از وی باید بسیار بوده باشند ولی به لحاظ از بین رفتن برخی از کتب مثل ''تاریخ ری'' اثر شیخ منتجب الدین، ''رجال الشیعه'' اثر ابنبطریق و ''شیوخ الشیعة'' اثر علی بن حکم، اسامی راویان از وی به نحو کامل در دست نیست. آنچه امروزه از آن آگاهیم ۲۷ نفرند:<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۶۹-۷۲.</ref> | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
# [[احمد بن علی بن محمد بن عباس بن نوح]] | # [[احمد بن علی بن محمد بن عباس بن نوح]] | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
#[[محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوریستی]] | #[[محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوریستی]] | ||
#[[محمد بن احمد بن علی]] | #[[محمد بن احمد بن علی]] | ||
# [[محمد بن احمد بن علی بن حسن بن شاذان قمی]]، پسر خواهر [[ | # [[محمد بن احمد بن علی بن حسن بن شاذان قمی]]، پسر خواهر [[ابنقولویه|جعفر بن محمد بن قولویه]]، نویسنده کتاب [[ایضاح دفائن النواصب]]. | ||
#[[محمد بن جعفر بن محمد قصار رازی]] | #[[محمد بن جعفر بن محمد قصار رازی]] | ||
#[[محمد بن حسن بن اسحاق بن حسن|محمد بن حسن بن اسحاق بن حسن بن حسین بن اسحاق بن موسی بن جعفر(ع)]] | #[[محمد بن حسن بن اسحاق بن حسن|محمد بن حسن بن اسحاق بن حسن بن حسین بن اسحاق بن موسی بن جعفر(ع)]] | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۷: | ||
===دیدگاه‌های کلامی=== | ===دیدگاه‌های کلامی=== | ||
شیخ صدوق در [[کلام اسلامی|کلام]] به [[مکتب کلامی قم|مکتب کلامی حدیث‌گرای قم]] تعلق داشت.<ref> فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۳۴ و ۳۷؛ جعفری، «مقایسه‌ای میان دو مکتب فکری شیعه در قم و بغداد در قرن چهارم هجری»، ص۱۰.</ref> وی برآن بود انسان همیشه و در همه حال به الهام الهی یا حجت الهی احتیاج دارد تا [[خدا]] را بشناسد و [[عقل]] بدون یاری [[وحی]] توان شناخت خدا و کشف معارف دینی را ندارد.<ref>فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷ و ۳۹.</ref> گفته شده وی در هیچ یک از آثار خود به صورت مستقل به بحث عقل نپرداخته است.<ref>فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷.</ref> شیخ صدوق با استناد به [[حدیث|روایات]]،<ref>شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۵۴-۴۶۱.</ref> بحث و جدل در باب ذات خدا را جایز نمی‌داند و با الهام از روایات ضدتشبیهی، هیچ نوع شباهتی بین خدا و مخلوقات قایل نیست و تمام صفات مخلوق را از خداوند نفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۸۰و۸۱.</ref> از دیدگاه صدوق، [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] برترین و محبوب‌ترین مخلوقات خداوند هستند و خداوند، جهان را به خاطر آنها آفریده است.<ref>شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۹۳.</ref> وی امامان را همانند [[پیامبران|پیامبران(ع)]]، [[عصمت|معصوم]] می‌دانست؛<ref>شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۹۴ و۹۶.</ref> اما قائل به [[سهو النبی|سهو النبی(ص)]] بود و انکار آن را [[غلو]] می‌دانست.<ref>شیخ | شیخ صدوق در [[کلام اسلامی|کلام]] به [[مکتب کلامی قم|مکتب کلامی حدیث‌گرای قم]] تعلق داشت.<ref> فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۳۴ و ۳۷؛ جعفری، «مقایسه‌ای میان دو مکتب فکری شیعه در قم و بغداد در قرن چهارم هجری»، ص۱۰.</ref> وی برآن بود انسان همیشه و در همه حال به الهام الهی یا حجت الهی احتیاج دارد تا [[خدا]] را بشناسد و [[عقل]] بدون یاری [[وحی]] توان شناخت خدا و کشف معارف دینی را ندارد.<ref>فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷ و ۳۹.</ref> گفته شده وی در هیچ یک از آثار خود به صورت مستقل به بحث عقل نپرداخته است.<ref>فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷.</ref> شیخ صدوق با استناد به [[حدیث|روایات]]، <ref>شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۴۵۴-۴۶۱.</ref> بحث و جدل در باب ذات خدا را جایز نمی‌داند و با الهام از روایات ضدتشبیهی، هیچ نوع شباهتی بین خدا و مخلوقات قایل نیست و تمام صفات مخلوق را از خداوند نفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۸۰و۸۱.</ref> از دیدگاه صدوق، [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] برترین و محبوب‌ترین مخلوقات خداوند هستند و خداوند، جهان را به خاطر آنها آفریده است.<ref>شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۹۳.</ref> وی امامان را همانند [[پیامبران|پیامبران(ع)]]، [[عصمت|معصوم]] می‌دانست؛<ref>شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۹۴ و۹۶.</ref> اما قائل به [[سهو النبی|سهو النبی(ص)]] بود و انکار آن را [[غلو]] می‌دانست.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۹.</ref> برخی، شیخ صدوق را [[محدث|محدثی]] عقل‌گرا دانسته‌اند که به جای استدلال، از روایات بهره می‌برد؛ اما لابلای مطالب خود به استدلال عقلی نیز توجه داشت.<ref>فرمانیان و صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه، ۱۳۹۴ش، ص۵۰.</ref> | ||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
کتاب مدینة العلم، جامع‌ترین و کامل ترین اثر صدوق که در حملات مخالفین به کتابخانه‌های شیعه از بین رفته است.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۹ش، ج۲، ص۳۰۹ .</ref> این کتاب به گزارش شیخ طوسی از من لا یحضر بزرگتر بوده است.<ref> شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۳.</ref> | کتاب مدینة العلم، جامع‌ترین و کامل ترین اثر صدوق که در حملات مخالفین به کتابخانه‌های شیعه از بین رفته است.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۹ش، ج۲، ص۳۰۹ .</ref> این کتاب به گزارش شیخ طوسی از من لا یحضر بزرگتر بوده است.<ref> شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۳.</ref> ابنشهر آشوب نقل می‌کند من لا یحضر چهار جزء دارد و مدینة العلم دارای ده جزء است.<ref>ابنشهر آشوب، معالم العلماء، قم، ص۱۱۲.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* | * ابنشهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، قم، بی‌تا. | ||
* شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | * شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الاعتقادات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق. | * شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الاعتقادات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق. | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
* فرمانیان، مهدی؛ صادقی کاشانی، مصطفی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه؛ از آغاز تا ظهور صفویه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش. | * فرمانیان، مهدی؛ صادقی کاشانی، مصطفی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه؛ از آغاز تا ظهور صفویه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش. | ||
* [http://jpt.isca.ac.ir/article_162.html طالقانی، سید حسن، مدرسه کلامی قم]، فصلنامه نقد و نظر، شماره ۶۵، بهار ۱۳۹۱ش. | * [http://jpt.isca.ac.ir/article_162.html طالقانی، سید حسن، مدرسه کلامی قم]، فصلنامه نقد و نظر، شماره ۶۵، بهار ۱۳۹۱ش. | ||
* [http://shabestan.ir/detail/News/703253 چرا | * [http://shabestan.ir/detail/News/703253 چرا ابنبابویه قمی به «شیخ صدوق» شهرت یافت؟!]، خبرگزاری شبستان، تاریخ انتشار: ۱۳۹۷/۲/۱۵. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/222345/%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%87%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF | * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/222345/%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%87%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF «ابنبابویه، محمد»، احمد پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107142425-62.pdf «حیات و شخصیت علمی شیخ صدوق».] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107142425-62.pdf «حیات و شخصیت علمی شیخ صدوق».] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107145057-72.pdf «بازیابی متون کهن امامی در آثار شیخ صدوق»] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101107145057-72.pdf «بازیابی متون کهن امامی در آثار شیخ صدوق»] | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۹۱: | ||
[[رده:متکلمان شیعه قرن ۴ (قمری)]] | [[رده:متکلمان شیعه قرن ۴ (قمری)]] | ||
[[رده:رجالیان شیعه قرن ۴ (قمری)]] | [[رده:رجالیان شیعه قرن ۴ (قمری)]] | ||
[[رده:مدفونان در قبرستان | [[رده:مدفونان در قبرستان ابنبابویه]] | ||
[[رده:مقاله‌های بنیادین ویکی‌شیعه]] | [[رده:مقاله‌های بنیادین ویکی‌شیعه]] | ||
[[رده:نویسندگان شیعه قرن ۴ (قمری)]] | [[رده:نویسندگان شیعه قرن ۴ (قمری)]] | ||