مودت اهل‌بیت(ع)

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از مودت اهل‌بیت)
آیه مودت بر ضریح امام حسین(ع)

مَوَدَّتِ اهل‌بیت(ع)، به معنای دوست داشتن اهل‌بیت پیامبر است که بر اساس آیه ۲۳ سوره شوری پاداش رسالت پیامبر(ص) قرار داده شده است. بر اساس روایتی که شیعیان و اهل‌سنت از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند، محبت اهل‌بیت اساس اسلام است. مسلمان‌ها بر واجب بودن مودت اهل‌بیت اتفاق‌نظر دارند. از‌این‌رو، آن را عاملی مناسب برای وحدت مسلمان‌ها معرفی کرده‌اند. برخی محققان معتقدند فلسفه واجب شدن مودت اهل‌بیت، اطاعت از آنها بوده است.

در روایات برای محبت اهل‌بیت(ع) آثار دنیایی و اخروی متعددی ذکر شده است. دست‌یابی به شفاعت اهل‌بیت، قبولی اعمال، ثبات قدم بر پل صراط از آثار اخروی و توبه پیش از مرگ، طمع نداشتن به مال مردم و جاری شدن حکمت بر زبان از آثار دنیایی آن دانسته شده است. بر اساس برخی احادیث دوست داشتن اهل‌بیت نشانه حلال‌زادگی و دوستی با دشمنان آنها نشانه نداشتن محبت واقعی به اهل‌بیت معرفی شده است.

محمد محمدی ری‌شهری، عزاداری برای اهل‌بیت را یکی از راه‌های اظهار محبت به اهل‌بیت دانسته است؛ چنان‌که زیارت قبور ائمه‌(ع)، شادی در مراسم سرور آنها و نام‌گذاری فرزندان به نام اهل‌بیت را از راه‌های دیگر ابراز محبت معرفی کرده‌اند. برخی از محققان راه‌کار‌هایی را برای ایجاد محبت اهل‌بیت ذکر کرده‌اند که ذکر کردن فضائل و فرهنگ اهل‌بیت و برگزاری هیئت‌های مذهبی از جمله آنها است.

برخی افراد با استناد به روایت‌هایی محبت داشتن به اهل‌بیت را برای رسیدن به سعادت اخروی کافی دانسته، معتقدند با داشتن چنین محبتی، انجام گناهان به آخرت آنها ضرری نمی‌رساند؛ اما علمای شیعه چنین اباحه‌گری را نقد کرده، برای این احادیث معنای دیگری بیان کرده‌اند؛ مثلاً گفته‌اند این حدیث‌ها مربوط به گناهانی است که از روی غفلت انجام شده است و به گناهانی که به صورت عمدی انجام شده‌، ارتباطی ندارد.

در موضوع محبت اهل‌بیت کتاب‌هایی مختلفی نوشته شده است که از جمله آنها می‌توان به «حبّ اهل البیت فی الکتاب و السنة» به قلم محمدتقی السید یوسف الحکیم و «قرآن و محبت اهل‌بیت(ع)» نوشته علیرضا عظیمی‌فر اشاره کرد.

اهمیت و جایگاه

مودت اهل‌بیت اصطلاحی برگرفته از آیه ۲۳ سوری شوری معروف به آیه مودت، به معنای دوست داشتن اهل‌بیت پیامبر(ص) است که بر اساس این آیه، مودت اهل‌بیت به عنوان اجر رسالت پیامبر معرفی شده است.[۱] برخی از عالمان شیعه همچون محمدرضا مظفر، وجوب محبت اهل‌بیت را از ضروریات دین اسلام شمرده‌اند.[۲] در زیارت جامعه کبیره دوست‌داشتن اهل‌بیت، همان دوست‌داشتن خدا[۳] و در احادیثی که شیعه و سنی از پیامبر نقل کرده‌اند، محبت اهل‌بیت، اساس اسلام دانسته شده است.[۴] در روایتی از امام باقر، حبّ اهل‌بیت، همان ایمان و دشمنی با آنها، کفر دانسته شده است.[۵]

علامه حلی فقیه و متکلم شیعه در قرن هشتم، با این استدلال که «مخالفت کردن با امام علی(ع)، با مودت داشتن به او منافات دارد در حالی که مودت امام علی(ع) واجب و مودت خلفای دیگری واجب نبوده است»، بر امامت امام علی(ع) و حقانیت مذهب شیعه استدلال کرده است.[۶]

از شافعی، از فقهای چهارگانه اهل‌سنت، نقل شده است:

إنْ كانَ رَفْضاً حُبُّ آلِ مُحَمَّد
فَلْيَشْهَد الثََقلان أنّى رافِضی[۷]

ترجمه: اگر حب آل محمد، رفض است، پس جن و انس شهادت دهند که من هم رافضی هستم.مودّت را محبّت[۸] و تولّی[۹] یا مرتبه بالاتری از محبت[۱۰] و شاخه‌ای از محبت به خدا دانسته‌اند.[۱۱]

تعظیم شعائر

محمد محمدی ری‌شهری حدیث‌پژوه شیعه، عزاداری برای اهل‌بیت را از راه‌های اظهار محبت به آنان و از مهم‌ترین مصداق‌های تعظیم شعائر دانسته است.[۱۲] همچنین زیارت قبور ائمه‌(ع)[۱۳] شادی در مراسم سرور آنها،[۱۴] ذکر فضائل اهل‌بیت[۱۵] و نام‌گذاری فرزندان به نام اهل‌بیت از راه‌های اظهار محبت به آنان دانسته شده است.[۱۶]

واجب بودن مودت اهل‌بیت

برخی محققان مودت را از حقوق اهل‌بیت بر مسلمانان،[۱۷] از عقاید مشترک مسلمانان[۱۸] و عامل مناسبی برای وحدت مسلمان‌ها بیان کرده‌اند.[۱۹] برخی از عالمان شیعه، وجوب محبت اهل‌بیت را مورد اتفاق مسلمانان (به جز ناصبی‌ها) شمرده‌اند.[۲۰] شمس‌الدین ذهبی از عالمان اهل‌سنت، نیز هر گونه شک و شبهه‌ای را در واجب بودن این مودت مردود دانسته است.[۲۱] فخر رازی از مفسران اهل‌سنت، با این استدلال که پیامبر(ص)، علی، فاطمه، حسن و حسین را دوست می‌داشت و پیروی کردن از پیامبر بر همه امت اسلامی واجب است، محبت اهل‌بیت را واجب می‌داند.[۲۲]

از شافعی نقل شده است:

یا أهلَ بیتِ رسولِ الله حُبُّکُم
فَرضٌ مِنَ الله فِی القرآنِ أنزَلَهُ[۲۳]

ترجمه: ای خاندان رسول خدا، محبت شما، از طرف خداوند واجب و در قرآن نازل شده است.

فلسفه وجوب

علامه طباطبایی نویسنده تفسیر المیزان، معتقد است فلسفه واجب شدن مودت اهل‌بیت، مرجعیت علمی آنان بوده است تا مسلمان‌ها به جهت محبت‌شان به اهل‌بیت، در مسائل علمی به آنها مراجعه کنند؛ به همین دلیل او مودت اهل‌بیت را ضامن بقای دین معرفی می‌کند.[۲۴] از نظر محمدرضا مظفر، عالم و نویسنده شیعه قرن چهاردهم قمری، بی‌تردید وجوب محبت و مودت اهل بیت(ع) به جهت قرب آنها به خداوند و جایگاه و منزلت ایشان نزد خداوند است و به خاطر اینکه ایشان از شرک و گناهان و از هر آنچه موجب دوری از خداوند شود، پاک و منزه هستند.[۲۵] آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، این مودت را پشتوانه‌ای برای اطاعت از اهل‌بیت دانسته، معتقد است با ابراز مودت، اعتقاد افراد به ولایت اهل‌بیت حفظ می‌شود.[۲۶] به گفته محمدتقی مصباح یزدی از عالمان قرن چهاردهم شمسی، محبت اهل‌بیت به دلیل رابطه خویشاوندی آنان با پیامبر لازم نشده است، بلکه محبت آنها به این دلیل واجب است که آنها در اوج بندگی خدا قرار دارند.[۲۷] همچنین علی ربانی گلپایگانی، از استادان علم کلام در حوزه علمیه قم، بر این باور است که فلسفه واجب شدن این مودت، اطاعت از اهل‌بیت است و مودت حقیقی تنها با تبعیت از آنان حاصل می‌شود.[۲۸] به گفته جواد محدثی از نویسندگان حوزه علمیه قم، به هر اندازه‌ای که محبت بیشتر باشد، پیروی از آنها هم بیشتر خواهد شد.[۲۹]

آیه ۲۳ سوره شوری (آیه مودت)

قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ؛
بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره خویشاوندان، و هر کس نیکی به جای آورد [و طاعتی اندوزد]، برای او در ثواب آن خواهیم افزود. قطعاً خدا آمرزنده و قدرشناس است.

آثار

پژوهشگران، مودت اهل‌بیت را عاملی برای حرکت به سوی کمال مطلق،[۳۰] عاملی برای پیوند قلبی محبّان اهل‌بیت(ع) به یکدیگر[۳۱] و مایه نظام و یکپارچگی دین دانسته‌اند.[۳۲] بر اساس حدیثی از امام علی(ع) که ابونعیم اصفهانی و عبیدالله حسکانی (از عالمان اهل‌سنت در قرن ۵ هجری) نقل کرده‌اند که تنها مؤمنان مودت اهل‌بیت را مراعات می‌کنند.[۳۳]

آثار اخروی

بر اساس روایتی از پیامبر(ص) منفعت دوست‌داشتن او و اهل‌بیت در هفت جا آشکار می‌شود: هنگام مرگ، در قبر، وقت قیامت، هنگام گرفتن نامه اعمال، وقت محاسبه اعمال، کنار میزان و در عبور از پُل صراط.[۳۴] بر اساس روایت دیگری که اهل‌سنت نقل کرده‌اند، کسی که با دوستی اهل‌بیت بمیرد، همانند شهید، آمرزیده‌ شده و با ایمان کامل می‌میرد و در هنگام مرگ، بهشت به او بشارت داده شده، در قبرش دو در به سوی بهشت باز می‌شود و خداوند، فرشتگان را زائران قبر او قرار می‌دهد.[۳۵] ابن‌حجر هیتمی از عالمان اهل‌سنت در قرن دهم، با نقل حدیث باب حِطّة معتقد است همان‌طور که خداوند داخل‌شدن بنی‌اسرائیل از باب حِطّه را سبب آمرزش آنان قرار داد، در امت اسلامی هم مودّت اهل‌بیت را سبب آمرزش آنان قرار داده است.[۳۶]

دست‌یابی به شفاعت،[۳۷]محشور شدن با اهل‌بیت،[۳۸]قبولی اعمال،[۳۹] ثبات قدم بر پُل صراط[۴۰]و باقیات صالحات[۴۱] از دیگر آثار مودت اهل‌بیت است.

آثار دنیایی

در روایتی از پیامبر(ص) موارد ذیل از آثار دنیای محبت اهل‌بیت معرفی شده است: زهد، شوق به کار کردن، پارسایی در دین، اشتیاق به عبادت، توبه پیش از مرگ، نشاط در شب‌زنده‌داری، طمع نداشتن به مال مردم، بخشندگی، مواظبت بر امر و نهی خدا و دوست نداشتن دنیا.[۴۲] بر اساس روایتی از امام باقر(ع) خداوند قلب دوست‌داران اهل‌بیت را پاک می‌کند.[۴۳] در حدیثی از امام صادق آمده است کسی که محبت اهل‌بیت را در قلب خود ثابت کند، حکمت بر زبانش جاری می‌شود.[۴۴]

نشانه‌ها

مطابق روایتی از امام باقر(ع) محبت اهل‌بیت با محبت دشمنان آنها قابل جمع نیست و اگر شخصی دشمن اهل‌بیت را دوست بدارد، نشانه نداشتن محبت واقعی او به اهل‌بیت است.[۴۵] همچنین بر اساس روایتی از امام علی(ع) اگر کسی دوست‌داران اهل‌بیت را دوست نداشته باشد، از محبّان واقعی اهل‌بیت به‌شمار نمی‌آید.[۴۶] طبق حدیث دیگری مردان بی‌غیرت، زنازادگان، افرادی که خود را شبیه زنان می‌کنند و افرادی که مادرشان در دوران حیض آنها را باردار شده، اهل‌بیت را دوست ندارند.[۴۷] در روایات متعددی نیز محبت اهل‌بیت نشانه پاکی ولادت و حلال‌زادگی دانسته شده است.[۴۸] اطاعت عملی از اهل‌بیت را از مصادیق مهم و نشانه راستی شخص در اظهار محبتش به اهل‌بیت دانسته‌اند.[۴۹]

اباحه‌گری با تکیه بر محبت اهل‌بیت

گروهی از دین‌داران بر این باورند که هر گناهی با محبت اهل‌بیت از بین می‌‌رود و گناه‌ کردنِ دوست‌داران اهل‌بیت، به سعادت اخروی آنان آسیبی نمی‌زند.[۵۰] به گفته علی‌ نصیری از محققان حوزه علمیه، بیشتر اباحه‌گرها پشتوانه عمیق علمی ندارند و به احادیثی مانند «محبت علی، حسنه‌ای است که هیچ گناهی به آن ضربه نمی‌زند و بغض علی، گناهی است که با بودن آن، هیچ حسنه‌ای منفعتی ندارد[۵۱]» استناد کرده‌اند.[۵۲] محقق بحرانی (۱۰۷۵-۱۱۲۱ق) این حدیث را مستفیضه دانسته است،[۵۳] اما برخی عالمان شیعه برای این حدیث معنای دیگری ذکر کرده‌اند که با تفکر اباحه‌گری هم‌خوانی ندارد؛[۵۴] مثلاً به گفته شیخ مفید از متکلمان شیعه این احتمال وجود دارد که افراد گناه‌کاری که به اهل‌بیت(ع) معرفت دارند تنها در برزخ عذاب شوند، تا در روز قیامت از گناهان خود پاک شده، از آتش جهنم نجات یابند.[۵۵] به نظر برخی از محققان نیز تنها گناهانی که از روی غفلت انجام شده باشد، با محبت اهل‌بیت(ع) بخشیده می‌شود، نه گناهانی که به صورت عمدی انجام شده باشند.[۵۶]

به گفته علی نصیری عقیده اباحه‌گری در میان برخی مردم به دلیل توجه نکردن آنها به دیدگاه و فتوای عالمان دینی، شکل گرفته است.[۵۷] جواد محدثی ادعای محبت داشتن به اهل‌بیت همراه با انجام دادن کارهای گناه را نوعی تناقض دانسته، معتقد است محبتی صادقانه است که به تبعیت کردن آنها بیانجامد.[۵۸] در فقه الرضا(ع) (کتاب منسوب به امام رضا) رابطه عمل صالح و محبت اهل‌بیت، رابطه‌ای دو طرفه دانسته شده است، به این ترتیب که هیچ‌کدام از آن دو بدون دیگری پذیرفته نمی‌شود.[۵۹] بر اساس روایتی از امام باقر، هر آنکه از خدا اطاعت کند، دوست‌دار اهل‌بیت و هر آنکه از دستورات خدا سرپیچی کند، دشمن اهل‌بیت است.[۶۰]

کتاب «مودة اهل‌البیت و فضائلهم فی الکتاب و السنة» به قلم محمدتقی السید یوسف الحکیم

تک‌نگاری‌ها

برخی از کتاب‌هایی که در موضوع محبت اهل‌بیت نوشته شده‌ عبارتند از:

  • «مودة اهل‌البیت و فضائلهم فی الکتاب و السنة» و «حبّ اهل البیت فی الکتاب و السنة» به قلم محمدتقی السید یوسف الحکیم؛ مباحث این دو کتاب در پنج فصل اصلی تنظیم شده است. کتاب نخست در سال ۱۴۱۹ق در ۱۴۰ صفحه به کوشش انتشارات الرسالة[۶۱] و کتاب دیگر در ۱۴۲۴ق در ۲۷۸ صفحه به کوشش انتشارات مؤسسة الفکر الاسلامی چاپ شده است.[۶۲]
  • «قرآن و محبت اهل‌بیت(ع)» نوشته علیرضا عظیمی‌فر؛ نویسنده در این کتاب به بررسی محبت اهل‌بیت در قرآن پرداخته و در بخش پایانی آن به شبهات اهل‌تسنن در آیه مودت پاسخ داده است.[۶۳] این کتاب را دانشکده اصول دین در سال ۱۳۹۴ش، در ۳۶۰ صفحه منتشر کرده است.[۶۴]
  • «مبانی نظری و عملی حبّ اهل‌بیت(ع)»، تألیف اصغر طاهرزاده؛ این کتاب را که در واقع متن پیاده شده سخنرانی‌های نویسنده است، انتشارات لب‌المیزان در سال ۱۳۸۸ش در ۳۳۳ صفحه منتشر کرده است.[۶۵]
  • «محبت نجاتبخش» به قلم عبدالرضا جمالی؛ نویسنده در این اثر آثار محبت اهل‌بیت(ع) را در دنیا، برزخ و قیامت بررسی می‌کند.[۶۶] این کتاب در سال ۱۳۹۳ش به کوشش انتشارات زمزم هدایت منتشر شده است.[۶۷]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. بشوی، حقوق اهل‌بیت(ع) در تفاسیر اهل‌سنت، ۱۴۳۴ق، ص۱۰۳.
  2. مظفر، عقائد الامامیه، ۱۳۸۷ش، ص۷۲؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیه الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۱.
  3. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۳.
  4. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۶؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۶۴؛ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۳، ص۲۴۱.
  5. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۸۸.
  6. علامه حلی، منهاج الکرامة، ۱۳۷۹ش، ص۱۲۲.
  7. شافعی، دیوان الامام الشافعی، قاهره، ص۸۹.
  8. فخلعی، آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاه‌های مذهب شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۸
  9. فخلعی، آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاه‌های مذهب شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۳.
  10. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۱۶۶؛ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۹ق، ج۶، ص۵۰-۵۱.
  11. امینی و دیگران، «هم‌سنجی ارزش اخلاقی اتحاد و الفت با مودت ذی‌القربی و تأثیر آن در رشد معنوی انسان از دیدگاه قرآن و حدیث»، ص۱۱.
  12. محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌نامه مرثیه سرایی و عزاداری سیدالشهدا، ۱۳۸۷ش، ص۱۱-۱۲.
  13. اکبریان، «محبت اهل‌بیت(ع) در قرآن»، ص۴۲.
  14. اکبریان، «محبت اهل‌بیت(ع) در قرآن»، ص۴۴.
  15. خادمی، «محبت به پیامبر و اهل‌بیت از دیدگاه قرآن و روایات»، ص۲۵.
  16. خادمی، «محبت به پیامبر و اهل‌بیت از دیدگاه قرآن و روایات»، ص۲۶.
  17. بشوی، حقوق اهل‌بیت(ع) در تفاسیر اهل‌سنت، ۱۴۳۴ق، ص۱۰۳.
  18. فخلعی، آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاه‌های مذهب شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۹
  19. تسخیری، وحدت اسلامی بر پایه مرجعیت علمی اهل‌بیت(ع)، ۱۳۸۸ش، ص۹۲.
  20. مظفر، عقائد الامامیه، ۱۳۸۷ش، ص۷۲؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیه الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۱؛ تیجانی، فاسئلوا اهل الذکر، ۱۴۲۷ق، ص۲۳۷.
  21. ذهبی، المنتقی من منهاج الاعتدال، ۱۴۱۳ق، ص۴۵۱-۴۵۲.
  22. فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۷، ص۵۹۵.
  23. شافعی، دیوان الامام الشافعی، قاهره، ص۱۲۱.
  24. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۸، ص۴۶-۴۷.
  25. مظفر، عقائد الامامیه، ۱۳۸۷ش، ص۷۳.
  26. خامنه‌ای، «بیانات در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون»، در سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه‌ای.
  27. مصباح یزدی، پندهای امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۹.
  28. ربانی گلپایگانی، «درس امامت»، در سایت مدرسه فقاهت.
  29. محدثی، «راه‌های ایجاد محبت اهل‌بیت در نوجوانان و جوانان»، ص۱۱.
  30. هاشمی و دیگران، «کارکردهای تربیتی مودت اهل‌بیت(ع)»، ص۲۲.
  31. هاشمی، «کارکردهای تربیتی مودت اهل‌بیت(ع)»، ص۲۳.
  32. امینی و دیگران، «هم‌سنجی ارزش اخلاقی اتحاد و الفت با مودت ذی‌القربی و تأثیر آن در رشد معنوی انسان از دیدگاه قرآن و حدیث»، ص۲۰.
  33. اصبهانی، تاریخ اصبهان، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۳۴؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۰۵.
  34. شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۶۰.
  35. ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۱۴.
  36. هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۴۷.
  37. برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۶۱.
  38. خزاز رازی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۳۰۰.
  39. صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۳۶۴.
  40. ابن‌اشعث، اشعثیات، مکتبة النینوی، ص۱۸۲.
  41. شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۸۶.
  42. شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۵.
  43. قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۷۲.
  44. برقی، محاسن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۶۱.
  45. قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۷۲.
  46. شیخ مفید، امالی، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۴.
  47. قطب‌الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۸.
  48. برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۱۶؛ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۳۸و۱۳۹.
  49. خادمی، «محبت به پیامبر و اهل‌بیت از دیدگاه قرآن و روایات»، ص۲۴.
  50. نصیری، «اباحه‌گری، آفت دین‌داری»، ص۱۲.
  51. شیخ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۵؛ ابن‌شهر‌آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۱۹۷.
  52. نصیری، «اباحه‌گری، آفت دین‌داری»، ص۱۲.
  53. محقق بحرانی، الاربعون، ۱۴۱۷ق، ص۱۰۵.
  54. نصیری، «اباحه‌گری، آفت دین‌داری»، ص۱۲.
  55. شیخ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۷۵-۷۶
  56. ترکاشوند، «محبت اهل‌بیت و رستگاری»، ص۲۴.
  57. نصیری، «اباحه‌گری، آفت دین‌داری»، ص۱۴.
  58. محدثی، «راه‌های ایجاد محبت اهل‌بیت در نوجوانان و جوانان»، ص۱۵.
  59. منسوب به امام رضا(ع)، فقه الرضا، ۱۴۰۶ق، ص۳۳۹.
  60. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷۵.
  61. الحکیم، مودة اهل‌البیت و فضائلهم فی الکتاب و السنة، ۱۴۱۹ق.
  62. الحکیم، حبّ اهل البیت فی الکتاب و السنة، ۱۴۲۴ق.
  63. عظیمی‌فر، قرآن و محبت اهل‌بیت(ع)، ۱۳۹۴ش.
  64. عظیمی‌فر، قرآن و محبت اهل‌بیت(ع)، ۱۳۹۴ش.
  65. طاهرزاده، مبانی نظری و عملی حبّ اهل‌بیت(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۴.
  66. جمالی، محبت نجاتبخش، ۱۳۹۳ش.
  67. جمالی، محبت نجاتبخش، ۱۳۹۳ش.

منابع

  • ابن‌اشعث، محمد بن محمد، اشعثیات، تهران، مکتبة النینوی، بی‌تا.
  • ابن‌شهر‌آشوب، محمد بن علی، المناقب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
  • ابن‌عساکر، علی بن الحسن، تاریخ دمشق، بی‌جا، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
  • اصبهانی، ابونعیم، تاریخ اصبهان، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
  • اکبریان، سید محمد، «محبت اهل‌بیت(ع) در قرآن»، در مجله ره‌ توشه، شماره ۱۱۵، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش.
  • الحکیم، محمدتقی السید یوسف، حبّ اهل البیت فی الکتاب و السنة، هلند، مؤسسة الفکر الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
  • الحکیم، محمدتقی السید یوسف، مودة اهل‌البیت و فضائلهم فی الکتاب و السنة، قم، الرسالة، ۱۴۱۹ق.
  • امینی، صدیقه، و دیگران، «هم‌سنجی ارزش اخلاقی اتحاد و الفت با مودت ذی‌القربی و تأثیر آن در رشد معنوی انسان از دیدگاه قرآن و حدیث»، در مجله مطالعات فرهنگی و اجتماعی حوزه، شماره ۱۱، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش.
  • برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۱ش.
  • بشوی، محمدیعقوب، حقوق اهل‌بیت(ع) در تفاسیر اهل‌سنت، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، ۱۴۳۴ق.
  • ترکاشوند، حسن، «محبت اهل‌بیت و رستگاری»، در مجله فرهنگ زیارت، شماره ۲۶، فروردین ۱۳۹۵ش.
  • تسخیری، محمدعلی، وحدت اسلامی بر پایه مرجعیت علمی اهل‌بیت(ع)، ترجمه جلال میرآقایی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۸ش.
  • تیجانی، محمد، فاسئلوا اهل الذکر، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع)، ۱۴۲۷ق.
  • ثعلبی، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.
  • جمالی، عبدالرضا، محبت نجاتبخش، قم، زمزم هدایت، ۱۳۹۳ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، اسراء، ۱۳۸۹ق.
  • حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • خادمی، عین‌الله، «محبت به پیامبر و اهل‌بیت از دیدگاه قرآن و روایات»، در مجله رشد آموزش قرآن، شماره ۵، ۱۳۸۳ش.
  • خامنه‌ای، سید علی، «بیانات در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون»، در سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج: ۲۲ آذر ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۶ اسفند ۱۴۰۱ش.
  • خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الاثنی عشر، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
  • ذهبی، شمس‌الدین، المنتقی من منهاج الاعتدال، ریاض، الرئاسة العامة لادارات البحوث العلمیة و الافتاء و الدعوة و الارشاد، ۱۴۱۳ق.
  • ربانی گلپایگانی، علی، «درس امامت»، در سایت مدرسه فقاهت، تاریخ درج: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۶ اسفند ۱۴۰۱ش.
  • شافعی، محمد بن ادریس، دیوان الامام الشافعی، قاهره، مکتبة ابن‌سینا بی‌تا.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
  • شیخ مفید، محمد بن نعمان، الأمالی، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
  • شیخ مفید، محمد بن نعمان، الاختصاص، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
  • شیخ مفید، محمد بن نعمان، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۳ق.
  • صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ع)، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
  • طاهرزاده، علی‌اصغر، مبانی نظری و عملی حبّ اهل‌بیت(ع)، اصفهان، لب المیزان، ۱۳۹۰ش.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
  • عظیمی‌فر، علیرضا، قرآن و محبت اهل‌بیت(ع)، قم، دانشکده اصول دین، ۱۳۹۴ش.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، منهاج الکرامة، مشهد، تاسوعاء، ۱۳۷۹ش.
  • فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
  • فخلعی، محمدتقی، آشنایی با پیشینه، مبانی و دیدگاه‌های مذهب شیعه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش.
  • قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبةالله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی(عج)، ۱۴۰۹ق.
  • قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
  • محدثی، جواد، «راه‌های ایجاد محبت اهل‌بیت در نوجوانان و جوانان»، در مجله فرهنگ کوثر، شماره ۲۹، مرداد ۱۳۷۸ش.
  • محقق بحرانی، سلیمان الماحوزی، الأربعون حدیثاً فی اثبات امامة امیر المؤمنین، قم، المحقق، ۱۴۱۷ق.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، فرهنگ‌نامه مرثیه سرایی و عزاداری سیدالشهدا، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، پندهای امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۹۱ش.
  • منسوب به امام رضا، علی بن موسی(ع)، فقه الرضا(ع)، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۶ق.
  • نصیری، «اباحه‌گری، آفت دین‌داری»، در مجله کتاب نقد، شماره ۴۰، ۱۳۸۵ش.
  • هاشمی فاطمه، و دیگران، «کارکردهای تربیتی مودت اهل‌بیت(ع)»، در مجله تربیت اسلامی، شماره ۳۷، پاییز ۱۴۰۰ش.
  • هیتمی، ابن‌حجر، الصواعق المحرقه علی اهل الرفض و الضلال و الزندقة، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۷ق.

پیوند به بیرون